86/499/EEG: Beschikking van de Commissie van 30 september 1986 inzake een procedure op grond van artikel 85 van het EEG-Verdrag (IV/28.959 - VIFKA) (Slechts de tekst in de Nederlandse taal is authentiek)

*****

BESCHIKKING VAN DE COMMISSIE

van 30 september 1986

inzake een procedure op grond van artikel 85 van het EEG-Verdrag (IV/28.959 - VIFKA)

(Slechts de tekst in de Nederlandse taal is authentiek)

(86/499/EEG)

DE COMMISSIE VAN DE EUROPESE

GEMEENSCHAPPEN,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap,

Gelet op Verordening nr. 17 van de Raad van 6 februari 1962, eerste verordening over de toepassing van de artikelen 85 en 86 van het Verdrag (1), laatstelijk gewijzigd bij de Akte van Toetreding van Spanje en Portugal, en met name op de artikelen 2, 4, 6 en 8,

Gezien het verzoek om een negatieve verklaring, ingediend op 30 oktober 1974 door de Vereniging van importeurs en fabrikanten van kantoormachines te 's-Gravenhage (Nederland) met betrekking tot de besluiten van die Vereniging betreffende de reglementering voor deelname aan tentoonstellingen in Nederland van kantoormachines en aanverwante artikelen,

Gezien het op 21 februari 1978 door de Vereniging van importeurs en fabrikanten van kantoormachines gedane verzoek voor het verkrijgen van een ontheffing overeenkomstig artikel 85, lid 3, van het Verdrag voor de besluiten betreffende de reglementering voor deelname aan kantoormachinetentoonstellingen,

Gezien de bekendmaking van het essentiële gedeelte van de besluiten van de Vereniging van importeurs en fabrikanten van kantoormachines (2) overeenkomstig artikel 19, lid 3, van Verordening nr. 17,

Na raadpleging van het Adviescomité voor mededingingsregelingen en economische machtsposities,

Overwegende hetgeen volgt:

I. DE FEITEN

(1) De Vereniging van importeurs en fabrikanten van kantoormachines (hierna VIFKA te noemen) is een Vereniging naar Nederlands recht en werd in 1950 opgericht. De VIFKA telt meer dan 200 leden. Als lid van deze vereniging kunnen door het Bestuur van de VIFKA natuurlijke en rechtspersonen worden toegelaten die ten minste twee jaren in Nederland gevestigd zijn en gedurende die tijd uitsluitend dan wel in overwegende mate zich bezig houden met:

a) de fabricage van kantoorartikelen of

b) de import van en/of de handel in, de reparatie en het onderhoud van kantoorartikelen, en die van één of meer in of buiten Nederland gevestigde fabrikanten van deze artikelen de alleenvertegenwoordiging bezitten voor de verkoop van die artikelen in geheel Nederland.

Ondernemingen die korter dan twee jaren als zodanig actief zijn, kunnen als buitengewone leden worden toegelaten.

Het ledenbestand van de VIFKA bestaat voor ongeveer 80 % uit importeurs en voor ongeveer 20 % uit fabrikanten. Meer dan de helft van alle Nederlandse importeurs en fabrikanten van kantoorartikelen, waaronder die met aanzienlijke marktaandelen, zijn bij de VIFKA aangesloten.

(2) Volgens de statuten is het doel van de VIFKA de behartiging in de ruimste zin van de economische en sociale belangen van haar leden, voor zover deze betrekking hebben op de invoer van en de handel in nieuwe kantoormachines en technische hulpmiddelen bij de administratie en voorts op de reparatie en het onderhoud daarvan en van onderdelen en toebehoren, alsmede het verdedigen van de belangen van de leden in de uitgebreidste zin van het woord.

(3) De VIFKA organiseert onder meer kantoormachinetentoonstellingen in Nederland waarvan de Efficiencybeurs, die ieder even jaar te Amsterdam wordt gehouden, de voornaamste is. Voor de vastlegging van de regels voor deelname aan de Efficiencybeurs werden door de VIFKA in december 1973 een drietal besluiten genomen, waarbij de tekst werd vastgesteld van een tentoonstellingsreglement, een reglement inzake rechtspraak en beroep en een standaarddeelnameovereenkomst voor niet-leden.

(4) De VIFKA verzocht de Commissie een negatieve verklaring te willen afgeven voor de genoemde besluiten. Later werden de besluiten aangemeld ter verkrijging van een ontheffing uit hoofde van artikel 85, lid 3, van het Verdrag.

(5) Op verzoek van de Commissie heeft de VIFKA een aantal wijzigingen aangebracht in het tentoonstellingsreglement, het reglement inzake rechtspraak en beroep en de standaardovereenkomst voor niet-leden, zodat de belangrijkste mededingingsbeperkende elementen zoveel mogelijk eruit werden genomen. Deze wijzigingen werden door de ledenvergadering goedgekeurd en de nieuwe tekst van het tentoonstellingsreglement werd laatstelijk bij besluit van de ledenvergadering van de VIFKA op 8 januari 1986 vastgesteld en vervolgens bij de Commissie aangemeld.

(6) De voornaamste bepalingen van de reglementen en overeenkomsten behelzen het volgende:

- Deelneming aan de Efficiencybeurs, waar kantoormachines, -meubelen, -uitrusting, reproduktieapparatuur en informaticamateriaal worden tentoongesteld, staat open voor zowel leden als niet-leden van de VIFKA, indien hun inschrijving door de tentoonstellingscommissie van de VIFKA wordt aanvaard. Voorwaarde is dat de deelnemers zich bezighouden met produktie en/of distributie van de betrokken kantoorartikelen.

- Bij de aanvaarding van deelnemers wordt rekening gehouden met het doel van de beurs: het tonen van een zo volledig mogelijk overzicht van de beschikbare nieuwe en vernieuwde artikelen. Ook vroegere deelname speelt een rol indien er niet voldoende plaats beschikbaar is.

- De deelnemers aan de Efficiencybeurs mogen in datzelfde kalenderjaar niet deelnemen aan andere kantoormachinetentoonstellingen die niet door de VIFKA worden georganiseerd of goedgekeurd. Onder kantoormachinetentoonstellingen worden verstaan: tentoonstellingen waar 60 % of meer van de beschikbare ruimte of een oppervlakte van 10 000 m2 is ingeruimd voor kantoorartikelen, of die, onafhankelijk van de omvang, door het publiek als kantoormachinetentoonstelling worden aangemerkt. Onder deelneming wordt mede verstaan: het (doen) maken van reclame op of in de omgeving van de tentoonstelling, het beschikbaar stellen van artikelen aan derden om die te doen exposeren, en het adverteren in op dergelijke tentoonstellingen betrekking hebbende publikaties.

- Indien niet wordt deelgenomen aan de Efficiencybeurs kan men aan iedere andere tentoonstelling deelnemen.

- De tentoonstellingscommissie van de VIFKA kan voor bepaalde tentoonstellingen of groepen artikelen dispensatie verlenen van het deelnameverbod.

- Tegen iedere beslissing van de tentoonstellingscommissie staat voor iedere belanghebbende beroep open bij de beroepscommissie van de VIFKA.

- De beslissingen omtrent overtredingen van het tentoonstellingsreglement worden genomen door de rechtspraakcommissie, resp. de beroepscommissie. Sancties zijn:

- uitsluiting van de Efficiencybeurs en andere activiteiten van de VIFKA gedurende ten hoogste twee jaren;

- een geldboete van ten hoogste vijfduizend gulden.

De beroepscommissie bestaat uit drie personen; twee daarvan zijn niet werkzaam in de kantoormachinesector.

(7) Opgemerkt dient te worden dat de VIFKA heeft verklaard dat het tentoonstellingsreglement beperkt is tot tentoonstellingen in Nederland, hoewel dat niet uitdrukkelijk in het reglement staat vermeld.

(8) Bij de vroegere regelingen inzake de Efficiencybeurs gold voor de VIFKA-leden zowel voor de deelnemers als de niet-deelnemers van de Efficiencybeurs een absoluut verbod om aan andere tentoonstellingen deel te nemen, behoudens speciale toestemming van de VIFKA.

(9) Ook de niet-leden die op de Efficiencybeurs wilden exposeren moesten zich verbinden om gedurende twee jaar na ondertekening van de deelnameovereenkomst niet aan andere tentoonstellingen deel te nemen. Voor hen stond geen enkel beroep open tegen beslissingen van de VIFKA inzake niet-toelating of boetes.

(10) Bij de Commissie zijn naar aanleiding van de bekendmaking overeenkomstig artikel 19, lid 3, van Verordening nr. 17 geen opmerkingen van derden binnengekomen.

II. JURIDISCHE BEOORDELING

A. Artikel 85, lid 1

(11) In artikel 85, lid 1, van het Verdrag is bepaald dat met de gemeenschappelijke markt onverenigbaar en verboden zijn alle overeenkomsten tussen ondernemingen, alle besluiten van ondernemersverenigingen en alle onderling afgestemde feitelijke gedragingen welke de handel tussen Lid-Staten ongunstig kunnen beïnvloeden en ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging binnen de gemeenschappelijke markt wordt verhinderd, beperkt of vervalst.

(12) De VIFKA, waarbij ondernemingen in de kantoormachinebranche zijn aangesloten, is een ondernemersvereniging in de zin van artikel 85. De door de ledenvergadering van de VIFKA genomen besluiten ter vaststelling van het tentoonstellingsreglement, het reglement inzake rechtspraak en beroep en de standaardovereenkomst voor niet-leden zijn dus besluiten van een ondernemersvereniging die kunnen vallen binnen het toepassingsgebied van artikel 85. De standaardovereenkomst met niet-leden is een overeenkomst tussen ondernemingen enerzijds, en een ondernemersvereniging anderzijds. Iedere maatregel of besluit van de VIFKA tot uitvoering van het tentoonstellingsreglement vormt een besluit van een ondernemersvereniging.

Het tentoonstellingsreglement heeft in zijn huidige vorm ten doel of ten gevolge dat de mededinging binnen de gemeenschappelijke markt wordt beperkt, en wel aldus:

a) de mededinging tussen fabrikanten en importeurs van kantoorartikelen die deelnemen aan de Efficiencybeurs wordt beperkt of vervalst, omdat zij in het kalenderjaar waarin de Efficiencybeurs wordt georganiseerd, bij het tentoonstellen en bij verkoopbevordering van hun produkten bij de betrokken vakkringen en het publiek worden belemmerd of verhinderd in onderlinge concurrentie op niet door de VIFKA georganiseerde of voor deelneming goedgekeurde tentoonstellingen met elkaar te concurreren;

b) de mededinging tussen organisatoren van tentoonstellingen waar kantoorartikelen kunnen worden geëxposeerd, wordt beperkt of vervalst, omdat zij in het verkrijgen van de deelneming van fabrikanten en importeurs in het jaar waarin de Efficiencybeurs wordt gehouden, worden belemmerd of verhinderd.

(13) Deze mededingingsbeperkingen kunnen de handel tussen Lid-Staten in de volgende opzichten ongunstig beïnvloeden:

a) in het jaar waarin de Efficiencybeurs wordt georganiseerd, worden importeurs van kantoorartikelen die aan de Efficiencybeurs deelnemen geheel of ten dele ervan weerhouden genoemde goederen die in andere Lid-Staten zijn gefabriceerd op niet door de VIFKA gehouden of goedgekeurde tentoonstellingen in Nederland ten toon te stellen. Dit kan tot gevolg hebben dat op zulke tentoonstellingen slechts een beperkt of onvolledig assortiment van die goederen uit andere Lid-Staten aan vakkringen of afnemers van die goederen kan worden getoond;

b) andere organisatoren van tentoonstellingen, beurzen of salons die niet door de VIFKA zijn goedgekeurd, worden van de gelegenheid beroofd kantoorartikelen die in andere Lid-Staten zijn vervaardigd in het hierboven onder a) bedoelde kalenderjaar in Nederland ten toon te stellen; door deze belemmering van het dienstenverkeer door organisatoren van tentoonstellingen die in verscheidene Lid-Staten optreden, kan aan de vrije handel tussen deze Staten afbreuk worden gedaan op een wijze die niet strookt met de doelstelling tot één enkele markt tussen alle betrokken Staten te komen.

(14) Gezien de verkoopcijfers voor kantoorartikelen die door de deelnemers aan de Efficiencybeurs worden behaald, zijn deze gevolgen voor de handel tussen Lid-Staten geenszins te verwaarlozen.

(15) Artikel 85, lid 1, is derhalve op het tentoonstellingsreglement van de VIFKA van toepassing.

B. Artikel 85, lid 3

(16) Krachtens artikel 85, lid 3, van het Verdrag, kunnen de bepalingen van lid 1 van dat artikel buiten toepassing worden verklaard voor elk besluit van een ondernemersvereniging dat bijdraagt tot verbetering van de produktie of van de verdeling der produkten of tot bevordering van de technische of economische vooruitgang, mits een billijk aandeel in de daaruit voortvloeiende voordelen de gebruikers ten goede komt, en zonder nochtans aan de betrokken ondernemingen

a) beperkingen op te leggen welke voor het bereiken van deze doelstellingen niet onmisbaar zijn;

b) de mogelijkheid te geven, voor een wezenlijk deel van de betrokken produkten de mededinging uit te schakelen.

(17) De Commissie heeft bij een aantal gelegenheden (1) bevestigd dat haar beleid op het gebied van tentoonstellingen, beurzen en salons erop gericht is om overeenkomsten of regelingen, zoals het tentoonstellingsreglement van de VIFKA, goed te keuren, indien deze tot rationalisatie en kostenbesparing leiden en bovendien voor de gebruiker voordelen opleveren die objectief tegen de eventuele concurrentiebeperkende elementen opwegen.

(18) De bovengenoemde voordelen van rationalisatie en kostenbesparing worden door het tentoonstellingsreglement van de VIFKA als volgt verwezenlijkt:

a) de Efficiencybeurs garandeert de meest doeltreffende en prestigieuze presentatie van een zo groot mogelijk gamma van kantoormachines ten behoeve van potentiële klanten, het grote publiek en de media;

b) de kosten van fabrikanten en importeurs worden bij deelneming aan kantoormachinetentoonstellingen in Nederland lager, omdat zij zich ten aanzien van hun deelneming moeten beperken tot tentoonstellingen waar het ruimst mogelijke assortiment wordt getoond en die uit afzetoogpunt het doeltreffendst zijn.

Uit een en ander volgt dat het tentoonstellingsreglement tot verbetering van de verdeling van kantoorartikelen in Nederland en dus tot bevordering van de economische vooruitgang bijdraagt.

(19) Een billijk aandeel in deze verbetering van de verdeling en in de economische vooruitgang komt ook de gebruikers ten goede. De periodieke concentratie van de Efficiencybeurs biedt de gebruikers de gelegenheid een volledig overzicht te verkrijgen over het assortiment op de markt aangeboden produkten en zich beter in te lichten alvorens hun keuze te maken zonder dat zij daarvoor van de ene naar de andere tentoonstelling behoeven te reizen om alle beschikbare produkten in ogenschouw te nemen. Deze conclusie wordt nog versterkt door het feit dat ook niet-leden van de VIFKA aan de Efficiencybeurs kunnen deelnemen waardoor het aanbod van kantoormachines nog wordt vergroot.

(20) De beperkingen die de deelnemers aan de Efficiencybeurs met het beding om in het even jaar niet deel te nemen aan kantoormachinetentoonstellingen die niet door de VIFKA worden georganiseerd of goedgekeurd, worden opgelegd, mogen voor het behalen van het aan de rationalisatie van het op dergelijke manifestaties tentoonstellen van kantoorartikelen verbonden voordeel onontbeerlijk worden geacht. De beperking om in het jaar dat een fabrikant of importeur aan de Efficiencybeurs deelneemt, niet te exposeren op een andere kantoormachinetentoonstelling die niet door de VIFKA wordt georganiseerd of goedgekeurd, is een »conditio sine qua non" om te geraken tot rationalisatie van het systeem van beurzen en tentoonstellingen van kantoormachines. Dit gaat niet verder dan hetgeen noodzakelijk is, want de fabrikanten en importeurs die deelnemen aan de Efficiencybeurs zijn tijdens de oneven jaren vrij te exposeren waar zij willen. De keuze om al dan niet deel te nemen aan de Efficiencybeurs is geheel vrij en indien men niet deelneemt aan de Efficiencybeurs kan men aan iedere andere beurs of tentoonstelling deelnemen, ook in de even jaren. Door dit alles worden de nadelen van een te star systeem vermeden. Echter, ook al is de conclusie gewettigd dat in de praktijk de restricties om de met de rationalisatie nagestreefde doelstellingen te bereiken, tot het onmisbare minimum zullen worden beperkt, is het noodzakelijk dat iedere beslissing betreffende een weigering tot toelating tot de Efficiencybeurs zonder verwijl aan de Commissie wordt medegedeeld. Het feit dat de kopers zich niet alleen kunnen oriënteren inzake het aanbod van de leden van de VIFKA, maar ook van de niet-leden, versterkt nog de overwegingen die tot de conclusie leiden dat de beperkingen van de concurrentie binnen de grenzen van het onmisbare zijn gehouden.

(21) Het tentoonstellingsreglement schakelt noch de mededinging tussen fabrikanten en importeurs van kantoorartikelen in Nederland uit, noch die tussen organisatoren van tentoonstellingen waarop kantoorartikelen worden of kunnen worden tentoongesteld. De keuze om al dan niet aan de Efficiencybeurs deel te nemen is vrij en deelneming aan tentoonstellingen is niet de enige manier voor fabrikanten en importeurs van kantoorartikelen om de belangstelling van de betrokken vakkringen of andere potentiële afnemers op te wekken. Alle media staan de fabrikanten en importeurs voor het aantrekken van klanten ten dienste. Voorts dient men in dit verband te bedenken, dat hun wederverkopers, afgezien van het feit dat zij dagelijks rechtstreeks contact met het grootste deel van de potentiële cliëntele hebben, vrij blijven aan iedere door hen verkozen tentonstelling, beurs of salon deel te nemen en dat hun verkoopbevordering uiteindelijk zal bijdragen tot de instandhouding van een hoog concurrentiepeil tussen fabrikanten en tussen importeurs.

(22) Wat de mededinging tussen organisatoren van tentoonstellingen betreft, kan worden opgemerkt dat deze slechts in geringe mate nadelig door het tentoonstellingsreglement wordt beïnvloed. Iedere organisator die tijdens het jaar dat geen Efficiencybeurs wordt gehouden, een tentoonstelling wenst te organiseren, is daar geheel vrij in. Ook in de jaren waarin de VIFKA haar Efficiencybeurs houdt, zullen alleen organisatoren van tentoonstellingen die niet door de VIFKA worden goedgekeurd worden verhinderd de deelnemende fabrikanten en importeurs als deelnemer aan te trekken.

(23) Aangezien derhalve aan alle in artikel 85, lid 3, van het Verdrag genoemde voorwaarden voldaan is, kan het thans door VIFKA toegepaste tentoonstellingsreglement bij beschikking worden vrijgesteld.

C. De artikelen 6 en 8 van Verordening nr. 17

(24) Volgens artikel 8, lid 1, van Verordening nr. 17 wordt een beschikking in toepassing van artikel 85, lid 3, van het Verdrag voor een bepaalde termijn gegeven en kan zij voorwaarden en verplichtingen inhouden. Bovendien moet de Commissie volgens artikel 8, lid 2, van die verordening erop toezien dat de voorwaarden van artikel 85, lid 3, van het Verdrag vervuld blijven.

(25) De ontheffing kan slechts worden verleend vanaf het moment dat de door de Commissie gevraagde wijzigingen werden ingevoerd. Daarom treedt deze beschikking in werking op 8 januari 1986.

(26) Bij de vaststelling van de geldigheidsduur van haar beschikking krachtens de artikelen 6 en 8 van Verordening nr. 17 moet de Commissie rekening houden met de specifieke kenmerken en behoeften van de kantoormachine-industrie en met de frequentie van de door het tentoonstellingsreglement bestreken manifestaties. Het lijkt derhalve aangewezen de vrijstelling te verlenen voor de periode van 8 januari 1986 tot en met 31 december 1996.

(27) Volgens artikel 8, lid 1, van Verordening nr. 17 kunnen aan de beschikking verplichtingen worden verbonden, waardoor de Commissie in staat wordt gesteld zich gedurende de vrijstellingsperiode ervan te vergewissen dat de voorwaarden van artikel 85, lid 3, van het Verdrag, vervuld blijven.

De VIFKA wordt derhalve de verplichting opgelegd de Commissie onverwijld in kennis te stellen van alle wijzigingen in het tentoonstellingsreglement, reglement inzake rechtspraak en beroep en de standaardovereenkomst met niet-leden en van alle wijzigingen ten aanzien van de praktische toepassing ervan.

Voorts moet de VIFKA de Commissie onmiddellijk in kennis stellen van elke weigering van goedkeuring krachtens het tentoonstellingsreglement betreffende kantoormachinetentoonstellingen die in Nederland door anderen dan de VIFKA worden georganiseerd. De VIFKA dient de Commissie onmiddellijk in kennis te stellen van alle weigeringen tot toelating van deelnemers aan de Efficiencybeurs.

Tenslotte moet de VIFKA de Commissie ieder jaar dat de Efficiencybeurs wordt gehouden, vóór eind januari een dat jaar bestrijkende kalender voorleggen van alle kantoormachinetentoonstellingen die in dat jaar in Nederland worden georganiseerd.

HEEFT DE VOLGENDE BESCHIKKING GEGEVEN:

Artikel 1

De bepalingen van artikel 85, lid 1, van het EEG-Verdrag worden voor het tentoonstellingsreglement, reglement inzake rechtspraak en beroep en de standaardovereenkomst voor niet-leden van de VIFKA overeenkomstig artikel 85, lid 3, buiten toepassing verklaard.

Deze beschikking treedt in werking op 8 januari 1986 en geldt tot en met 31 december 1996.

Artikel 2

Aan deze beschikking zijn de volgende verplichtingen verbonden:

- de VIFKA stelt de Commissie onverwijld in kennis van elke wijziging in het tentoonstellingsreglement, reglement inzake rechtspraak en beroep en de standaardovereenkomst voor niet-leden en van elke verandering in de praktische toepassing ervan;

- de VIFKA stelt de Commissie onverwijld in kennis van elke weigering van goedkeuring krachtens het tentoonstellingsreglement, die kantoormachinetentoonstellingen betreft welke in Nederland door anderen dan de VIFKA worden georganiseerd;

- de VIFKA dient de Commissie onmiddellijk in kennis te stellen van alle weigeringen tot toelating van deelnemers aan de Efficiencybeurs.

- de VIFKA legt de Commissie ieder jaar dat de Efficiencybeurs wordt gehouden vóór eind januari een dat jaar bestrijkende kalender voor van alle in Nederland gehouden kantoormachinetentoonstellingen.

Artikel 3

Deze beschikking is gericht tot de Vereniging van importeurs en fabrikanten van kantoormachines, Scheveningseweg 42, 2517 KV 's-Gravenhage, Nederland.

Gedaan te Brussel, 30 september 1986.

Voor de Commissie

Peter SUTHERLAND

Lid van de Commissie

(1) PB nr. 13 van 21. 2. 1962, blz. 204/62.

(2) PB nr. C 146 van 13. 6. 1986, blz. 9.

(1) Beschikking van de Commissie in de zaken: EMO (PB nr. L 69 van 20. 3. 1969, blz. 13), verlengd op 7 december 1978 (PB nr. L 11 van 17. 1. 1979, blz. 16); Cematex (PB nr. L 227 van 8. 10. 1971, blz. 26), verlengd op 24 mei 1983 (PB nr. L 140 van 31. 5. 1983, blz. 27); UNIDI (PB nr. L 228 van 29. 8. 1975, blz. 17), verlengd op 23 november 1984 (PB nr. L 322 van 11. 12. 1984, blz. 10); BPICA (PB nr. L 299 van 23. 11. 1977, blz. 18), verlengd op 30 april 1982 (PB nr. L 156 van 7. 6. 1982, blz. 16); SMM & T (PB nr. L 376 van 31. 12. 1983, blz. 1).