2001/696/EG: Beschikking van de Commissie van 31 juli 2001 betreffende een procedure ingevolge artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-overeenkomst (Zaak COMP/37.462 — Identrus) (Voor de EER relevante tekst) (kennisgeving geschied onder nummer C(2001) 1850)

Beschikking van de Commissie

van 31 juli 2001

betreffende een procedure ingevolge artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-overeenkomst

(Zaak COMP/37.462 - Identrus)

(kennisgeving geschied onder nummer C(2001) 1850)

(Slechts de tekst in de Duitse en de Engelse taal is authentiek)

(Voor de EER relevante tekst)

(2001/696/EG)

DE COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap,

Gelet op de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte,

Gelet op Verordening nr. 17 van de Raad van 6 februari 1962, Eerste verordening over de toepassing van de artikelen 85 en 86 van het Verdrag(1), laatstelijk gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 1216/1999(2), en met name op de artikelen 2, 6 en 8,

Gezien het verzoek om een negatieve verklaring en de aanmelding met het oog op vrijstelling, op 6 april 1999 overeenkomstig de artikelen 2 en 4 van Verordening nr. 17 ingediend,

Gezien het essentiële gedeelte van het verzoek en de aanmelding en de bekendmaking daarvan overeenkomstig artikel 19, lid 3, van Verordening nr. 17(3),

Na raadpleging van het Adviescomité voor mededingingsregelingen en economische machtsposities,

Overwegende hetgeen volgt:

I. INLEIDING

(1) Op 6 april 1999 ontving de Commissie een verzoek om een negatieve verklaring ofwel een aanmelding voor het verkrijgen van een vrijstelling overeenkomstig artikel 4 van Verordening nr. 17 met betrekking tot een reeks overeenkomsten, hierna "de aangemelde overeenkomsten" genoemd, betreffende de oprichting van een netwerk van financiële instellingen die als certificatie-instanties(4) van vertrouwde ("trusted") transacties op het gebied van elektronische handel (e-commerce) zullen opereren, aanvankelijk alleen uitsluitend met betrekking tot business-to-business (B2B)-transacties.

(2) De aanmeldende partijen zijn ABN AMRO Services Company, Inc., BA Interactive Services Holding Company, Inc., Barclays Electronic Commerce Holdings, Inc., Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG, The Chase Manhattan Bank, Citibank Strategic Technology, Inc., Deutsche Bank AG en Pyramid Ventures, Inc., hierna "partijen" genoemd.

(3) Om het netwerk op te richten en te beheren hebben de partijen een gemeenschappelijke onderneming, Identrus, LLC, hierna "Identrus" genoemd, opgericht. Identrus werd in maart 1999 opgericht op grond van een overeenkomst inzake een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, hierna de "LLC-overeenkomst" genoemd, naar het recht van de Amerikaanse staat Delaware. De partijen droegen in gelijke delen aan het beginkapitaal van Identrus bij. Identrus zal de infrastructuur verschaffen en beheren die nodig is voor het oprichten van een wereldwijd, interoperabel netwerk tussen financiële instellingen die certificatiediensten aanbieden ("Identrus System").

(4) Afgezien van de aanmeldende partijen zal Identrus een beperkt aantal andere aandeelhouders hebben ("de aandeelhouders")(5). Geen enkele aandeelhouder zal volledige zeggenschap over Identrus krijgen. Deelneming aan het Identrus-systeem is mogelijk voor erkende financiële instellingen in de gehele wereld ("de deelnemers"). Zij behoeven geen aandeelhouders van Identrus te zijn, maar alle aandeelhouders zijn deelnemers. De deelnemers zullen met elkaar concurreren op de in de overwegingen 29 tot en met 34 beschreven relevante markten.

II. DE PARTIJEN

(5) De partijen bij de aangemelde overeenkomst behoren tot de volgende concerns: ABN AMRO Services Company, Inc., is een onderneming uit Illinois. De uiteindelijke moederonderneming is ABN AMRO Holding NV, Nederland. BA Interactive Services Holding Company, Inc., is een onderneming uit Delaware. De uiteindelijke moederonderneming is BankAmerica Corporation, Verenigde Staten. Barclays Electronic Commerce Holdings Inc., is een onderneming uit Delaware en een indirecte dochteronderneming van Barclays Bank PLC, Verenigd Koninkrijk. Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG ("Hypo Vereinsbank") is een financiële groep die is voortgekomen uit de fusie, in 1998, van Bayerische Vereinsbank AG en Bayerische Hypotheken- und Wechsel-Bank AG. The Chase Manhattan Bank ("Chase") is een volledige dochteronderneming van The Chase Manhattan Corporation, Verenigde Staten. Citibank NA is een volledige dochter van Citigroup Inc., Delaware. Deutsche Bank AG, Duitsland, is rechtstreeks aandeelhouder van Identrus. Pyramid Ventures, Inc., Verenigde Staten, is een indirecte dochteronderneming van Bankers Trust New York Corporation die thans met Deutsche Bank AG is gefuseerd.

III. HET WETTELIJKE EN HET BELEIDSKADER

(6) Een samenhangend en passend wettelijk kader is van wezenlijk belang voor de ontwikkeling van de elektronische handel in de Gemeenschap. In 1997 werden in de mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's: "En Europees initiatief op het gebied van de elektronische handel"(6) de hoofdlijnen van het beleid van de Commissie op dit gebied geschetst. Sindsdien is een reeks richtlijnen vastgesteld, zoals Richtlijn 1999/93/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 1999 betreffende een gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen(7), die regels vaststelt met betrekking tot de wettelijke erkenning van elektronische handtekeningen en certificatieprocedures, en Richtlijn 2000/46/EG van het Europees Parlement en de Raad van 18 september 2000 betreffende de toegang tot de uitoefening en het bedrijfseconomisch toezicht op de werkzaamheden van instellingen voor elektronisch geld(8), waarin wordt bepaald dat elektronisch geld alleen mag worden uitgegeven door instellingen onder toezicht die aan bepaalde juridische en financiële voorwaarden voldoen, zodat technische veiligheid wordt gewaarborgd. Van centrale betekenis is Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt(9). Deze richtlijn moet ervoor zorgen dat de diensten van de informatiemaatschappij vrij in de Gemeenschap kunnen worden verricht.

(7) Vooral veilige elektronische betalingen zijn van wezenlijk belang voor de ontwikkeling van de elektronische handel. Er is thans geen wijdverbreide, doelmatige en veilige manier om grensoverschrijdende betalingen over het internet te verrichten en de verschillende marktdeelnemers hebben weinig vertrouwen in de veiligheid van dergelijke betalingen. De huidige wettelijke regeling verleent de consumenten enige bescherming, maar biedt geen oplossing voor vele van de problemen die zich voordoen op het gebied van de on-linehandel in de Gemeenschap. De technische beveiliging moet worden verbeterd en er moet een wettelijk "veiligheidsnet" tot stand worden gebracht.

(8) Wat de technische beveiliging betreft moedigt het "e-Europe"-initiatief, dat in december 1999 door de Commissie werd genomen(10), het gebruik van nieuwe technologieën aan en voorziet in verdere werkzaamheden met betrekking tot identificatie- en authenticatietechnieken. Zoals in Richtlijn 1999/93/EG, en met name in de overwegingen 4, 5, 10, 20 en 23, wordt erkend, vormt de mogelijkheid om wereldwijd certificatiediensten aan te bieden over open netwerken een basisvoorwaarde voor de ontwikkeling van de elektronische handel. De noodzaak elektronische handelstransacties te beveiligen heeft een aantal nieuwe markten doen ontstaan voor het verlenen van elektronische trustdiensten. Fouten als gevolg van de risico's verbonden aan het on-line verrichten van financiële en authenticatiediensten kunnen aanzienlijke juridische risico's en risico's op het gebied van de reputatie meebrengen. Deze risico's zijn niet nieuw, maar de relatieve betekenis ervan neemt toe, doordat in toenemende mate van technologie gebruik wordt gemaakt.

IV. DE TRANSACTIE

A. Doel van de transactie

(9) Het doel van de oprichting van het Identrus-systeem is volgens de partijen het bevorderen, exploiteren en beheren van een infrastructuur voor de beveiliging van elektronische handelstransacties. Deze infrastructuur zal de deelnemers aan het systeem in staat stellen als afzonderlijke en concurrerende certificatie-instanties te opereren.

Het werkterrein van Identrus

(10) De aandeelhouders van Identrus zullen de infrastructuur verschaffen - een computersysteem dat via digitale netwerken werkt - die nodig is om de financiële instellingen die aan het systeem deelnemen, in staat te stellen certificatie-instanties te worden met het oog op veilige elektronische handelstransacties en hun eindgebruikers aanverwante diensten aan te bieden.

De rol van de deelnemers aan het Identrus-systeem

(11) Iedere deelnemer aan het Identrus-systeem geeft digitale certificaten af waarmee de identiteit van klanten die elektronische transacties verrichten, wordt gewaarmerkt. De deelnemers treden op als onafhankelijke en onderling concurrerende certificatie-instanties. Dit betekent dat ondernemingen die financiële transacties verrichten, vrij zijn in hun keuze van een deelnemende certificatie-instantie, die niet noodzakelijk hun eigen bankinstelling behoeft te zijn. Interoperabiliteit behoort tot de specificaties van het Identrus-systeem, om iedere deelnemer in staat te stellen onafhankelijk zijn eigen technologie te ontwikkelen. Bovendien zal iedere deelnemer zijn eigen, op onafhankelijke wijze tot stand gebrachte toepassingen aanbieden, die aansluiten op de digitale certificatiediensten van de infrastructuur van het Identrus-systeem, waarbij hij met alle andere deelnemers concurreert. Iedere deelnemer is vrij de prijzen vast te stellen die hij zijn eindgebruikers voor zijn authenticatiediensten berekent.

Garantievoorwaarden

(12) Iedere deelnemer stort een deposito (zekerheid) op een rekening bij een hiertoe aangewezen financiële instelling, die dit aanhoudt ten behoeve van derden om voor hen gestorte waarborgsommen te dekken. In de voor het Identrus-systeem geldende werkingsregels zijn vereisten inzake de zekerheid vastgelegd die voor elke deelnemer gelden, zoals het bedrag dat moet worden gestort, de frequentie waarmee de vereisten inzake de zekerheid en de verplichtingen van de deelnemers worden berekend en de tijdstippen waarop de zekerheid moet worden gestort.

Niet-discriminatie

(13) In het bedrijfsplan van de partijen is voorzien dat maximaal 300 banken wereldwijd aan het Identrus-systeem zullen deelnemen. Verder zijn alle deelnemers, ongeacht of zij aandeelhouders zijn of niet, aan dezelfde regels en normen van het Identrus-systeem onderworpen.

(14) De belangrijkste criteria voor derden (die actief zijn in de financiële dienstensector) om aandeelhouder van Identrus te worden, zijn dat zij aan bepaalde vermogensvereisten zoals bepaald door het Bazelse comité inzake bankvoorschriften en toezichtpraktijken, moeten voldoen, evenals aan bepaalde financiële ratingvoorwaarden.

B. Deelneming aan het systeem

(15) Geïnteresseerde financiële instellingen kunnen zich hetzij als "deelnemer van niveau één" hetzij als "deelnemer van niveau twee" bij het systeem aansluiten. Deelnemers van niveau één mogen certificaten aan eindgebruikers afgeven evenals aan deelnemers van niveau twee. Deelnemers van niveau twee mogen certificaten uitsluitend rechtstreeks aan de eindgebruikers afgeven. In andere opzichten opereren de twee soorten deelnemers op dezelfde wijze in het systeem en zullen aldus met elkaar concurreren ten opzichte van de eindgebruikers. Ieder die een Identrus-certificaat aanvraagt, is volkomen vrij een deelnemer van niveau één of van niveau twee als certificatie-instantie te kiezen.

Deelnemers van niveau één

(16) Een onderneming komt in aanmerking om als deelnemer van niveau één op te treden indien zij zich voornamelijk met het verlenen van financiële diensten bezighoudt, onderworpen is aan overheidswetgeving en -controle en aan bepaalde vermogens- en kredietvereisten voldoet.

(17) Identrus als zodanig is een basiscertificatie-instantie die digitale certificaten afgeeft aan de deelnemers van niveau één, waardoor de identiteit van de deelnemers van niveau één kan worden gewaarmerkt. Hierdoor kunnen deelnemers van niveau één binnen het Identrus-systeem als certificatie-instanties fungeren en digitale certificaten aan hun zakelijke klanten afgeven.

(18) Tegenover deelnemers van niveau twee kunnen de deelnemers van niveau één eveneens als basiscertificatie-instantie optreden(11). De deelnemers van niveau één moeten derhalve op een bijzondere wijze kunnen voldoen aan de eisen van hun zakelijke klanten inzake degelijkheid, reputatie en betrouwbaarheid.

(19) De aandeelhouders van Identrus zullen aan het systeem deelnemen als deelnemers van niveau één, onder dezelfde voorwaarden als die welke van toepassing zijn op derden die als deelnemers van niveau één optreden.

Deelnemers van niveau twee

(20) De criteria om in aanmerking te komen als deelnemers van niveau twee zijn gelijk aan die welke voor niveau één gelden, maar de vermogens- en kredietvereisten zijn minder streng, waardoor kleinere ondernemingen aan het Identrus-systeem kunnen deelnemen. Indien aan de respectieve vermogens- en kredietvereisten is voldaan, is een deelnemer vrij te kiezen of hij deelnemer van niveau één of van niveau twee wil worden.

(21) De deelnemers van niveau twee zullen als certificatie-instanties fungeren en certificaten aan hun zakelijke klanten afgeven.

C. De overeenkomsten

De LLC-overeenkomst - Bedrijfsorganisatie

(22) De aandeelhouders van Identrus hebben stemrecht in de aandeelhoudersvergadering, dat aan de hand van het percentage van hun belang in Identrus wordt berekend. Dit houdt in dat de oprichtende aandeelhouders iets minder dan 10 % van de stemrechten hebben en dat nieuwere aandeelhouders elk minder dan 5 % hebben. Bij alle kwesties waarvoor stemming, goedkeuring of toestemming van de aandeelhouders nodig is, moet bij meerderheid van stemmen worden beslist. Wanneer bij een dergelijke stemming geen meerderheid wordt bereikt, betekent dit dat de vereiste toestemming niet is verkregen.

(23) Uit deze bepalingen volgt dat de aandeelhouders van Identrus geen gezamenlijke zeggenschap over het zakelijk beleid van de onderneming uitoefenen.

(24) Deelnemers aan het Identrus-systeem zijn niet verplicht aandelen in Identrus te verwerven. Het lidmaatschap van het systeem als deelnemer is toegankelijk voor alle ondernemingen die aan de in overweging 14 genoemde deelnemingscriteria voldoen.

(25) Alle deelnemers, met inbegrip van de partijen, zijn vrij aan andere systemen deel te nemen die certificatiediensten aanbieden.

Rechten en verplichtingen van de aandeelhouders en deelnemers (werkingsregels)

(26) De aandeelhouders van Identrus hebben dezelfde rechten en verplichtingen als alle andere deelnemers aan het systeem en sluiten soortgelijke deelnemingsovereenkomsten met Identrus als deze laatsten om de voorwaarden van hun operationele betrekkingen vast te leggen. Alle aandeelhouders moeten echter wel actief aan het Identrus-systeem deelnemen en de LLC-overeenkomst vereist dat iedere aandeelhouder een certificatie-instantie en een registratie- en risicobeheersysteem binnen het Identrus-systeem exploiteert. De investering van de aandeelhouders in Identrus is derhalve geen passieve investering, omdat ieder van hen zijn eigen certificatiediensten op basis van het Identrus-systeem moet ontwikkelen.

Prijsbeleid

(27) Identrus is opgericht als organisatie met winstoogmerk en zal haar prijsbeleid dienovereenkomstig vaststellen. Hetzelfde prijsbeleid zal worden toegepast op alle deelnemers op basis van objectieve en niet-discriminerende criteria, ongeacht of zij aandeelhouders van of deelnemers, van welke categorie dan ook, aan Identrus zijn. De bedoeling is de deelnemers alleen vergoedingen in rekening te brengen in verband met de verleende diensten (hoofdstuk 6 van de werkingsregels), en niet aan de klanten van de deelnemers. De deelnemers kunnen zelf de prijzen vaststellen die zij hun cliënten berekenen.

(28) De klanten van Identrus zijn de deelnemers aan het systeem. Voor het Identrus-systeem zijn investeringen nodig en deze zullen worden gefinancierd door middel van drie verschillende inkomstencomponenten(12): 1. Er zullen concessievergoedingen worden gevraagd als eenmalige bijdrage van de deelnemers; hiermee zullen de kosten van Identrus worden bestreden die worden gemaakt bij het onderzoek naar de interoperabiliteit van de infrastructuren van nieuwe deelnemers en de overeenstemmingscertificatie. 2. Bovendien zullen de deelnemers een jaarlijkse lidmaatschapscontributie betalen met betrekking tot de validatie- en garantiediensten wanneer deze diensten door een deelnemer zijn ontwikkeld. 3. De laatste inkomstencomponent van Identrus is een ad-hocvergoeding die voor elke transactie wordt berekend.

V. DE RELEVANTE MARKT

A. Productmarkten

(29) De trustdiensten van Identrus omvatten:

1. diensten voor de identificatie van de afzender van een bericht via een digitaal net;

2. de authenticatie van een dergelijk bericht via elektronische handtekeningen;

3. de bevestiging dat de sleutels die zijn gebruikt om de handtekening te creëren en te authenticeren niet zijn ingetrokken;

4. de verlening van diensten voor het beheer van het risico dat degene die zijn handtekening heeft gezet, beweert dat de handtekening niet geautoriseerd was, en

5. de vaststelling en het beheer van voorschriften, beleid, procedures, technische specificaties en overeenkomsten voor de exploitatie van het systeem.

(30) Door middel van dergelijke diensten zouden de deelnemers aan het systeem in staat moeten zijn authenticatie- en daarmee samenhangende diensten ter beveiliging van elektronische transacties aan de eindgebruikers te verlenen. De eindgebruikers kunnen de diensten van Identrus voor een groot aantal transacties gebruiken, dat wil zeggen in wezen elke transactie die via een elektronisch net geschiedt en waarbij één of alle bij de transactie betrokken partijen een grote mate van zekerheid verlangen over de identiteit van de andere partijen. Deze transacties kunnen financiële of zakelijke transacties zijn, zoals de aankoop en verkoop van goederen of het verhandelen van financiële instrumenten, eventueel over de gehele wereld. Het gebruik van technische toepassingen die deze elektronische transacties mogelijk maken, kan geen zekerheid bieden over de identiteit van de gebruiker. Daarom zijn de certificatie-instanties noodzakelijk om digitale certificaten af te geven, die kunnen worden gebruikt om de specifieke identiteit van een gebruiker met een bepaalde toepassing te verbinden.

(31) De aangemelde overeenkomsten hebben derhalve betrekking op ten minste twee onderscheiden markten: 1. de markt voor het verrichten van trustdiensten ten behoeve van certificatie-instanties en 2. de stroomafwaartse markt voor de verrichting van trustdiensten door certificatie-instanties ten behoeve van eindgebruikers, in eerste instantie het bedrijfsleven. In beide gevallen zijn de markten nog niet voldoende ontwikkeld en evenmin is het vertrouwen van de eindgebruikers aan een onderzoek onderworpen.

Het verlenen van trustdiensten aan certificatie-instanties

(32) Identrus zal actief zijn op het gebied van het ontwerp en de exploitatie van de infrastructuur voor financiële instellingen om risico's te beheren die inherent zijn aan het vertrouwen op de identiteit van auteurs en op de authenticiteit van elektronische berichten. Zij zal functioneren als basiscertificatie-instantie en een aantal zakelijke regels vaststellen waarin de door de deelnemers afgegeven identiteitscertificaten, evenals het gebruik ervan, worden bepaald.

Authenticatiediensten

(33) Zowel deelnemers van niveau één als van niveau twee aan het Identrus-systeem zullen hun zakelijke eindgebruikers rechtstreeks digitale certificatiediensten verlenen, waardoor dezen zakelijke transacties via open elektronische netwerken kunnen verrichten.

B. Geografische markten

(34) De diensten op beide relevante productmarkten worden wereldwijd aangeboden, waardoor internationale transacties tussen bedrijven mogelijk worden. De relevante geografische markt is derhalve de wereldmarkt voor de betrokken diensten.

VI. DE MARKTSTRUCTUUR

A. De marktpositie van de partijen

(35) Daar de partijen thans niet op de relevante markten actief zijn, zijn de marktaandelen van de partijen op de omschreven segmenten onbestaand.

B. Concurrenten van de partijen

(36) Doordat de betrokken markten volop in ontwikkeling zijn, heeft de Commissie geen volledig overzicht van de concurrentiesituatie op deze markten en de concurrentiepositie van de toekomstige concurrenten van de partijen. De partijen konden echter een aantal actieve en nog niet actieve concurrenten noemen, waaronder de American Bankers Association (ABAecom), SWIFT, VISA en MasterCard.

(37) Bovendien zal Identrus, door de snel stijgende vraag naar authenticatiediensten en de daarmee samenhangende winstmogelijkheden, onder meer gestimuleerd door het in overweging 8 genoemde "e-Europe"-initiatief van de Commissie, te maken krijgen met een groot aantal potentiële concurrenten zoals posterijen, technologieverkopers, telecommunicatiedragers en sectorspecifieke initiatieven. Hoewel niet al deze potentieel concurrerende systemen kans van slagen hebben, zal Identrus, indien dit systeem succesvol is, zeker aan concurrentie blootstaan.

VII. OPMERKINGEN VAN DERDEN

(38) Na de publicatie van de bekendmaking ingevolge artikel 19, lid 3, van Verordening nr. 17 van de Raad(13), hebben drie belanghebbende partijen opmerkingen bij de Commissie ingediend met betrekking tot Identrus. Deze opmerkingen hadden met name betrekking op de toegankelijkheid van het certificatiesysteem van Identrus voor potentiële deelnemers en de normen, evenals op de interoperabiliteit ervan met andere, vergelijkbare systemen.

(39) Over het algemeen gaven de derden die opmerkingen maakten uiting aan hun bezorgdheid over mogelijke concentratieprocessen die het Identrus-systeem tot gevolg zou hebben. De redenen voor deze bezorgdheid liepen uiteen van "de vorming van een technologiekartel" tot de "bedreiging van het concurrentie-evenwicht" op de opkomende markt voor elektronische authenticatiediensten.

(40) Alle ontvangen opmerkingen zijn zorgvuldig onderzocht. Dit leidde tot de conclusie dat de daarin geuite bezwaren reeds door de Commissie aan de orde waren gesteld en uitvoerig met de partijen waren besproken; deze hebben afdoende antwoorden verstrekt, zoals is uiteengezet in de overwegingen 41 tot en met 53. Deze opmerkingen hebben derhalve geen afbreuk gedaan aan het gunstige oordeel van de Commissie met betrekking tot de aangemelde overeenkomsten, zoals beschreven in de bekendmaking ingevolge artikel 19, lid 3.

VIII. ARTIKEL 81, LID 1, VAN HET EG-VERDRAG EN ARTIKEL 53, LID 1, VAN DE EER-OVEREENKOMST

A. Toepassing van artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst op de overeenkomsten tot oprichting van het Identrus-systeem

(41) De partijen hebben, bij de aangemelde overeenkomsten, een onderneming opgericht die niet onder de gezamenlijke zeggenschap van de aandeelhouders valt. Een overeenkomst tot oprichting van een onderneming vormt echter als zodanig geen beperking van de mededinging in de zin van artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst(14).

(42) Gelet echter op de opmerkingen van derden waarin bezorgdheid wordt geuit omtrent het risico van uitsluitende werking van het Identrus-systeem werden de gevolgen van de oprichting van Identrus voor de relevante productmarkten onderzocht. Dit heeft tot de conclusie geleid dat een dergelijk risico niet bestaat.

Geen gevaar voor coördinatie

(43) Identrus zal werkzaam zijn op een nieuwe markt die nog in ontwikkeling is. Als gevolg van de opkomst van het internet en het wijdverbreide gebruik ervan, waarbij een groot aantal verschillende personen de toegang en het gebruik controleren, werd het noodzakelijk systemen te ontwikkelen om de overdracht van ongeautoriseerde, frauduleuze of onbetrouwbare berichten te voorkomen. Nieuwkomers op de nieuwe markten voor elektronische handel ondergaan sterke druk van zakelijke klanten om hun transacties van de noodzakelijke beveiliging te voorzien. De samenwerking van de partijen is beperkt tot de oprichting van het Identrus-systeem als een gemeenschappelijk platform voor het verlenen van basiscertificatiediensten. Zij zullen hun samenwerking niet uitbreiden tot de markt voor het verlenen van certificatie- en authenticatiediensten aan eindgebruikers en zij zullen deze evenmin uitbreiden tot de samenwerking tussen partijen in de sector financiële of bankdiensten, waar zij onafhankelijke concurrenten zullen blijven.

(44) Het welslagen van een certificatiesysteem berust op de interoperabiliteit ervan met andere, soortgelijke systemen.

(45) De werkingsregels stellen de deelnemers aan het Identrus-systeem in staat een interoperabele infrastructuur tot stand te brengen, welke binnenlandse en grensoverschrijdende elektronischehandelstoepassingen mogelijk maakt. Deze toepassingen zullen echter zelfstandig door de deelnemers worden ontwikkeld.

Vrije toegang tot het systeem

(46) Bovendien is een op reputatie en waarborgen gebaseerd beleid van belang om een "trust"-product als authenticatiediensten te kunnen verstrekken. In dit verband zijn de belangrijkste criteria voor derden om aandeelhouder van Identrus te worden, objectief en behoeft Identrus, wanneer zij deze aanwendt, de kwaliteit van potentiële deelnemers niet meer na te gaan en te beoordelen. Het is derhalve onwaarschijnlijk dat de aangemelde overeenkomsten de concurrentiepositie van derden zal schaden, omdat de infrastructuur van Identrus voor iedereen toegankelijk is, mits aan de in overweging 14 bedoelde objectieve criteria wordt voldaan. Potentiële deelnemers zullen niet gemakkelijk worden uitgesloten omdat één van de kenmerken van het systeem is, zoveel mogelijk deelnemers aan te trekken. De inkomsten van Identrus nemen immers toe naarmate het aantal elektronische handelstransacties onder het Identrus-systeem stijgt.

(47) De eindgebruikers zullen profiteren van het feit dat Identrus een aanvullend systeem in het leven roept. De voordelen van het systeem in ruimere zin, voor het vrije verkeer van goederen in de interne markt, moeten niet worden onderschat. Het authenticatiesysteem zal in een groot aantal verschillende omstandigheden worden gebruikt, waardoor andere producten en diensten zullen ontstaan die het concurrentievermogen en de betrouwbaarheid, veiligheid en kwaliteit die voor een markt in ontwikkeling nodig is, zullen verbeteren.

Beoordeling vanuit het oogpunt van de mededinging

(48) Zoals aangegeven in overweging 7, is de veiligheid van financiële transacties over het internet een van de voornaamste problemen die een sterke ontwikkeling van de elektronische handel in de weg staan. Er is een groot aantal projecten opgezet voor de ontwikkeling van internettoepassingen waarmee deze problemen kunnen worden opgelost. Een aantal ondernemingen heeft reeds aangekondigd certificatiesystemen te zullen invoeren die lijken op het Identrus-systeem.

(49) Tot de belangrijkste toekomstige concurrenten van Identrus behoren volgens de partijen de American Bankers Association (ABAecom), die sinds begin 1999 wereldwijd certificatiediensten verleent, SWIFT (onderneming voor internationale diensten op het gebied van financiële transacties), VISA en MasterCard. Identrus zal niet alleen de concurrentie moeten ondergaan van ondernemingen uit de financiële sector, maar ook van posterijen, technologieverkopers, telecommunicatiedragers en sectorspecifieke verticale initiatieven.

(50) Ondernemingen uit de financiële sector, posterijen en telecommunicatiedragers hebben bijvoorbeeld, op basis van de vereisten om op hun traditionele markten te opereren, een gedeelte van de onomkeerbare investeringen gedaan die nodig zijn om de betrokken markten te kunnen betreden. Het vermogen van deze ondernemingen om deze markten te betreden, moet derhalve als betrekkelijk groot worden beschouwd.

Geen exclusiviteit

(51) De deelnemers aan Identrus kunnen desgewenst aan andere soortgelijke systemen deelnemen. Deze beslissing berust op interne overwegingen van de deelnemer. De deelname is derhalve niet exclusief. De keuze die de deelnemers wordt geboden zal de mededinging tussen concurrerende authenticatiesystemen mogelijkerwijs intensiveren.

Geen nadelige gevolgen voor de toeleveringsmarkten

(52) De aangemelde overeenkomsten zullen waarschijnlijk geen nadelige gevolgen hebben voor de toeleveringsmarkten die onontbeerlijk zijn voor de ondernemingen die op de relevante markten opereren. Zo zal Identrus zich niet met de ontwikkeling van software bezighouden, doch uitsluitend specificaties opstellen die de deelnemers en softwareleveranciers kosteloos ter beschikking worden gesteld. Er is geen exclusiviteit met betrekking tot de software, dat wil zeggen welke software als basissoftware zal worden gebruikt en welke software door de deelnemers kan worden gekozen. In de praktijk zouden de deelnemers op veel verschillende verkopers een beroep kunnen doen, mits deze verkopers voldoen aan de Identrus-normen, die nog moeten worden ontwikkeld. De deelnemers kunnen tevens van verkoper veranderen indien zij dit wensen.

Conclusie

(53) De invoering van het Identrus-systeem brengt geen uitsluitingsrisico mee, omdat de gemeenschappelijke onderneming de mededinging van concurrerende systemen zal ondergaan en de deelnemers vrij zijn zich bij andere dergelijke systemen aan te sluiten. Bovendien zijn er geen nadelige gevolgen voor de toeleveringsmarkten. Daarom vallen de overeenkomsten inzake de oprichting van Identrus niet onder artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst.

B. Toepassing van artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst op de clausule inzake het algemene verbod op de overdracht van lidmaatschapsbelangen

(54) Artikel 9.1 van de LLC-overeenkomst bevat een algemeen verbod op de overdracht van lidmaatschapsbelangen. Deze belangen moeten eerst aan Identrus zelf of aan andere leden worden aangeboden voordat zij aan derden worden aangeboden (zie artikel 9.3 van de LLC-overeenkomst). Hoewel aandeelhouders het recht hebben de werkingsregels van het systeem vast te stellen, kan geen afzonderlijk lid het systeem domineren, daar de maximale stemrechten beperkt zijn tot 15 %.

(55) Voorzover deze clausule een mededingingsbeperking op de markt voor de handel in aandelen behelst, betreft het geen merkbare beperking.

C. Conclusies betreffende de toepasselijkheid van artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst

(56) Noch de aangemelde overeenkomsten, noch de clausule inzake het algemene verbod op de overdracht van lidmaatschapsbelangen hebben tot gevolg dat de mededinging op de in de overwegingen 29 tot en met 34 bepaalde relevante markt wordt verhinderd, beperkt of vervalst. Daarom vallen de overeenkomsten buiten het toepassingsgebied van artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst,

HEEFT DE VOLGENDE BESCHIKKING GEGEVEN:

Artikel 1

De Commissie heeft, op grond van de gegevens waarover zij beschikt, geen reden om maatregelen te nemen uit hoofde van artikel 81, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 53, lid 1, van de EER-overeenkomst met betrekking tot de aangemelde overeenkomsten inzake de oprichting van het Identrus-systeem.

Artikel 2

Deze beschikking is gericht tot:

1. ABN AMRO Services Company, Inc. 200 West Monroe Street Chicago - IL 60606 USA

2. BA Interactive Services Holding Company, Inc. 425 First Street San Francisco - CA 94105 USA

3. Barclays Electronic Commerce Holdings, Inc. 222 Broadway New York - NY 10038 USA

4. Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG Am Tucherpark 16 D - 80538 München

5. The Chase Manhattan Bank 270 Park Avenue - 44th Floor New York - NY 10017 USA

6. Citibank Strategic Technology, Inc. 153 East 53rd Street New York - NY 10043 USA

7. Deutsche Bank AG Taunusanlage 12 D - 60325 Frankfurt am Main

8. Pyramid Ventures, Inc. 130 Liberty Street New York - NY 10006 USA

9. Identrus LLC 140 East 45th Street - 16th Floor New York - NY 10017 USA.

Gedaan te Brussel, 31 juli 2001.

Voor de Commissie

Mario Monti

Lid van de Commissie

(1) PB 13 van 21.2.1962, blz. 204/62.

(2) PB L 148 van 15.6.1999, blz. 5.

(3) PB C 231 van 11.8.2000, blz. 5.

(4) Certificatie-instanties zijn ondernemingen, rechtspersonen of natuurlijke personen die digitale certificaten uitbrengen voor elektronische handelstransacties.

(5) Sinds de inschrijving van de aanmelding zijn de volgende instellingen eveneens aandeelhouder van Identrus geworden: Australia New Zealand Banking Group, Banco Santander Central Hispano, Bank of Tokyo/Mitsubishi, Banque Nationale de Paris, Caisse Nationale de Crédit Agricole, CIBC WMC Inc., HSBC Financial Services Corporation, Industrial Bank of Japan, National Australia Bank, Royal Bank of Scotland, Sanwa Technology Services, Inc., Societé Générale en Wells Fargo. Het aantal aandeelhouders van Identrus is derhalve reeds gestegen tot 21 en het bezit per aandeelhouder bedraagt minder dan 8 %. Volgens het verzoek om een negatieve verklaring dat de partijen hebben ingediend, zal het uiteindelijke aantal aandeelhouders niet veel groter worden dan 20.

(6) COM(97) 157 def.

(7) PB L 13 van 19.1.2000, blz. 12.

(8) PB L 275 van 27.10.2000, blz. 39.

(9) PB L 178 van 17.7.2000, blz. 1.

(10) Het "e-Europe"-initiatief is een tweejarig actieplan dat bedoeld is om alle burgers van de Gemeenschap toegang te bieden tot op informatie- en communicatietechnologie (ICT) gebaseerde diensten en toepassingen (zie http://europa.eu.int/information-society/eeurope/index-en.htm).

(11) Door haar structuur kan Identrus zelf slechts toezicht houden op een beperkt aantal deelnemers wat de vereisten voor het verrichten van trustdiensten aan eindgebruikers betreft. Daarom heeft Identrus een delegatiesysteem waarbij deelnemers van niveau één een controlerende functie uitoefenen jegens deelnemers van niveau twee. Identrus zelf zal noch rechtstreeks aan deelnemers van niveau twee, noch aan eindgebruikers digitale certificaten afgeven.

(12) Het voornemen is dat de deelnemers van niveau twee slechts de helft van de concessievergoedingen en van de jaarlijkse contributie van de deelnemers van niveau één betalen. Bovendien worden de eerstgenoemde vergoedingen kwijtgescholden aan deelnemers van niveau één die aandelen van Identrus verwerven, omdat deze beleggingen de omvang van deze vergoedingen ver overschrijden.

(13) Zie voetnoot 3.

(14) Zie Beschikking 1999/242/EG van de Commissie in zaak IV.36.237 - TPS (PB L 90 van 2.4.1999, blz. 6), overweging 91.