Advies van de Raad van 10 maart 2009 over het geactualiseerde convergentieprogramma van Hongarije voor de periode 2008-2011
Advies van de Raad van 10 maart 2009 over het geactualiseerde convergentieprogramma van Hongarije voor de periode 2008-2011
20.3.2009 | NL | Publicatieblad van de Europese Unie | C 66/6 |
ADVIES VAN DE RAAD
van 10 maart 2009
over het geactualiseerde convergentieprogramma van Hongarije voor de periode 2008-2011
(2009/C 66/02)
DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,
Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap,
Gelet op Verordening (EG) nr. 1466/97 van de Raad van 7 juli 1997 over versterking van het toezicht op begrotingssituaties en het toezicht op en de coördinatie van het economisch beleid(1), en met name op artikel 9, lid 3,
Gezien de aanbeveling van de Commissie,
Na raadpleging van het Economisch en Financieel Comité,
BRENGT HET VOLGENDE ADVIES UIT:
(1) | Op 10 maart 2009 heeft de Raad het geactualiseerde convergentieprogramma van Hongarije voor de periode 2008-2011 behandeld. |
(2) | Na enig herstel in de eerste helft van 2008 is het BBP in het derde kwartaal licht en in het vierde kwartaal sterker teruggelopen. Ondanks de verbetering van het dubbele Hongaarse tekort in de afgelopen jaren is het land door het hoge niveau van de externe en de overheidsschuld kwetsbaar gebleven. Bijgevolg is Hongarije bijzonder zwaar getroffen door de financiële crisis, die tot een scherpe daling van de wisselkoers heeft geleid en de financiële markten op een groot aantal gebieden heeft ontregeld. Daarom staan de beleidsmakers nu vooral voor de taak het vertrouwen te herstellen en de werking van de financiële markten te verbeteren. Daartoe heeft de centrale bank nieuwe instrumenten ingevoerd en is een nieuw economisch programma met verdere budgettaire aanpassingen, striktere tekortdoelstellingen, een reddingspakket voor banken en strengere regelgeving voor de financiële sector vastgesteld. Daarnaast hebben de EU, het IMF en de Wereldbank Hongarije omvangrijke internationale financiële bijstand (20 miljard EUR) toegekend(2) op voorwaarde dat vooruitgang wordt geboekt op het gebied van budgettaire consolidatie, hervorming van het begrotingsbeheer, structurele hervormingen en reglementering van en toezicht op de financiële sector(3). Het economische programma in verband met de lening is opgenomen in zowel de begroting van 2009 als het geactualiseerde convergentieprogramma. De nationale bank van Hongarije is met een verhoging van de basisrente van 8,50 % in oktober 2008 naar 11,50 % overgegaan tot een verkrapping van het monetaire beleid. In de laatste twee maanden van 2008 is de rente weer verlaagd (in drie stappen tot 10 % in december 2008). De Hongaarse forint is in 2008 nominaal met 2,6 % in waarde gedaald. |
(3) | Het programma bevat twee verschillende scenario's voor de macro-economische en begrotingsprognoses: een basisscenario en een alternatief scenario. Het basisscenario geldt bij de beoordeling van de begrotingsprojecties als referentiescenario omdat alleen dit scenario een gedetailleerde uitsplitsing van de budgettaire en macro-economische aggregaten bevat. Volgens dit scenario zal de matige reële BBP-groei van circa 1 % in de afgelopen twee jaar in 2009 met 0,9 % teruglopen en daarna weer aantrekken tot 1,6 % in 2010 en 2,5 % in 2011. Afgaande op de thans beschikbare informatie(4) berust dit basisscenario over de gehele programmaperiode op groeiprognoses die uitgesproken optimistisch zijn, omdat er onder meer van uit mag worden gegaan dat de groeivooruitzichten bij de handelspartners sterker zullen verslechteren dan in het programmascenario wordt aangenomen. Uitgaande van een zwakkere externe handel en een iets grotere daling van de investeringen, komen de tussentijdse prognoses van januari 2009 van de diensten van de Commissie uit op een daling van het BBP met 1,6 % in 2009 en een stijging ervan tot 1 % in 2010. Gezien de recente informatie over onder meer de sterke daling van de industriële productie in december en over de sterke vertraging bij de kredietverlening aan bedrijven en huishoudens eind 2008 zal het uiteindelijke resultaat waarschijnlijk echter veel slechter uitvallen (rond de – 3,25 % in 2009). In het programma wordt de inflatie voor 2009 geraamd op 4,5 %. Dit is eveneens aan de hoge kant. Voorts lijken de krachtige uitvoer en de daarmee samenhangende verbetering van de netto financieringscapaciteit van de particuliere sector in de programmaperiode enigszins optimistisch te zijn ingeschat. |
(4) | Het overheidstekort voor 2008 wordt in de tussentijdse prognoses van januari 2009 van de diensten van de Commissie geraamd op 3,3 % van het BBP, tegen een in het vorige geactualiseerde convergentieprogramma gehanteerd streefcijfer van 4 % van het BBP. Dat dit streefcijfer ondanks een zwakke groei wordt overtroffen, is hoofdzakelijk te danken aan een gunstig basiseffect van 2007 (waarin het tekort is uitgekomen op 5 % van het BBP) op zowel de ontvangsten als de uitgaven. |
(5) | In de actualisering wordt gemikt op een begrotingstekort van 2,6 % van het BBP in 2009, tegen 3,2 % van het BBP in de vorige actualisering en 2,8 % van het BBP in de tussentijdse prognoses van de diensten van de Commissie. Als onderdeel van de reactie van de regering op de financiële crisis is de doelstelling ondanks een duidelijk ongunstiger macro-economisch scenario aangescherpt. Vanwege de financiële crisis, het hoge tekort en de hoge overheidsschuld heeft de regering geen fiscale stimuleringsmaatregelen getroffen. Meer recentelijk is de regering echter op grond van het feit dat de economische inzinking dieper is dan verwacht en de ontvangsten daardoor naar schatting rond de 1 % van het BBP zullen achterblijven, op 15 februari met een aanvullend pakket correctiemaatregelen in de orde van grootte van 0,7 % van het BBP gekomen en heeft zij haar tekortdoelstelling van 2009 in het kader van de eerste evaluatie van haar nieuwe economische programma bijgesteld tot 2,7 % à 2,9 % van het BBP. Het structurele saldo (d.w.z. het conjunctuurgezuiverde saldo, ongerekend eenmalige en andere tijdelijke maatregelen) zoals herberekend door de diensten van de Commissie op basis van de informatie in het programma, zou met rond de 1,75 procentpunt van het BBP moeten verbeteren, hetgeen wijst op een sterk restrictief begrotingsbeleid. |
(6) | Het voornaamste doel van de budgettaire middellangetermijnstrategie van de actualisering is een terugdringing van het nominale tekort van 3,4 % van het BBP in 2008 naar 2,6 % van het BBP in 2009, gevolgd door een lichte daling tot 2,5 % van het BBP in 2010 en een verdere daling tot 2,2 % van het BBP in 2011. Aangezien ervan uit wordt gegaan dat de rentelasten in 2009 met een half procentpunt van het BBP zullen stijgen, vertoont het primaire saldo in dat jaar een sterkere verbetering (met meer dan 1 procentpunt). Daarna volgt een verbetering met 0,3 % van het BBP tot een plus van 2,2 % in 2011. De nationale middellangetermijndoelstelling (MTD) voor de begrotingssituatie (een structureel tekort, ofwel een conjunctuurgezuiverd tekort, ongerekend eenmalige en andere tijdelijke maatregelen, van 0,5 % van het BBP) wordt naar verwachting niet binnen de programmaperiode gehaald. Het is de bedoeling dat de totale budgettaire consolidatie van 1,2 procentpunt van het BBP gelijkelijk over de ontvangsten- en de uitgavenzijde wordt verdeeld. Voor de periode na 2009 ontbreekt in het programma een nadere uitwerking van de maatregelen waarmee het tekort moet worden teruggedrongen. In de actualisering loopt de schuldquote in 2008 steil op tot iets meer dan 71 %. Dit komt vooral door de opname van de eerste tranche van de financiële bijstand van de EU en het IMF, die voornamelijk zal worden gebruikt voor de opbouw van reserves. In 2009 loopt de schuldquote nog verder op tot 72,5 %, maar in de laatste jaren zet een daling (tot 69 %) in die mede dankzij de geleidelijk aantrekkende groei steeds meer vaart krijgt. |
(7) | De begrotingsresultaten zijn, met name in de laatste jaren van het programma, aan neerwaartse risico's onderhevig. In de gehele programmaperiode brengen de macro-economische vooruitzichten forse risico's mee voor het tekorttraject. Bij een diepere en langdurigere inzinking zullen de ontvangsten duidelijk achterblijven en zullen de uitgaven gematigd stijgen. Wel heeft zich aan de uitgavenzijde een aantal gunstige ontwikkelingen voorgedaan. Sinds 2006 is de controle op de begroting aanzienlijk verbeterd. Ook lijken de wettelijke hervormingsmaatregelen te hebben geleid tot een structurele vermindering van de budgettaire ontsporingen die zich in het verleden op een aantal belangrijke gebieden (bv. bij de prijssubsidies) regelmatig hebben voorgedaan. Voorts heeft de regering de uitgaven, na de recente drastische verslechtering van de economische vooruitzichten, voor 2009 nog verder verlaagd, en wel met 0,7 % van het BBP. Toch kunnen uitgavenoverschrijdingen niet worden uitgesloten. Dit geldt vooral voor de periode na 2009. Met name bestaat er kans dat de uitgavenmatiging niet wordt geflankeerd door vervolgstappen in de hervorming van het overheidsapparaat, de gezondheidszorg en het onderwijs, en lijkt er geen sprake te zijn van een volledige uitwerking en tenuitvoerlegging van de verdere noodzakelijke begrotingsmaatregelen. Daar staat tegenover dat de uitvoering van de geplande hervormingen van pensioenen, sociale uitkeringen en gezinssubsidies waarschijnlijk zal helpen om de uitgaven op middellange termijn te matigen. Ondanks een aanzienlijke versterking van het kader voor het begrotingsbeheer is het, mede omdat het nieuwe begrotingskader nog niet is beproefd, niet geheel denkbeeldig dat de budgettaire teugels ondanks de plannen worden gevierd. Dit is namelijk in het verleden vaker gebeurd. De risico's waaraan de begrotingsdoelstellingen onderhevig zijn, gelden ook voor de schuldquote. Daarom is het zeker mogelijk dat deze zich vanaf 2009 eveneens minder gunstig ontwikkelt dan in het programma wordt aangenomen. |
(8) | Onlangs zijn een aantal pensioenhervormingen doorgevoerd die de stijging van de toekomstige pensioenuitgaven naar verwachting enigszins zullen afremmen. Toch valt er nog meer te doen. De begrotingssituatie van 2008 op basis van het programma is ten opzichte van de uitgangssituatie op basis van het vorige programma verbeterd, maar de vergrijzing blijft een groot effect sorteren op de begroting. De brutoschuld ligt momenteel nog steeds boven de in het Verdrag vastgelegde referentiewaarde. Als gezorgd wordt voor hogere primaire overschotten op middellange termijn, zoals al volgens het programma de bedoeling is, en verdere hervormingsstappen op pensioengebied worden gezet, zoals de regering onlangs heeft aangekondigd, kunnen de middelgrote risico's voor de houdbaarheid van de openbare financiën worden beperkt. |
(9) | Tot 2006, het jaar waarin het tekort een piek van 9,3 % van het BBP bereikte, was het Hongaarse begrotingskader erg kwetsbaar voor budgettaire ontsporingen en werd het in de aanloop naar verkiezingen herhaaldelijk op de proef gesteld. Vanaf 2006 is er geleidelijk enige verbetering gekomen in de transparantie en de begrotingsplanning, waarna in november 2008 een hervormingswet op het begrotingsbeheer is aangenomen, die een meerjarig cijferkader verplicht stelt en voorziet in de instelling van een begrotingsraad. Het nieuwe orgaan zal onafhankelijke macro-economische en budgettaire prognoses opstellen, budgettaire effectbeoordelingen verrichten en de begrotingssituatie en begrotingsvoorstellen evalueren. De nieuwe structuur zal, als deze resoluut wordt ingevoerd, de transparantie en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën ten goede komen. Voor een aantal belangrijke zaken, zoals de uitwerking van effectieve handhavingsmechanismen en de dekking van de decentrale sector, is echter nog geen oplossing gevonden. |
(10) | In reactie op de financiële crisis hebben de Hongaarse autoriteiten niet alleen de begrotingsdoelstellingen in oktober 2008 aangescherpt om de externe economische financieringsbehoeften in het kader van het nieuwe economische programma te verminderen, maar ook een reeks maatregelen genomen om de stabiliteit van de financiële sector te waarborgen. De dekking van het depositogarantiestelsel is verhoogd van 6 miljoen HUF naar 13 miljoen HUF. Ook hebben de autoriteiten voor het bankwezen een steunregeling met interbancaire garanties en een herkapitalisatiefonds getroffen. Daarnaast heeft de centrale bank maatregelen genomen om de marktliquiditeit te vergroten. Daartoe is onder meer een retrocessieovereenkomst met de Europese Centrale Bank gesloten. In het kader van het economische programma dat aan de internationale financiële bijstand is gekoppeld, worden verdere maatregelen verwacht om de reglementering van en het toezicht op de financiële markt te verzwaren. |
(11) | In reactie op de economische crisis zijn de Hongaarse autoriteiten met een begrotingsneutraal maatregelenpakket gekomen om de economie te stimuleren. De maatregelen behelzen onder meer structurele hervormingen. Gezien de noodzaak om de aanzienlijke externe en interne onevenwichtigheden te corrigeren, hebben de Hongaarse autoriteiten conform het Europees economisch herstelplan van de Europese Raad van december geen fiscale stimuleringsmaatregelen getroffen. Om de totale vraag en werkgelegenheid in 2009 en 2010 te steunen, zijn de getroffen maatregelen onder meer gericht op een versnelde absorptie van middelen uit de EU-structuurfondsen en op een herschikking ervan, alsook op een verbetering van de toegang van kleine en middelgrote ondernemingen (het mkb) tot financiering. Structurele hervormingen vormen een belangrijk onderdeel van het Europees economisch herstelplan en vormen met name voor de beleidmakers in Hongarije een relevante optie, aangezien de speelruimte voor fiscale stimulansen beperkt is en het externe concurrentievermogen verbetering behoeft. Er is minder nadruk gelegd op een versterking van het concurrentievermogen. Voorts heeft het parlement in december een „routekaart naar werk” aangenomen, een programma dat gericht is op het creëren van prikkels en op een verbetering van de inzetbaarheid van laagopgeleiden en langdurig werklozen. Daartoe worden onder meer passieve middelen in het arbeidsmarktfonds gedeeltelijk verschoven naar actief arbeidsmarktbeleid. De routekaart voorziet in een sterke uitbreiding van de programma's voor openbare werken en in opleidingsprogramma's en stimuleert de samenwerking tussen de doelgroep en de openbare arbeidsvoorziening. Daarnaast heeft de regering stapsgewijze verdere hervormingen doorgevoerd in de gezondheidszorg, het onderwijs en het overheidsapparaat. Deze maatregelen hangen samen met de hervormingsagenda voor de middellange termijn en met de landenspecifieke aanbevelingen van de Commissie van 28 januari 2009 in het kader van de Lissabonstrategie voor groei en werkgelegenheid. Op 16 februari heeft de regering verdere structurele hervormingen op het gebied van de pensioenen, sociale uitkeringen en decentrale overheden aangekondigd. |
(12) | Gezien het macrofinanciële risico moet het begrotingsbeleid restrictief blijven. Ondanks een diepe recessie wordt in 2009 evenals in de twee voorgaande jaren een restrictieve begrotingskoers gevaren. In de laatste jaren van het programma zou deze min of meer neutraal worden. De actualisering houdt vast aan het aanpassingstraject voor de lange termijn dat in het nieuwe economische beleidsprogramma van de autoriteiten is vastgelegd, en is daardoor in overeenstemming met de toezeggingen die in het kader van de financiële middellangetermijnbijstand van de EU zijn gedaan. Wel zijn mogelijk verdere consolidatiemaatregelen nodig gezien de tussentijdse prognoses van de diensten van de Commissie, die voor 2009 een groter tekort van 2,8 % van het BBP voorspellen, en gezien de risico's voor de macro-economische projecties. De regering is al gekomen met een nieuw correctiepakket van 0,7 % van het BBP en heeft tegelijk haar tekortdoelstelling voor 2009 iets naar boven bijgesteld. De onlangs goedgekeurde hervorming van het begrotingsbeheer zou middels de geprogrammeerde terugdringing van de schuldquote moeten leiden tot een verbetering van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn. Gezien de risicobeoordeling lijkt de begrotingskoers van het programma min of meer in overeenstemming met het door de Raad aanbevolen aanpassingstraject voor de correctie van het buitensporig tekort, mits alle begrotingsmaatregelen die in het programma en meer recentelijk zijn aangekondigd, onverkort ten uitvoer worden gelegd en eventuele afwijkingen binnen het begrotingsjaar effectief worden gecorrigeerd. In de jaren na de correctie van het buitensporig tekort blijft de tekortreductie in het programma beperkt en wordt deze onvoldoende geflankeerd door maatregelen. Indien ten slotte met de bovenvermelde risico's voor de schuldprognoses rekening wordt gehouden, neemt de schuldquote in de programmaperiode in onvoldoende mate af in de richting van de referentiewaarde. |
(13) | Wat de in de gedragscode voor stabiliteits- en convergentieprogramma's gespecificeerde gegevensvereisten betreft, vertoont het programma enkele lacunes in de verplichte en facultatieve gegevens(5). |
De algehele conclusie is dat Hongarije ondanks een duidelijke verbetering van de omvangrijke onevenwichtigheden, waarbij onder meer het begrotingstekort is teruggedrongen van 9,3 % van het BBP in 2006 tot onder de 3,5 % van het BBP in 2008, bijzonder zwaar is getroffen door de financiële crisis en daarom de financieringsbehoefte van de overheid moest beperken en de economie ondanks de economische neergang niet kon stimuleren. In dit verband heeft het land een beleid van verdere budgettaire aanpassingen en aangescherpte tekortdoelstellingen vastgesteld om het beleggersvertrouwen te herstellen. Ter ondersteuning van deze strategie hebben de EU, het IMF en de Wereldbank internationale financiële bijstand verleend. Het programma voorziet in een voortzetting van de strategie van versnelde consolidatie, waarbij in 2009 opnieuw een belangrijke aanpassing tot 2,6 % van het BBP plaatsvindt en daarna een geleidelijker aanpassingstraject richting een begrotingstekort van 2,2 % van het BBP in 2011 wordt gevolgd. Dit traject voor de terugdringing van het tekort is echter aan risico's onderhevig, met name omdat de macro-economische aannamen van het programma intussen uitgesproken ongunstig zijn geworden. Dit risico zou fors verminderen met de getroffen correctiemaatregelen en de door de regering onlangs aangekondigde structurele maatregelen. Daarnaast is de tekortdoelstelling voor 2009 iets naar boven bijgesteld, namelijk tot 2,7 % à 2,9 % van het BBP. Voorts is de goedkeuring van de wet op de budgettaire verantwoordelijkheid een belangrijke stap voorwaarts richting een behoedzaam begrotingsbeleid. Als de wet resoluut wordt uitgevoerd, zal dit de duurzaamheid van de budgettaire consolidatie ten goede komen. Niettemin blijven de overheidsfinanciën alleen houdbaar als ook verdere structurele hervormingen worden doorgevoerd om de groei op lange termijn te verhogen, de begrotingsdoelstellingen gemakkelijker te halen en het land minder kwetsbaar te maken.
Gezien bovenstaande beoordeling, de in het kader van de internationale financiële bijstand gedane toezeggingen, de aanbeveling van 10 oktober 2006 overeenkomstig artikel 104, lid 7, en de noodzaak om een duurzame convergentie tot stand te brengen, wordt Hongarije verzocht om:
i) | met het oog op de risico's voldoende buffers aan te houden, de nodige maatregelen te nemen om het begrotingstekort in 2009 onder de drempel van 3 % van het BBP te brengen, en ervoor te zorgen dat vervolgens bij de budgettaire consolidatie voldoende vooruitgang wordt geboekt in de richting van de MTD, zodat de schuldquote kan gaan dalen richting de drempel van 60 % van het BBP; |
ii) | de wet op de budgettaire verantwoordelijkheid onverkort ten uitvoer te leggen, de uitgavenmatiging voort te zetten met verdere hervormingen van het overheidsapparaat, de gezondheidszorg en het onderwijs, zoals aangekondigd, en de reglementering van en het toezicht op de financiële markt te verzwaren; |
iii) | de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn gezien de omvang van de schuld en de stijging van leeftijdsgerelateerde uitgaven te verbeteren en na de stappen die al in de periode 2006-2008 zijn gezet, verdere hervormingen in het pensioenstelsel door te voeren. |
Vergelijking van de belangrijkste macro-economische en budgettaire prognoses
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | ||
Reëel BBP (verandering in %) | CP dec 2008 | 1,1 | 1,3 | – 0,9 | 1,6 | 2,5 |
COM jan 2009 | 1,1 | 0,9 | – 1,6 | 1,0 | n.b. | |
CP nov 2007 | 1,7 | 2,8 | 4,0 | 4,1 | 4,2 | |
HICP-inflatie (%) | CP dec 2008 | 7,9 | 6,2 | 4,5 | 3,2 | 3,0 |
COM jan 2009 | 7,9 | 6,1 | 2,8 | 2,2 | n.b. | |
CP nov 2007 | 7,9 | 4,8 | 3,0 | 2,9 | 2,8 | |
Output gap(6) (% van het potentiële BBP) | CP dec 2008 | 1,9 | 1,1 | – 1,7 | – 1,9 | – 1,1 |
COM jan 2009(7) | 2,7 | 2,3 | – 0,1 | 0,4 | n.b. | |
CP nov 2007 | – 0,9 | – 1,8 | – 1,5 | – 0,9 | – 0,5 | |
Netto financieringsoverschot/-tekort t.o.v. het buitenland (% van het BBP) | CP dec 2008 | – 5,3 | – 5,1 | – 3,7 | – 2,5 | – 1,6 |
COM jan 2009 | – 5,3 | – 6,0 | – 4,0 | – 3,5 | n.b. | |
CP nov 2007 | – 4,1 | – 2,3 | – 1,7 | – 1,3 | – 0,8 | |
Overheidsontvangsten (% van het BBP) | CP dec 2008 | 44,9 | 45,2 | 45,8 | 46,0 | 45,8 |
COM jan 2009 | 44,9 | 45,5 | 46,1 | 46,4 | n.b. | |
CP nov 2007 | 44,1 | 44,2 | 43,3 | 42,4 | 42,0 | |
Overheidsuitgaven (% van het BBP) | CP dec 2008 | 49,8 | 48,6 | 48,4 | 48,5 | 48,0 |
COM jan 2009 | 49,8 | 48,8 | 48,9 | 49,5 | n.b. | |
CP nov 2007 | 50,3 | 48,2 | 46,5 | 45,1 | 44,2 | |
Overheidssaldo (% van het BBP) | CP dec 2008 | – 5,0 | – 3,4 | – 2,6 | – 2,5 | – 2,2 |
COM jan 2009 | – 5,0 | – 3,3 | – 2,8 | – 3,0 | n.b. | |
CP nov 2007 | – 6,2 | – 4,0 | – 3,2 | – 2,7 | – 2,2 | |
Primair saldo (% van het BBP) | CP dec 2008 | – 0,9 | 0,6 | 1,9 | 2,0 | 2,2 |
COM jan 2009 | – 0,9 | 0,8 | 1,6 | 1,5 | n.b. | |
CP nov 2007 | – 2,2 | 0,1 | 0,6 | 0,8 | 1,1 | |
Conjunctuurgezuiverd saldo(6) (% van het BBP) | CP dec 2008 | – 5,8 | – 3,9 | – 1,8 | – 1,6 | – 1,7 |
COM jan 2009 | – 6,2 | – 4,3 | – 2,8 | – 3,2 | n.b. | |
CP nov 2007 | – 6,0 | – 3,5 | – 2,8 | – 2,5 | – 2,1 | |
Structureel saldo(8) (% van het BBP) | CP dec 2008 | – 4,9 | – 3,5 | – 1,8 | – 1,6 | – 1,7 |
COM jan 2009 | – 5,3 | – 4,0 | – 2,8 | – 3,2 | n.b. | |
CP nov 2007 | – 4,9 | – 3,7 | – 2,9 | – 2,5 | – 2,1 | |
Bruto overheidsschuld (% van het BBP) | CP dec 2008 | 65,8 | 71,1 | 72,5 | 72,2 | 69,0 |
COM jan 2009 | 65,8 | 71,9 | 73,8 | 74,0 | n.b. | |
CP nov 2007 | 65,4 | 65,8 | 64,4 | 63,3 | 61,8 | |
Convergentieprogramma (CP); tussentijdse prognoses van januari 2009 van de diensten van de Commissie (COM); berekeningen van de diensten van de Commissie. | ||||||
http://ec.europa.eu/economy_finance/about/activities/sgp/main_en.htm
http://ec.europa.eu/economy_finance/thematic_articles/article13488_en.htm
Bronnen:
Convergentieprogramma (CP); tussentijdse prognoses van januari 2009 van de diensten van de Commissie (COM); berekeningen van de diensten van de Commissie.