Gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en met name artikel 82, lid 2, en artikel 83, lid 1,
Na toezending van het ontwerp van wetgevingshandeling aan de nationale parlementen,
Deze richtlijn beoogt te voorzien in een alomvattend kader voor de doeltreffende voorkoming en bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld in de hele Unie. Hiertoe worden bestaande maatregelen versterkt en nieuwe maatregelen ingevoerd met betrekking tot de volgende gebieden: de bepaling van de betrokken strafbare feiten en sancties, de bescherming van slachtoffers en toegang tot de rechter, slachtofferhulp, verbeterde gegevensverzameling, preventie, coördinatie en samenwerking.
Gelijkheid van vrouwen en mannen en non-discriminatie zijn kernwaarden van de Unie en grondrechten die zijn verankerd in respectievelijk artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en de artikelen 21 en 23 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna ook “het Handvest” genoemd). Geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld brengen die waarden en rechten in gevaar, ondermijnen de rechten van vrouwen en meisjes op gelijkheid in alle aspecten van het leven en belemmeren hun gelijke deelname aan de samenleving en het beroepsleven.
Geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld vormen een schending van de grondrechten, zoals het recht op menselijke waardigheid, het recht op leven en op menselijke integriteit, het verbod van onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen, het recht op eerbiediging van het privéleven en van het familie- en gezinsleven, het recht op vrijheid en veiligheid, het recht op de bescherming van persoonsgegevens, het recht op non-discriminatie, waaronder op grond van geslacht, en de rechten van het kind, zoals verankerd in het Handvest en het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van het kind.
Deze richtlijn ondersteunt de internationale verbintenissen die de lidstaten zijn aangegaan om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te bestrijden en te voorkomen, met name het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen en het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap, en, in voorkomend geval, het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld en het Verdrag van de Internationale Arbeidsorganisatie inzake het uitbannen van geweld en pesterijen op de werkvloer, ondertekend te Genève op 21 juni 2019.
In het licht van de specifieke kenmerken van strafbare feiten op het gebied van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld moet er een omvattende reeks regels worden vastgesteld om het aanhoudende probleem van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld doelgericht aan te pakken en tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van de slachtoffers. De bestaande bepalingen op Unie- en nationaal niveau zijn ontoereikend gebleken om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld doeltreffend te bestrijden en te voorkomen. Hoewel de Richtlijnen 2011/36/EU(3) en 2011/93/EU(4) van het Europees Parlement en de Raad, die betrekking hebben op specifieke vormen van dergelijk geweld, en Richtlijn 2012/29/EU van het Europees Parlement en de Raad(5), die voorziet in het algemeen kader voor slachtoffers van strafbare feiten, in voorzien in bepaalde waarborgen voor slachtoffers, zijnde voor de toepassing van deze richtlijn slachtoffers van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, zijn zij niet toegesneden op hun specifieke behoeften.
Geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld kunnen worden verergerd wanneer zij gepaard gaan met discriminatie op grond van een combinatie van geslacht en een andere grond of andere gronden van discriminatie zoals bedoeld in artikel 21 van het Handvest met name ras, kleur, etnische of sociale afkomst, genetische kenmerken, taal, godsdienst of levensovertuiging, politieke of andere denkbeelden, het behoren tot een nationale minderheid, vermogen, geboorte, handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid (“intersectionele discriminatie”).. De lidstaten moeten daarom de nodige aandacht geven aan slachtoffers van dergelijke intersectionele discriminatie, door specifieke maatregelen te nemen. Personen die het slachtoffer zijn van intersectionele discriminatie lopen een verhoogd risico op gendergerelateerd geweld. Bijgevolg moeten de lidstaten met dat verhoogde risico rekening houden bij het uitvoeren van de in deze richtlijn vastgestelde maatregelen, met name wat betreft de individuele beoordeling met het oog op het bepalen van de beschermingsbehoeften van slachtoffers, gespecialiseerde ondersteuning van slachtoffers, en opleiding en informatie voor beroepsbeoefenaars die in contact kunnen komen met slachtoffers.
Slachtoffers lopen een verhoogd risico op intimidatie, represailles en secundaire en herhaalde victimisatie. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat bijzondere aandacht wordt besteed aan die risico’s en aan de noodzaak om de waardigheid en de fysieke integriteit van dergelijke slachtoffers te beschermen. Eerdere bekendheid of een eerdere relatie met de dader is een factor waarmee rekening moet worden gehouden bij de beoordeling van het risico op represailles.
Slachtoffers moeten toegang kunnen hebben tot hun rechten vóór, tijdens en gedurende een passende periode na de strafprocedure overeenkomstig hun behoeften en onder de in deze richtlijn uiteengezette voorwaarden.
De bepalingen van deze richtlijn met betrekking tot de rechten van slachtoffers moeten van toepassing zijn op alle slachtoffers van criminele gedragingen die worden aangemerkt als geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld, zoals strafbaar gesteld krachtens het Unie- of het nationale recht. Dat criminele gedrag omvat de in deze richtlijn gedefinieerde strafbare feiten, met name vrouwelijke genitale verminking, gedwongen huwelijk, het zonder instemming delen van intiem of gemanipuleerd materiaal, cyberstalking, cyberintimidatie, cyberflashing en online aanzetten tot geweld of haat en criminele gedragingen die vallen onder andere rechtshandelingen van de Unie, meer bepaald de Richtlijnen 2011/36/EU en 2011/93/EU. Ook bepaalde onder het nationale recht vallende strafbare feiten vallen onder de definitie van geweld tegen vrouwen. Het gaat dan onder meer om strafbare feiten zoals feminicide, verkrachting, seksuele intimidatie, seksueel misbruik, stalking, huwelijk op jonge leeftijd, gedwongen abortus, gedwongen sterilisatie en verschillende vormen van cybergeweld, zoals online seksuele intimidatie en cyberpesten. Huiselijk geweld is een vorm van geweld die specifiek strafbaar gesteld zou kunnen worden in het nationale recht of onder de noemer kan worden gebracht van strafbare feiten die worden gepleegd binnen het gezin of het huishouden of tussen voormalige of huidige echtgenoten of partners, ongeacht of zij van het huishouden deel uitmaken. Afzonderlijke lidstaten kunnen een bredere invulling geven aan wat geweld tegen vrouwen in het nationale strafrecht inhoudt. Opgemerkt moet worden dat deze richtlijn geen betrekking heeft op het volledige spectrum van criminele gedragingen die geweld tegen vrouwen vormen.
Geweld tegen vrouwen is een aanhoudende uiting van structurele discriminatie van vrouwen die voortvloeit uit historisch gegroeide ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen. Het is een vorm van gendergerelateerd geweld die voornamelijk aan vrouwen en meisjes wordt toegebracht door mannen. Het is geworteld in maatschappelijk bepaalde rollen, gedrag, activiteiten en eigenschappen die in een maatschappij passend worden geacht voor vrouwen en mannen. Bijgevolg moet bij de uitvoering van deze richtlijn een genderbewust perspectief worden gehanteerd.
Huiselijk geweld is een ernstig maatschappelijk probleem dat vaak verborgen blijft. Het kan zware psychologische en lichamelijke trauma’s met ernstige gevolgen voor het privé- en beroepsleven van het slachtoffer veroorzaken, omdat het slachtoffer de dader doorgaans kent en het slachtoffer dacht die persoon te kunnen vertrouwen. Dergelijk geweld kan verschillende vormen aannemen, waaronder een fysieke, seksuele, psychologische en economische vorm, en kan in vele soorten relaties plaatsvinden. Huiselijk geweld omvat vaak dwingende controle en kan zich voordoen ongeacht of de dader deel uitmaakt of heeft uitgemaakt van het huishouden van het slachtoffer.
De maatregelen uit hoofde van deze richtlijn zijn ontworpen om tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van vrouwen en meisjes, aangezien zij, zoals bevestigd door gegevens en studies, in onevenredige mate worden getroffen door de onder deze richtlijn vallende vormen van geweld, namelijk geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Niettemin worden ook andere personen het slachtoffer van die vormen van geweld en moeten zij daarom ook in aanmerking komen voor dezelfde maatregelen voor slachtoffers waarin deze richtlijn voorziet. Daarom moet de term “slachtoffer” betrekking hebben op alle personen, ongeacht hun gender, en moeten alle slachtoffers, tenzij in deze richtlijn anders is bepaald, de rechten genieten met betrekking tot de bescherming van slachtoffers en toegang tot de rechter, slachtofferhulp en preventieve maatregelen.
Getuige zijn van huiselijk geweld kan verwoestend zijn voor kinderen, vanwege hun kwetsbaarheid. Kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld binnen het gezin of het huishouden lijden doorgaans directe psychologische en emotionele schade die gevolgen heeft voor hun ontwikkeling, en lopen een verhoogd risico, zowel op korte als op lange termijn, aan lichamelijke en geestelijke ziekten te lijden. De erkenning dat kinderen die rechtstreeks schade hebben geleden doordat zij getuige waren van huiselijk geweld, zelf slachtoffer zijn, is een belangrijke stap in de bescherming van kinderen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld.
Voor de toepassing van deze richtlijn moet onder “bevoegde autoriteiten” worden verstaan, de autoriteit(en) die krachtens het nationale recht als bevoegd is (zijn) aangewezen om een in deze richtlijn bedoelde taak uit te voeren. Elke lidstaat moet bepalen welke autoriteiten bevoegd zijn voor die taken.
Op grond van artikel 288 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) is een richtlijn verbindend ten aanzien van het te bereiken resultaat voor elke lidstaat waarvoor zij bestemd is, maar wordt aan de nationale instanties de bevoegdheid gelaten vorm en middelen te kiezen. Gezien de bijzondere aard van het strafbare feit van vrouwelijke genitale verminking en de noodzaak om de bescherming te waarborgen van slachtoffers die als gevolg daarvan specifieke schade lijden, moet dat strafbare feit echter specifiek worden aangepakt in het strafrecht van de lidstaten. Vrouwelijke genitale verminking is een vorm van misbruik en uitbuiting die betrekking heeft op de geslachtsorganen van een vrouw of een meisje die wordt toegepast om dominantie over vrouwen en meisjes te behouden en te bevestigen en om sociale controle uit te oefenen op hun seksualiteit. Deze praktijk komt soms voor in de context van gedwongen kindhuwelijken of huiselijk geweld. Vrouwelijke genitale verminking kan een traditionele praktijk zijn die sommige gemeenschappen toepassen bij hun vrouwelijke leden. Onder de omschrijving ervan moet verminking om niet-medische redenen met onherstelbare en levenslange schade voor de slachtoffers vallen. Vrouwelijke genitale verminking leidt tot psychologische en sociale schade, die de levenskwaliteit van het slachtoffer ernstig aantast. De term “excisie” moet verwijzen naar het gedeeltelijk of geheel verwijderen van de clitoris en de grote schaamlippen. Voor het sluiten van de grote schaamlippen door, ter vernauwing van de vaginale opening, de buitenlippen van de vulva gedeeltelijk aan elkaar te naaien, moet de term “infibulatie” worden gebruikt. Alle andere fysieke veranderingen van de vrouwelijke geslachtsdelen moeten worden aangeduid met de term “enige andere verminking”.
Het gedwongen huwelijk is een vorm van geweld die leidt tot ernstige schendingen van de grondrechten en met name het recht van vrouwen en meisjes op fysieke integriteit, vrijheid, autonomie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, seksuele en reproductieve gezondheid, onderwijs en privacy. Armoede, werkloosheid, gebruiken en conflicten zijn allemaal factoren die gedwongen huwelijken in de hand werken. Fysiek en seksueel geweld en bedreigingen met geweld worden vaak gebruikt om een vrouw of meisje tot een huwelijk te dwingen. Gedwongen huwelijken gaan vaak gepaard met fysieke en psychologische vormen van uitbuiting en geweld, zoals seksuele uitbuiting. Het is dan ook noodzakelijk dat alle lidstaten gedwongen huwelijken strafbaar stellen en daders passende straffen opleggen. Deze richtlijn laat de definities van “huwelijk” in het nationale of internationale recht onverlet. De lidstaten moeten de nodige maatregelen nemen om te voorzien in een verjaringstermijn waarbinnen gedwongen huwelijken aan onderzoek, strafvervolging, een proces en een rechterlijke beslissing kunnen worden onderworpen. Aangezien de slachtoffers van gedwongen huwelijken vaak minderjarig zijn, moeten de verjaringstermijnen worden gehandhaafd gedurende een periode die toereikend is en in verhouding staat tot de ernst van het betrokken strafbare feit, zodat het slachtoffer na het bereiken van de leeftijd van 18 jaar in staat is om een procedure doeltreffend in te leiden.
Wat bepaalde vormen van cybergeweld betreft, waarbij het geweld onlosmakelijk verbonden is met het gebruik van informatie- en communicatietechnologieën (“ICT”) en die technologieën worden gebruikt om de ernst van de schadelijke gevolgen van het strafbare feit aanzienlijk te vergroten, hetgeen de kenmerken van het strafbare feit verandert, moet worden voorzien in geharmoniseerde definities van strafbare feiten en sancties. Vrouwelijke politici, journalisten en mensenrechtenverdedigers zijn een specifiek doelwit voor en worden specifiek getroffen door cybergeweld. Mensenrechtenverdedigers zijn personen, groepen of organisaties die universeel erkende mensenrechten en fundamentele vrijheden bevorderen en beschermen. Cybergeweld kan ertoe leiden dat vrouwen het zwijgen wordt opgelegd en dat zij niet op voet van gelijkheid met mannen kunnen deelnemen aan de samenleving. Cybergeweld treft vrouwen en meisjes ook in onevenredige mate in onderwijsomgevingen, zoals scholen en universiteiten, met nadelige gevolgen voor hun verdere opleiding en hun geestelijke gezondheid, veroorzaakt sociale uitsluiting, angst en neiging tot zelfbeschadiging en kan in extreme gevallen tot zelfmoord leiden.
Het gebruik van ICT brengt het risico met zich mee dat bepaalde vormen van cybergeweld zich gemakkelijk, snel en op grote schaal verspreiden, met het duidelijke risico dat er ernstige en langdurige schade voor het slachtoffer ontstaat of dat dergelijke reeds bestaande schade nog wordt versterkt. Dit verspreidingspotentieel is een noodzakelijke voorwaarde voor het plegen van verschillende in deze richtlijn gedefinieerde strafbare feiten van cybergeweld en moet tot uiting worden gebracht door het element van het door middel van ICT “voor het publiek toegankelijk” maken van bepaald materiaal. Met de termen “voor het publiek toegankelijk” en “openbaar toegankelijk” wordt bedoeld dat een aantal personen potentieel wordt bereikt. Die termen moeten worden uitgelegd en toegepast met inachtneming van de betrokken omstandigheden, waaronder de technologie die wordt gebruikt om dat materiaal toegankelijk te maken. Teneinde enkel minimumvoorschriften vast te stellen voor de ernstigste vormen van cybergeweld, zijn de desbetreffende in deze richtlijn gedefinieerde strafbare feiten beperkt tot gedragingen waarvan het aannemelijk is dat zij het slachtoffer ernstige schade of ernstige psychologische schade berokkenen, of tot gedragingen waarvan het aannemelijk is dat zij het slachtoffer ernstig doen vrezen voor zijn of haar eigen veiligheid of voor die van afhankelijke personen. Bij de beoordeling of het gedrag ernstige schade kan berokkenen, moet in elk geval rekening worden gehouden met de specifieke omstandigheden van het geval, zonder afbreuk te doen aan de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De waarschijnlijkheid van ernstige schade kan worden afgeleid uit objectieve feitelijke omstandigheden. Deze richtlijn voorziet in dat verband in een wettelijk minimumkader en het staat de lidstaten vrij strengere strafrechtelijke regels vast te stellen of te handhaven.
Het kan erg schadelijk zijn voor slachtoffers als beeld-, video- of soortgelijk materiaal waarin zonder instemming van de betrokkenen seksueel expliciete activiteiten of de intieme delen van een persoon worden weergegeven, door middel van ICT publiek toegankelijk wordt gemaakt — precies omdat het toegankelijk maken en breed verspreiden van het materiaal gemakkelijk en snel verloopt en het materiaal een intiem karakter heeft. Het in deze richtlijn gedefinieerde betrokken strafbare feit moet betrekking hebben op alle soorten dergelijk materiaal, zoals beelden, foto’s en video’s, met inbegrip van geseksualiseerde beelden, audioclips en videoclips. Het moet betrekking hebben op situaties waarin het materiaal door middel van ICT publiek toegankelijk wordt gemaakt zonder instemming van het slachtoffer, ongeacht of het slachtoffer met het maken van het materiaal heeft ingestemd of het materiaal aan een bepaalde persoon kan hebben doorgegeven. Ook het zonder instemming produceren, of, bijvoorbeeld door beeldbewerking, waaronder met behulp van artificiële intelligentie, manipuleren of wijzigen van materiaal dat de indruk wekt dat een persoon aan seksuele activiteiten deelneemt, moet onder de definitie van dit strafbare feit vallen, voor zover het materiaal vervolgens door middel van ICT publiek toegankelijk wordt gemaakt zonder instemming van de betrokkene. Hieronder vallen ook de zogenaamde “deepfakes” — materiaal dat duidelijke overeenkomsten met bestaande personen, voorwerpen, plaatsen of andere entiteiten of gebeurtenissen vertoont en seksuele activiteiten van een persoon weergeeft en dat ten onrechte door anderen als authentiek of waarheidsgetrouw zou worden aangezien. Om slachtoffers doeltreffend tegen dergelijk gedrag te beschermen, moet ook het dreigen met dergelijk gedrag in de definitie worden meegenomen.
Het door middel van ICT publiek verspreiden van beelden, video’s of ander materiaal waarop zonder de instemming van de betrokkene seksueel expliciete activiteiten of de intieme delen van een persoon worden weergegeven mag niet strafbaar worden gesteld indien dergelijke niet-strafbaarstelling nodig is ter vrijwaring van de door het Handvest beschermde grondrechten, met name de vrijheid van meningsuiting, waaronder de vrijheid kennis te nemen en te geven van informatie en ideeën in een open en democratische samenleving, alsook de vrijheid van kunsten en wetenschappen, waaronder de academische vrijheid. Bovendien mag het omgaan met materiaal door overheidsinstanties, met name om strafprocedures te voeren of strafbare feiten te voorkomen, op te sporen of te onderzoeken, niet onder het strafbare feit vallen, en moeten de lidstaten een persoon onder specifieke omstandigheden van aansprakelijkheid kunnen vrijstellen, bijvoorbeeld wanneer telefonische hulplijnen of internetmeldpunten met materiaal omgaan om een strafbaar feit aan te geven bij de autoriteiten.
Cyberstalking is een moderne vorm van geweld die vaak is gericht tegen familieleden of personen die in hetzelfde huishouden als de dader wonen, maar ook door ex-partners of kennissen wordt gepleegd. Doorgaans wordt de technologie door de dader misbruikt ter intensivering van dwingend en controlerend gedrag, manipulatie en observatie, waardoor de angst van het slachtoffer en het isolement van het slachtoffer ten opzichte van vrienden, familie en werk toenemen. Daarom moet worden voorzien in minimumvoorschriften inzake cyberstalking. Het strafbare feit van cyberstalking moet onder meer betrekking hebben op de herhaalde of voortdurende observatie van het slachtoffer, door middel van ICT, zonder instemming van het slachtoffer of zonder wettelijke machtiging. Dergelijke observatie kan mogelijk worden gemaakt door de persoonsgegevens van het slachtoffer te verwerken, zoals door middel van identiteitsdiefstal, door wachtwoorden te stelen, door de apparaten van het slachtoffer te hacken, door software voor het vastleggen van toetsaanslagen heimelijk in te voeren om toegang tot de privéruimte van het slachtoffer te krijgen, door geolocalisatieapps, met inbegrip van programma’s voor stalking, te installeren of door de apparaten van het slachtoffer te stelen. Voorts moet het strafbare feit van cyberstalking ook betrekking hebben op het monitoren van slachtoffers, zonder hun instemming of hun toestemming, met technologische apparaten die via het internet der dingen zijn verbonden, zoals slimme huishoudapparaten. In sommige situaties kan er echter sprake zijn van legitieme redenen voor de observatie, bijvoorbeeld ouders die willen weten waar hun kinderen zich bevinden en hun onlineactiviteit in het oog houden, familieleden die de gezondheid van zieke, oude, kwetsbare of gehandicapte personen volgen, mediamonitoring en inlichtingen uit open bronnen.
De strafrechtelijke aansprakelijkheid moet worden beperkt tot situaties waarin het waarschijnlijk is dat monitoring het slachtoffer ernstige schade berokkent. Om te beoordelen of een handeling waarschijnlijk ernstige schade kan berokkenen, moet de nadruk liggen op de vraag of de handeling een slachtoffer doorgaans schade zou berokkenen.
In de definitie van het strafbare feit van cyberstalking moet met het begrip “traceren” het lokaliseren van een persoon en het volgen van de bewegingen van die persoon worden bedoeld, en met het begrip “monitoren” moet het meer algemeen gadeslaan van een persoon en het observeren van de activiteiten van die persoon worden bedoeld. Bij cyberstalking is het uiteindelijke doel van beide handelingen het controleren van een persoon.
Met betrekking tot het strafbare feit cyberintimidatie moeten minimumvoorschriften worden vastgesteld die van toepassing zijn op de ernstigste vormen van cyberintimidatie. Daaronder valt onder meer het herhaaldelijk of voortdurend bedreigende gedragingen stellen ten aanzien van een persoon, althans wanneer, door middel van ICT, wordt gedreigd met het plegen van strafbare feiten en wanneer dergelijke gedragingen er waarschijnlijk toe leiden dat die persoon ernstig vreest voor zijn of haar eigen veiligheid of de veiligheid van anderen die van die persoon afhankelijk zijn. Ook het samen met anderen, door middel van ICT, in openbaar toegankelijke fora bedreigende of beledigende gedragingen stellen ten aanzien van een persoon moet daaronder vallen wanneer dergelijke gedragingen die persoon waarschijnlijk ernstige psychologische schade berokkenen. Dergelijke brede aanvallen, met inbegrip van gecoördineerde online “mob”-aanvallen, kunnen uitmonden in offline-aanranding en kunnen tot aanzienlijk psychologisch leed en in extreme gevallen tot de zelfmoord van het slachtoffer leiden. Dergelijke aanvallen zijn vaak gericht op prominente vrouwelijke politici, journalisten en mensenrechtenactivisten of andere bekende vrouwen, maar kunnen zich ook in andere contexten voordoen, zoals op campussen, in scholen of op het werk. Dergelijk onlinegeweld moet met name worden aangepakt wanneer de aanvallen op grote schaal plaatsvinden, bijvoorbeeld in de vorm van intimidatiecampagnes door een aanzienlijk aantal mensen. De minimumvoorschriften met betrekking tot het strafbare feit cyberintimidatie moeten ook betrekking hebben op het ongevraagd toezenden aan een persoon van een afbeelding, video of ander soortgelijk materiaal waarin geslachtsdelen worden weergegeven (“cyberflashing”), wanneer dergelijke gedragingen die persoon waarschijnlijk ernstige psychologische schade toebrengen. Cyberflashing is een veel voorkomende vorm van het intimideren en tot zwijgen brengen van vrouwen. De minimumvoorschriften met betrekking tot het strafbare feit cyberintimidatie moeten ook voorschriften omvatten inzake situaties waarbij de persoonsgegevens van het slachtoffer door middel van ICT zonder de instemming van het slachtoffer openbaar worden gemaakt teneinde anderen ertoe aan te zetten het slachtoffer lichamelijke of ernstige psychologische schade te berokkenen (“doxing”).
Door de toename van het gebruik van internet en sociale media is het aantal gevallen waarin publiekelijk wordt aangezet tot geweld en haat, onder meer op grond van gender, de afgelopen jaren sterk gestegen. Het ontremmende effect van het internet werkt de gemakkelijke, snelle en brede verspreiding van haatzaaiende uitlatingen in de digitale wereld nog verder in de hand, omdat mensen zich vanwege een gevoel van anonimiteit en straffeloosheid op het internet minder geremd voelen om dergelijke uitingen te doen. Vrouwen zijn vaak het doelwit van seksistische en misogyne haat online, die offline tot haatmisdrijven kan escaleren. Dat gedrag moet in een vroeg stadium worden voorkomen of er moet in een vroeg stadium worden ingegrepen. Hoewel in dat soort uitingen niet altijd rechtstreeks naar het gender van de beoogde persoon wordt verwezen, kunnen de vooringenomen motieven worden afgeleid uit de algemene inhoud of context.
Een voorwaarde om online aanzetten tot haat of geweld als strafbaar feit te beschouwen, is dat de boodschap niet in een louter particuliere context wordt geuit, maar publiekelijk via het gebruik van ICT. Publieke verspreiding is dus een voorwaarde, waarmee wordt bedoeld dat materiaal dat aanzet tot geweld of haat, door middel van ICT beschikbaar wordt gemaakt voor een mogelijk onbeperkt aantal personen, en dus gemakkelijk toegankelijk is voor gebruikers in het algemeen, zonder dat de verstrekker van het materiaal verdere actie hoeft te ondernemen, ongeacht of die personen zich daadwerkelijk toegang tot de betrokken informatie verschaffen. Wanneer voor de toegang tot het materiaal registratie of toelating tot een groep gebruikers vereist is, mag die informatie alleen worden geacht onder het publiek te worden verspreid wanneer gebruikers die toegang tot het materiaal wensen, automatisch worden geregistreerd of toegelaten zonder menselijke beslissing of zonder selectie van wie toegang krijgt. Bij de beoordeling van de vraag of het materiaal aanzet tot haat of geweld, moeten de bevoegde autoriteiten rekening houden met de vrijheid van meningsuiting zoals verankerd in artikel 11 van het Handvest.
Om een billijk evenwicht te waarborgen tussen de vrijheid van meningsuiting en de vervolging van het strafbare feit van online aanzetten tot haat of geweld, moeten de lidstaten ervoor kunnen kiezen alleen gedragingen te bestraffen die worden verricht op een wijze die de openbare orde waarschijnlijk verstoort of die bedreigend, kwetsend of beledigend zijn. De toepassing van die voorwaarden, indien het nationale recht dat vereist, mag niet leiden tot ondermijning van de doeltreffendheid van de bepaling waarin het strafbare feit online aanzetten tot haat of geweld wordt gedefinieerd.
De sancties voor de in deze richtlijn gedefinieerde strafbare feiten moeten doeltreffend, afschrikkend en evenredig zijn. Daartoe moet worden voorzien in minimumniveaus voor de maximale gevangenisstraf voor natuurlijke personen. De in deze richtlijn vastgelegde maximale gevangenisstraf voor door natuurlijke personen gepleegde strafbare feiten moet ten minste gelden voor de ernstigste vormen van die strafbare feiten.
Slachtoffers moeten gemakkelijk aangifte van geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld kunnen doen en bewijs kunnen leveren zonder risico te lopen op secundaire of herhaalde victimisatie. Het is van het grootste belang dat slachtoffers, wanneer zij aangifte doen van strafbare feiten, waar mogelijk worden doorverwezen naar een gespecialiseerd contactpunt, ongeacht of er een strafrechtelijke klacht wordt ingediend. Dat contactpunt kan een opgeleide politiefunctionaris zijn of elke beroepsbeoefenaar die is opgeleid om slachtoffers bij te staan.
De lidstaten moeten, naast de mogelijkheid van persoonlijke aangifte, voorzien in de mogelijkheid om online of via andere toegankelijke en veilige ICT klachten wegens geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld in te dienen, althans met betrekking tot de cybermisdrijven zonder instemming delen van intiem of gemanipuleerd materiaal, cyberstalking, cyberintimidatie en online aanzetten tot geweld of haat, zoals gedefinieerd in deze richtlijn. Slachtoffers moeten bij hun aangifte materiaal kunnen uploaden, zoals screenshots van het vermeende gewelddadige gedrag.
Gezien de specifieke kenmerken van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld en het verhoogde risico dat slachtoffers hun klacht intrekken ondanks het feit dat zij het slachtoffer zijn geweest van een strafbaar feit, is het belangrijk dat relevant bewijsmateriaal zo vroeg mogelijk op alomvattende wijze wordt verzameld, in overeenstemming met de toepasselijke nationale procedurevoorschriften.
De lidstaten kunnen rechtsbijstand, waaronder kosteloze rechtsbijstand, uitbreiden tot slachtoffers die aangifte doen van strafbare feiten, indien het nationale recht daarin voorziet. Bij het beoordelen van de middelen van het slachtoffer om te beslissen of rechtsbijstand wordt verleend, moeten de lidstaten rekening houden met de daadwerkelijke toegang van het slachtoffer tot zijn of haar financiële middelen. Huiselijk geweld kan zich vertalen in economische controle door de dader, en slachtoffers hebben mogelijk geen daadwerkelijke toegang tot hun eigen financiële middelen.
In het geval van huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen, met name indien dit wordt gepleegd door naaste familieleden of intieme partners, kan de dwang die de dader uitoefent zo groot zijn dat slachtoffers bang zijn om contact op te nemen met de bevoegde autoriteiten, zelfs als hun leven in gevaar is. Daarom moeten de lidstaten ervoor zorgen dat hun vertrouwelijkheidsregels zorgpersoneel niet beletten om melding te maken bij de bevoegde autoriteiten indien het redelijke gronden heeft om aan te nemen dat er een dreigend risico van ernstige lichamelijke schade bestaat. Een dergelijke melding is gerechtvaardigd omdat mogelijk geen melding wordt gemaakt door degenen die dergelijke feiten meemaken of er rechtstreeks getuige van zijn. In gevallen van huiselijk geweld of geweld tegen vrouwen waar kinderen het slachtoffer van zijn, wordt vaak pas ingegrepen als derden onregelmatig gedrag of lichamelijke schade bij het kind opmerken. Het is zaak kinderen doeltreffend tegen dergelijke vormen van geweld te beschermen en onverwijld passende maatregelen te nemen. Daarom mogen beroepsbeoefenaars die in contact komen met minderjarige slachtoffers, zoals zorgpersoneel, sociale diensten, of onderwijspersoneel, niet worden beperkt door vertrouwelijkheidsregels indien zij redelijke gronden hebben om aan te nemen dat een kind ernstige lichamelijke schade is berokkend. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat beroepsbeoefenaars die aangifte doen van dergelijke gevallen van geweld, niet aansprakelijk worden gesteld voor schending van de geheimhoudingsplicht. Het juridisch beroepsgeheim moet echter worden beschermd overeenkomstig artikel 7 van het Handvest, gezien de fundamentele rol die advocaten spelen in een democratische samenleving. Indien het nationale recht daarin voorziet, moeten ook het biechtgeheim of gelijkwaardige beginselen die van toepassing zijn om de vrijheid van godsdienst te waarborgen, worden beschermd. Bovendien doet de mogelijkheid voor beroepsbeoefenaars om aangifte te doen van dergelijke gevallen van geweld geen afbreuk aan de nationale voorschriften inzake de vertrouwelijkheid van bronnen die gelden op het gebied van de media.
Om het probleem van het te lage percentage aangiften van geweld tegen kinderen aan te pakken, moeten veilige en kindvriendelijke aangifteprocedures worden vastgesteld. Het kan daarbij gaan om ondervraging door bevoegde autoriteiten in eenvoudige en begrijpelijke taal. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat kinderen tijdens de aangifteprocedure, voor zover mogelijk, worden bijgestaan door beroepsbeoefenaars die zijn gespecialiseerd in de zorg voor en de ondersteuning van kinderen. Er kunnen omstandigheden zijn waarin dergelijke bijstand mogelijk niet relevant is, bijvoorbeeld vanwege de maturiteit van het kind of in het geval van onlineaangifte, of waarin dergelijke bijstand moeilijk kan blijken, bijvoorbeeld in dunbevolkte gebieden.
Het is belangrijk dat de lidstaten ervoor zorgen dat slachtoffers die onderdaan van een derde land zijn, ongeacht hun verblijfsstatus, niet worden ontmoedigd om aangifte te doen van gevallen van geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld, en dat zij wat hun verblijfsstatus betreft op niet-discriminerende wijze worden behandeld overeenkomstig de doelstellingen van Richtlijn 2012/29/EU. Om alle slachtoffers te beschermen tegen herhaald geweld, is het belangrijk een slachtoffergerichte aanpak te hanteren. Meer bepaald moet ervoor worden gezorgd dat de handhaving van de terugkeerprocedure uit hoofde van Richtlijn 2008/115/EG van het Europees Parlement en de Raad(6) slachtoffers niet belet hun recht om te worden gehoord uit hoofde van Richtlijn 2012/29/EU uit te oefenen. De lidstaten kunnen overeenkomstig Richtlijn 2008/115/EG in schrijnende gevallen om humanitaire of om andere redenen besluiten een onderdaan van een derde land die illegaal op hun grondgebied verblijft, een zelfstandige verblijfsvergunning of een andere vorm van toestemming tot verblijf te geven en dienen te voldoen aan de verplichting uit hoofde van die richtlijn om zoveel mogelijk rekening te houden met de bijzondere behoeften van kwetsbare personen tijdens de termijn voor vrijwillig vertrek, wanneer op grond van die richtlijn een dergelijke termijn wordt toegekend.
Vertragingen bij de behandeling van klachten over geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld kunnen voor de slachtoffers bijzondere risico’s met zich meebrengen, aangezien zij nog steeds onmiddellijk gevaar kunnen lopen en omdat de daders vaak naaste familieleden of echtgenoten kunnen zijn. Daarom moeten de bevoegde autoriteiten naar behoren worden opgeleid en over de passende deskundigheid en doeltreffende onderzoeksmiddelen beschikken om dergelijke feiten te onderzoeken en te vervolgen, zonder dat zij gespecialiseerde diensten of eenheden hoeven op te richten.
Het onderzoek naar of de vervolging van verkrachting mag niet afhangen van het feit of een slachtoffer of de vertegenwoordiger van het slachtoffer van dergelijke handelingen aangifte doet, noch van een klacht door een slachtoffer of de vertegenwoordiger van het slachtoffer. Evenzo moet de strafvervolging worden voortgezet, zelfs wanneer het slachtoffer de klacht intrekt. Dat doet geen afbreuk aan de discretionaire bevoegdheid van de vervolgingsautoriteiten om de strafprocedure om andere redenen stop te zetten, bijvoorbeeld wanneer zij concluderen dat er onvoldoende bewijs is om de strafprocedure voort te zetten.
Slachtoffers van huiselijk geweld en seksueel geweld hebben doorgaans onmiddellijk bescherming en specifieke ondersteuning nodig, bijvoorbeeld in het geval van intiem partnergeweld, waar het recidivepercentage doorgaans hoog is. Daarom moet in een zo vroeg mogelijk stadium een individuele beoordeling van de behoeften van het slachtoffer worden gestart, bijvoorbeeld wanneer het slachtoffer voor het eerst in contact komt met de bevoegde autoriteiten, zo spoedig mogelijk nadat het slachtoffer voor het eerst in contact is gekomen met de bevoegde autoriteiten, of zodra het vermoeden ontstaat dat de persoon het slachtoffer is van huiselijk geweld of seksueel geweld. Die beoordeling kan worden uitgevoerd voordat het slachtoffer formeel aangifte doet, of op eigen initiatief van de bevoegde autoriteiten als een derde de aangifte doet.
Bij het beoordelen van de beschermings- en ondersteuningsbehoeften van het slachtoffer moet in de eerste plaats aandacht worden besteed aan het waarborgen van de veiligheid van het slachtoffer en het verlenen van ondersteuning op maat, waarbij onder meer rekening wordt gehouden met de individuele omstandigheden van het slachtoffer. Omstandigheden die bijzondere aandacht vereisen kunnen bijvoorbeeld zijn het feit dat het slachtoffer zwanger is, de afhankelijkheid van of de relatie met de dader of verdachte, het risico dat het slachtoffer terugkeert naar de dader of verdachte, de recente scheiding van een dader of verdachte, het mogelijke risico dat kinderen worden gebruikt om controle uit te oefenen over het slachtoffer, de risico’s voor slachtoffers met een handicap, en het gebruik van huisdieren om het slachtoffer onder druk te zetten. Er moet ook rekening worden gehouden met de mate van controle die de dader of verdachte uitoefent over het slachtoffer, zowel psychologisch als economisch.
Met het oog op volledige ondersteuning en bescherming van de slachtoffers moeten alle bevoegde autoriteiten en relevante instanties, niet beperkt tot rechtshandhavingsinstanties en gerechtelijke autoriteiten, worden betrokken bij het beoordelen van de risico’s voor de slachtoffers en van passende steunmaatregelen op basis van door de lidstaten uitgevaardigde duidelijke richtsnoeren. Dergelijke richtsnoeren moeten factoren omvatten waarmee rekening moet worden gehouden bij de beoordeling van het risico dat uitgaat van de dader of verdachte, zoals de overweging dat verdachten van lichte strafbare feiten even gevaarlijk kunnen zijn als verdachten die beschuldigd worden van zwaardere strafbare feiten, met name in gevallen van huiselijk geweld en stalking. De bevoegde autoriteiten moeten de individuele beoordeling regelmatig heroverwegen om ervoor te zorgen dat nieuwe beschermings- en ondersteuningsbehoeften van het slachtoffer worden ingelost. Een dergelijke herziening kan bijvoorbeeld plaatsvinden op belangrijke momenten in het proces, zoals de aanvang van een rechtszaak of het uitspreken van een vonnis of bevel, of in het kader van een procedure tot herziening van regelingen inzake hoederecht en toegangsrecht.
Om secundaire en herhaalde victimisatie, intimidatie en represailles te voorkomen, moeten afhankelijke personen dezelfde beschermingsmaatregelen krijgen als het slachtoffer, tenzij er aanwijzingen zijn dat de afhankelijke personen geen specifieke behoeften hebben. De bevoegde autoriteiten moeten beoordelen of er aanwijzingen zijn dat de afhankelijke persoon geen specifieke beschermingsbehoeften heeft, omdat, indien kan worden vastgesteld dat er geen specifieke beschermingsbehoeften zijn, elke maatregel op basis van de onjuiste veronderstelling van specifieke beschermingsbehoeften onevenredig zou zijn. Afhankelijke personen jonger dan 18 jaar lopen vanwege hun kwetsbaarheid extra risico op emotionele schade die hun ontwikkeling schaadt. Indien het nationale recht daarin voorziet kunnen ook andere afhankelijke personen beschouwd worden als personen die een gelijkaardig risico lopen.
Slachtoffers hebben vaak specifieke ondersteuning nodig. Om ervoor te zorgen dat die ondersteuning hun ook daadwerkelijk wordt aangeboden, moeten de bevoegde autoriteiten de slachtoffers doorverwijzen naar de geschikte ondersteuningsdiensten, met name wanneer bij een individuele beoordeling is gebleken dat het slachtoffer bijzondere ondersteuningsbehoeften heeft. Om te bepalen of minderjarige slachtoffers moeten worden doorverwezen naar ondersteuningsdiensten, moeten de belangen van die slachtoffers de belangrijkste overweging zijn, zulks overeenkomstig artikel 24 van het Handvest. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat de verwerking van gerelateerde persoonsgegevens door bevoegde autoriteiten een rechtsgrond heeft, in overeenstemming met de relevante bepalingen betreffende de rechtmatigheid van de verwerking van Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad(7) en in overeenstemming met Richtlijn (EU) 2016/680 van het Europees Parlement en de Raad(8). De betrokken rechtsgrond moet passende waarborgen in verband met persoonsgegevens bevatten die de essentie van het recht op gegevensbescherming eerbiedigen en voorzien in passende en specifieke maatregelen ter bescherming van de grondrechten en de belangen van de betrokken personen. Wanneer de bevoegde autoriteiten met het oog op doorverwijzing van slachtoffers persoonsgegevens van de slachtoffers doorgeven aan ondersteuningsdiensten, moeten zij ervoor zorgen dat de doorgegeven gegevens beperkt blijven tot wat noodzakelijk is om de ondersteuningsdiensten op de hoogte te brengen van de omstandigheden van de zaak, zodat de slachtoffers passende ondersteuning en bescherming krijgen. Een ondersteuningsdienst mag persoonsgegevens maar zo lang als nodig bewaren en in geen geval langer dan vijf jaar, of, indien het nationale recht daarin voorziet, een kortere periode, na het laatste contact tussen de ondersteuningsdienst en het slachtoffer.
De lidstaten moeten de nodige maatregelen nemen om met het oog op de doeltreffende bescherming van slachtoffers en afhankelijke personen, te voorzien in spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen.
Zonder in de plaats te komen van de aanhouding en detentie van verdachten en daders, die onderworpen blijven aan het nationale recht, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen kunnen worden uitgevaardigd in situaties van onmiddellijk gevaar, zoals wanneer iemand schade dreigt te worden toegebracht of dit reeds is gebeurd of waarschijnlijk weer zal gebeuren, en dat in dergelijke relevante situaties en wanneer dergelijke verboden of bevelen krachtens het nationale recht door het slachtoffer moeten worden aangevraagd, de slachtoffers worden geïnformeerd over de mogelijkheid om een dergelijk verbod of bevel aan te vragen.
Beschermingsbevelen kunnen onder meer inhouden dat de dader of verdachte de toegang tot bepaalde plaatsen wordt ontzegd, of het recht wordt ontzegd dichter dan een bepaalde afstand bij het slachtoffer of de van het slachtoffer afhankelijke personen te komen of contact met het slachtoffer of de van het slachtoffer afhankelijke personen op te nemen, ook met behulp van online-interfaces. Beschermingsbevelen kunnen in voorkomend geval ook inhouden dat het recht op bezit van vuurwapens of dodelijke wapens wordt ontnomen. Spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen moeten worden uitgevaardigd voor een bepaalde periode, of totdat zij worden gewijzigd of opgeheven.
Met behulp van elektronisch toezicht kan in voorkomend geval de naleving van spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen worden gewaarborgd, kunnen inbreuken op dergelijke verboden en bevelen worden geregistreerd en kan er beter toezicht worden gehouden op daders. Indien beschikbaar, passend en relevant, rekening houdend met de omstandigheden van de zaak en de juridische aard van de procedure, moet elektronisch toezicht worden overwogen om de handhaving van spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen te waarborgen. Indien gebruik wordt gemaakt van elektronisch toezicht, moeten slachtoffers altijd worden geïnformeerd over de mogelijkheden en beperkingen ervan.
Om de doeltreffendheid van spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen te waarborgen, moeten voor inbreuken op dergelijke bevelen en verboden sancties worden opgelegd. Die sancties kunnen al dan niet strafrechtelijk van aard zijn en kunnen bestaan uit gevangenisstraffen, boetes of niet-strafrechtelijke sancties die doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn. Het is van essentieel belang dat slachtoffers de mogelijkheid hebben in kennis te worden gesteld van een inbreuk op spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen, indien een dergelijke inbreuk gevolgen kan hebben voor hun veiligheid. Aangezien inbreuken op spoedeisende locatieverboden, gebieds- of contactverboden en beschermingsbevelen de risico’s kunnen vergroten en nadere bescherming kunnen vereisen, moet na een gemelde inbreuk indien nodig een herziening van de individuele beoordeling worden overwogen.
Het overleggen van bewijsmateriaal over seksueel gedrag in het verleden, de seksuele voorkeuren van het slachtoffer en de kleding of outfit van het slachtoffer, met als doel de geloofwaardigheid en het ontbreken van instemming van slachtoffers in zaken van seksueel geweld, met name verkrachting, in twijfel te trekken, kan de instandhouding van schadelijke stereotypen van slachtoffers nog verder in de hand werken en tot herhaalde of secundaire victimisatie leiden. Daarom moeten de lidstaten ervoor zorgen dat bewijsmateriaal met betrekking tot het seksuele gedrag van het slachtoffer in het verleden of andere daarmee verband houdende aspecten van het privéleven van het slachtoffer alleen wordt toegestaan indien dit nodig is om een specifiek probleem in de zaak in kwestie te beoordelen of voor de uitoefening van de rechten van de verdediging.
Gezien de unieke specifieke kenmerken en omstandigheden van strafbare feiten van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld hebben richtsnoeren voor rechtshandhavingsinstanties en vervolgingsautoriteiten een inherente waarde. Gezien de bijzondere kwetsbaarheden van slachtoffers is het van essentieel belang dat advies wordt gegeven over de wijze waarop zij in elke fase van het proces moeten worden behandeld, om het bewustzijn te vergroten en revictimisatie bij de aanpak van die soorten strafbare feiten te voorkomen. Richtsnoeren voor vervolgingsautoriteiten kunnen worden opgevat als zowel een procedurehandboek als een referentie voor beste praktijken. Op basis van hun dagelijkse omgang met slachtoffers kunnen gespecialiseerde diensten voor vrouwen deskundig advies en begeleiding bieden, met name met betrekking tot de manier waarop slachtoffers moeten worden benaderd en hoe ze moeten worden behandeld, in overeenstemming met hun unieke omstandigheden en wat zij hebben meegemaakt. De lidstaten worden aangemoedigd om met gespecialiseerde diensten voor vrouwen overleg te plegen en samen te werken met het oog op het opstellen en herzien van dergelijke richtsnoeren. De lidstaten moeten hun richtsnoeren voor rechtshandhavings- en vervolgingsautoriteiten herzien wanneer zich belangrijke ontwikkelingen in hun rechtskaders of in de samenleving in het algemeen voordoen. Dat kan gevallen omvatten waarin bestaande wetgeving of vaste rechtspraak ingrijpend worden gewijzigd of waarin zich nieuwe trends of vormen van geweld voordoen, met name wanneer technologische ontwikkelingen leiden tot nieuwe vormen van cybergeweld.
Gezien de complexiteit en de ernst van strafbare feiten van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, alsook de specifieke ondersteuningsbehoeften van de slachtoffers, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat aangewezen organen extra ondersteuning bieden en dergelijke strafbare feiten voorkomen. Gezien hun expertise inzake discriminatie op grond van geslacht bevinden de nationale organen voor gelijke behandeling, die zijn opgericht overeenkomstig Richtlijn 2004/113/EG(9) van de Raad en de Richtlijnen 2006/54/EG(10) en 2010/41/EU(11) van het Europees Parlement en de Raad, zich in een goede positie om die taken uit te voeren. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat die organen over voldoende personele en financiële middelen beschikken om hun taken doeltreffend uit te voeren.
Bepaalde onder deze richtlijn vallende strafbare feiten houden een verhoogd risico van herhaalde, langdurige of zelfs voortdurende victimisatie in. Dat risico doet zich met name voor bij strafbare feiten waarbij materiaal dat het resultaat is van bepaalde strafbare feiten van cybergeweld, door middel van ICT toegankelijk wordt gemaakt, aangezien dergelijk materiaal gemakkelijk en snel op grote schaal kan worden verspreid en vaak moeilijk te verwijderen is. Dat risico blijft zelfs doorgaans bestaan na een veroordeling. Om de rechten van de slachtoffers van deze strafbare feiten doeltreffend te waarborgen, moeten de lidstaten dan ook passende maatregelen nemen om het betrokken materiaal onmiddellijk te verwijderen. Aangezien verwijdering aan de bron mogelijk niet altijd haalbaar is, bijvoorbeeld wegens juridische of praktische problemen die verband houden met de uitvoering of handhaving van een verwijderingsbevel, moeten de lidstaten ook kunnen voorzien in maatregelen om dergelijk materiaal onmiddellijk ontoegankelijk te maken.
De bepalingen van deze richtlijn betreffende bevelen en andere maatregelen voor het verwijderen en ontoegankelijk maken van materiaal moeten de desbetreffende voorschriften van Verordening (EU) 2022/2065 van het Europees Parlement en de Raad(12) onverlet laten. Dergelijke bevelen moeten met name in overeenstemming zijn met het verbod om algemene verplichtingen inzake monitoring of het actief zoeken van feiten op te leggen en met de specifieke vereisten van die verordening inzake bevelen om illegale online-inhoud te verwijderen.
In het kader van maatregelen om materiaal onmiddellijk te verwijderen of ontoegankelijk te maken moeten de nationale autoriteiten met name de bevoegdheid krijgen om aanbieders van hostingdiensten te gelasten een of meer specifieke elementen van het materiaal in kwestie te verwijderen of ontoegankelijk te maken. Nationale autoriteiten moeten ook andere betrokken aanbieders van tussenhandeldiensten kunnen gelasten de toegang onmogelijk te maken.
Maatregelen om materiaal te verwijderen of ontoegankelijk te maken, en met name bevelen tot verwijdering of het ontoegankelijk maken, kunnen gevolgen hebben voor de rechten en belangen van andere partijen dan de slachtoffers, zoals de aanbieders van inhoud, de aanbieders van hostingdiensten wier diensten kunnen worden gebruikt en de eindgebruikers van die diensten, alsook voor het algemeen belang. Daarom moet ervoor worden gezorgd dat dergelijke bevelen en andere maatregelen alleen op transparante wijze kunnen worden vastgesteld en dat wordt voorzien in passende waarborgen om ervoor te zorgen dat zij beperkt blijven tot wat noodzakelijk en evenredig is, dat de rechtszekerheid wordt gewaarborgd, dat aanbieders van hostingdiensten, andere betrokken aanbieders van tussenhandeldiensten en aanbieders van inhoud overeenkomstig het nationale recht hun recht op een doeltreffende voorziening in rechte kunnen uitoefenen en dat een billijk evenwicht wordt gevonden tussen alle betrokken rechten en belangen, met inbegrip van de grondrechten van alle betrokken partijen in overeenstemming met het Handvest. Het is van belang dat alle rechten en belangen per geval worden afgewogen.
Gelet op het potentiële belang van materiaal dat het voorwerp kan uitmaken van bevelen of andere uit hoofde van deze richtlijn genomen maatregelen tot het verwijderen of het ontoegankelijk maken ervan voor het strafrechtelijke onderzoek of de strafrechtelijke vervolging van de betrokken strafbare feiten, moeten de nodige maatregelen worden genomen om de bevoegde autoriteiten in staat te stellen dat materiaal zo nodig te verkrijgen of in veiligheid te brengen. Dergelijke maatregelen kunnen er bijvoorbeeld uit bestaan de betrokken aanbieders van hostingdiensten of andere relevante aanbieders van tussenhandeldiensten te verplichten om het materiaal aan die autoriteiten door te geven of gedurende een beperkte periode, maar niet langer dan noodzakelijk, te bewaren. Dergelijke maatregelen moeten de beveiliging van het materiaal waarborgen, beperkt blijven tot wat redelijk en evenredig is en voldoen aan de toepasselijke voorschriften voor de bescherming van persoonsgegevens.
Om secundaire victimisatie te voorkomen, moeten slachtoffers in de loop van de strafprocedure schadevergoeding kunnen krijgen.
Gespecialiseerde ondersteuningsdiensten moeten ondersteuning verlenen aan slachtoffers van alle vormen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, waaronder seksueel geweld, vrouwelijke genitale verminking, gedwongen huwelijk, gedwongen abortus en sterilisatie, seksuele intimidatie en diverse vormen van cybergeweld. De slachtoffers moeten gespecialiseerde ondersteuningsdiensten aangeboden krijgen, ongeacht of zij een formele aangifte hebben gedaan.
Gespecialiseerde ondersteuningsdiensten moeten slachtoffers op hun specifieke behoeften afgestemde ondersteuning bieden. Dergelijke ondersteuning moet worden verleend door een persoon van hetzelfde geslacht indien daarom wordt verzocht of dat passend is en indien die persoon beschikbaar is. Voortbouwend op de in Richtlijn 2012/29/EU uiteengezette vereisten moet het rechtskader worden aangevuld om ervoor te zorgen dat gespecialiseerde ondersteuningsdiensten alle nodige instrumenten krijgen om slachtoffers gerichte en geïntegreerde ondersteuning te bieden, rekening houdend met hun specifieke behoeften. Dergelijke diensten kunnen worden verleend naast of als geïntegreerd deel van de algemene slachtofferondersteuningsdiensten, die een beroep kunnen doen op bestaande entiteiten die gespecialiseerde ondersteuning verlenen, zoals gespecialiseerde ondersteuningsdiensten voor vrouwen. Gespecialiseerde ondersteuning kan worden verleend door overheidsinstanties, slachtofferondersteuningsdiensten of andere niet-gouvernementele organisaties, rekening houdend met de geografie en de demografische samenstelling van de lidstaten. Dergelijke instanties of organisaties moeten voldoende personele en financiële middelen krijgen. Wanneer de diensten worden verleend door niet-gouvernementele organisaties, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat zij voldoende middelen ontvangen.
Gespecialiseerde diensten voor vrouwen, waaronder ondersteuningscentra voor vrouwen, opvanghuizen voor vrouwen, hulplijnen, crisiscentra voor slachtoffers van verkrachting, verwijzingscentra voor slachtoffers van seksueel geweld en diensten inzake primaire preventie, kunnen een cruciale rol spelen bij het verstrekken van advies en ondersteuning aan slachtoffers. Die diensten kunnen ook worden verstrekt door door vrouwen geleide niet-gouvernementele organisaties.
Slachtoffers hebben doorgaans op meerdere gebieden bescherming en ondersteuning nodig. Om doeltreffend aan die behoeften tegemoet te komen, moeten de lidstaten de gespecialiseerde ondersteuningsdiensten op één en dezelfde locatie aanbieden, door de diensten via een contactpunt te coördineren, of door de toegang tot dergelijke diensten via een centraal onlineloket te vergemakkelijken. Dankzij een centraal onlineloket zouden slachtoffers die in afgelegen gebieden wonen of fysiek niet in staat zijn om zich naar dergelijke gespecialiseerde ondersteuningsdiensten te verplaatsen, ook toegang kunnen hebben tot dergelijke diensten. Een centraal onlineloket houdt minstens in dat er één website wordt opgezet waar de gebruiker alle relevante informatie over en aanwijzingen voor toegang tot de beschikbare ondersteunings- en beschermingsdiensten vindt, en dat die website wordt bijgewerkt. Een dergelijke website moet voldoen aan de toegankelijkheidsvereisten voor personen met een handicap.
Gezien het trauma dat zij hebben opgelopen, hebben slachtoffers unieke ondersteuningsbehoeften. Gespecialiseerde ondersteuningsdiensten moeten slachtoffers bijstand verlenen die hen mondiger maakt en helpt bij hun herstelproces. Gespecialiseerde ondersteuningsdiensten moeten in voldoende aantallen beschikbaar zijn en voldoende verspreid zijn over het grondgebied van de betrokken lidstaat, rekening houdend met de geografie en de demografische samenstelling van de betrokken lidstaat, alsook met het aanbod aan online middelen. Daartoe moet gespecialiseerde ondersteuning waar mogelijk worden verleend in een taal die het slachtoffer begrijpt en op een wijze die afgestemd is op de leeftijd van het slachtoffer.
Gespecialiseerde ondersteuningsdiensten, waaronder toevluchtsoorden en crisiscentra voor slachtoffers van verkrachting, moeten tijdens crisis- en noodsituaties, ook tijdens gezondheidscrisissen, als verleners van essentiële diensten worden beschouwd. Het doel hiervan moet zijn die diensten te blijven aanbieden in situaties waarin huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen vaak toenemen.
Slachtoffers moeten vóór, tijdens en gedurende een passende periode na de strafprocedure bijstand en ondersteuning krijgen, bijvoorbeeld wanneer medische behandeling van de ernstige fysieke of psychologische gevolgen van het geweld nodig is of wanneer de veiligheid van het slachtoffer in gevaar is, met name als gevolg van de verklaringen die het slachtoffer in de loop van die procedure heeft afgelegd.
Seksueel geweld, waaronder verkrachting, is traumatisch en vereist daarom een omzichtige aanpak door opgeleid en gespecialiseerd personeel. Slachtoffers van seksueel geweld hebben onmiddellijke traumazorg nodig, in combinatie met onmiddellijk forensisch onderzoek om het voor toekomstige vervolging vereiste bewijsmateriaal te bewaren. Elke lidstaat moet beschikken over voldoende en adequaat over zijn grondgebied verspreide crisiscentra voor slachtoffers van verkrachting of verwijzingscentra voor slachtoffers van seksueel geweld, rekening houdend met de geografie en de demografische samenstelling van de betrokken lidstaten. Dergelijke centra kunnen deel uitmaken van het bestaande gezondheidszorgsysteem van de lidstaat. Slachtoffers van vrouwelijke genitale verminking — vaak meisjes — hebben doorgaans eveneens gerichte ondersteuning nodig. De lidstaten moeten dan ook voorzien in op deze slachtoffers afgestemde ondersteuning. Gezien de unieke omstandigheden van slachtoffers van dergelijke strafbare feiten en de daarmee gepaard gaande kwetsbaarheid, moet dergelijke gespecialiseerde ondersteuning worden verleend met de hoogste normen op het gebied van privacy en vertrouwelijkheid.
Seksuele intimidatie op het werk wordt uit hoofde van de Richtlijnen 2004/113/EG, 2006/54/EG en 2010/41/EU beschouwd als een vorm van discriminatie op grond van geslacht. Seksuele intimidatie op het werk heeft grote negatieve gevolgen voor zowel de slachtoffers als de werkgevers. Zowel slachtoffers als werkgevers moeten interne of externe adviesdiensten aangeboden krijgen, wanneer seksuele intimidatie op het werk specifiek strafbaar is op grond van het nationale recht. Dergelijke diensten moeten informatie omvatten over manieren om gevallen van seksuele intimidatie op het werk op adequate wijze aan te pakken en over de beschikbare remedies om de dader van de werkplek te verwijderen.
De lidstaten worden aangemoedigd ervoor te zorgen dat de nationale hulplijnen kosteloos bereikbaar zijn via het op Unieniveau geharmoniseerde nummer, namelijk 116 016, naast de bestaande nationale nummers, en dat zij dag en nacht beschikbaar zijn. Het publiek moet naar behoren worden geïnformeerd over het bestaan en het gebruik van dat geharmoniseerde nummer. Dergelijke hulplijnen moeten overeenkomstig de nationale praktijk kunnen worden beheerd door gespecialiseerde ondersteuningsdiensten, waaronder gespecialiseerde ondersteuningsdiensten voor vrouwen. Bestaande aanbieders van hulplijnen, met inbegrip van niet-gouvernementele organisaties, hebben aanzienlijke ervaring met het verlenen van dergelijke diensten. De via dergelijke hulplijnen verleende ondersteuning moet onder meer betrekking hebben op het verlenen van crisisadvies en het informeren van slachtoffers over persoonlijke diensten, zoals toevluchtsoorden, gespecialiseerde ondersteuningsdiensten, andere relevante sociale en gezondheidsdiensten of de politie. Hulplijnen voor slachtoffers van strafbare feiten moeten slachtoffers, indien nodig en op verzoek, kunnen doorverwijzen naar gespecialiseerde ondersteuningsdiensten, gespecialiseerde hulplijnen of beide.
Toevluchtsoorden en andere passende tussentijdse opvang voor slachtoffers van strafbare feiten spelen een cruciale rol bij de bescherming van slachtoffers tegen gewelddaden. Naast het bieden van een veilige verblijfplaats moeten toevluchtsoorden de nodige ondersteuning bieden met betrekking tot de samenhangende problemen van slachtoffers op het vlak van hun persoonlijke gezondheid, waaronder hun geestelijke gezondheid, hun financiële situatie en het welzijn van hun kinderen, en slachtoffers uiteindelijk voorbereiden op een autonoom leven. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat er voldoende toevluchtsoorden en andere passende tussentijdse opvang beschikbaar zijn. De term “voldoende” is bedoeld om ervoor te zorgen dat aan de behoeften van alle slachtoffers wordt voldaan, zowel wat opvangplaatsen als wat gespecialiseerde ondersteuning betreft. In het eindverslag van de werkgroep van de Raad van Europa ter bestrijding van geweld tegen vrouwen, met inbegrip van huiselijk geweld, van september 2008, wordt aanbevolen om in elke regio veilige huisvesting in gespecialiseerde toevluchtsoorden voor vrouwen te bieden, met één gezinsopvangplaats per 10 000 inwoners. Het aantal opvangplaatsen moet echter afhangen van een realistische raming van de werkelijke behoefte. De identiteit van slachtoffers die in dergelijke toevluchtsoorden verblijven, moet vertrouwelijk blijven om de veiligheid van vrouwen te waarborgen. Toevluchtsoorden moeten worden uitgerust om tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van vrouwen, onder meer door te voorzien in uitsluitend voor vrouwen bestemde toevluchtsoorden. Er moeten toevluchtsoorden en andere passende tussentijdse opvang beschikbaar zijn voor afhankelijke personen jonger dan 18 jaar. De veiligheid en het welzijn van de slachtoffers die in dergelijke toevluchtsoorden en opvang verblijven, blijven echter de eerste prioriteit, met name wanneer slachtoffers en bijna meerderjarige afhankelijke personen huisvesting delen. Wanneer toevluchtsoorden niet kosteloos zijn en de lidstaten slachtoffers om een bijdrage verzoeken wanneer zij in toevluchtsoorden of tussentijdse opvang worden ondergebracht, moet de bijdrage betaalbaar zijn en de toegang van slachtoffers tot toevluchtsoorden of tussentijdse opvang niet in de weg staan. Toevluchtsoorden moeten ervoor zorgen dat er opgeleid en gespecialiseerd personeel aanwezig is dat het gesprek met de slachtoffers aangaat en hen ondersteunt.
Om de negatieve gevolgen voor kinderen doeltreffend aan te pakken, moeten ondersteuningsmaatregelen voor kinderen onder meer gespecialiseerde psychologische begeleiding omvatten die is afgestemd op de leeftijd, ontwikkelingsbehoeften en individuele situatie van het kind, zo nodig samen met pediatrische zorg, en moeten zij beschikbaar zijn zodra de bevoegde autoriteiten redelijke gronden hebben om aan te nemen dat kinderen mogelijk slachtoffer of getuige zijn geweest. Bij het verlenen van ondersteuning aan kinderen moeten de rechten van het kind vooropstaan, zoals vastgelegd in artikel 24 van het Handvest.
Gezien de levenslange gevolgen van geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld voor kinderen van wie de ouder als gevolg van die strafbare feiten is gedood, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat deze kinderen ten volle kunnen profiteren van deze richtlijn, met name door middel van gerichte beschermings- en ondersteuningsmaatregelen, ook tijdens relevante gerechtelijke procedures.
Om de veiligheid van kinderen te waarborgen bij bezoek van een dader of verdachte die krachtens de toepasselijke voorschriften van het nationaal burgerlijk recht ouderlijke verantwoordelijkheid draagt en omgangsrecht heeft, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat er neutrale plekken met toezicht, onder meer van jeugdbeschermings- of jeugdzorgdiensten, beschikbaar worden gesteld zodat het bezoek daar met inachtneming van de belangen van het kind kan plaatsvinden. Zo nodig moet bij het bezoek een functionaris van de jeugdbeschermings- of jeugdzorgdienst aanwezig zijn. Als er tussentijdse opvang nodig is, is het prioritair dat de kinderen samen met de persoon die de ouderlijke verantwoordelijkheid draagt en niet de dader of verdachte is, worden ondergebracht. Er moet altijd rekening worden gehouden met de belangen van het kind.
Slachtoffers van intersectionele discriminatie lopen een verhoogd risico op geweld. Het kan daarbij gaan om vrouwen met een handicap, vrouwen met een afhankelijke verblijfsstatus of een afhankelijke verblijfsvergunning, migrantenvrouwen zonder papieren, vrouwen die om internationale bescherming verzoeken, vrouwen die op de vlucht zijn voor een gewapend conflict, dakloze vrouwen, vrouwen die tot een raciale of etnische minderheid behoren, vrouwen die in plattelandsgebieden wonen, vrouwen in de prostitutie, vrouwen met een laag inkomen, vrouwelijke gedetineerden, lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders of interseksuelen, oudere vrouwen of vrouwen met alcohol- en drugsproblemen. Slachtoffers van intersectionele discriminatie moeten bijgevolg specifieke bescherming en ondersteuning krijgen.
Vrouwen met een handicap krijgen in onevenredige mate te maken met tegen vrouwen gericht geweld en huiselijk geweld en hebben het vanwege hun handicap vaak moeilijk om toegang te krijgen tot beschermings- en ondersteuningsmaatregelen. Daarom moeten de lidstaten ervoor zorgen dat vrouwen met een handicap op voet van gelijkheid met anderen ten volle gebruik kunnen maken van de in deze richtlijn vastgestelde rechten en dat daarbij naar behoren rekening wordt gehouden met hun specifieke kwetsbaarheid en mogelijke problemen om hulp te vinden.
Acties ter voorkoming van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld moeten gebaseerd zijn op een alomvattende aanpak, bestaande uit primaire, secundaire en tertiaire preventieve maatregelen. De primaire preventieve maatregelen moeten gericht zijn op het voorkomen van geweld en kunnen acties omvatten zoals bewustmakingscampagnes en gerichte educatieve programma’s om het grote publiek meer inzicht te geven in de verschillende uitingen van alle vormen van geweld en de gevolgen daarvan en om van jongs af aan de kennis over instemming in interpersoonlijke relaties te vergroten. Secundaire preventieve maatregelen moeten erop gericht zijn geweld vroegtijdig op te sporen en de progressie of escalatie ervan in een vroeg stadium te voorkomen. Tertiaire preventie moet gericht zijn op het voorkomen van recidive en revictimisatie en op het naar behoren omgaan met de gevolgen van het geweld, en kan de bevordering van interventie door omstanders, centra voor vroegtijdige interventie en interventieprogramma’s omvatten.
De lidstaten moeten passende preventieve maatregelen nemen. Dergelijke maatregelen kunnen bestaan uit bewustmakingscampagnes om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld tegen te gaan. Preventie kan ook plaatsvinden in het formele onderwijs, met name door versterkt in te zetten op seksuele voorlichting, sociaal-emotionele competenties en empathie en aan te leren hoe gezonde en respectvolle relaties te ontwikkelen. De lidstaten moeten, rekening houdend met taalbarrières en verschillen op het vlak van geletterdheid en vaardigheden, voorzien in gerichte maatregelen voor groepen die een verhoogd risico lopen, zoals kinderen — rekening houdend met hun leeftijd en maturiteit –, personen met een handicap, personen met alcohol- en drugsproblemen, en lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders of interseksuelen.
De lidstaten moeten maatregelen nemen die de ontwikkeling van schadelijke genderstereotypen voorkomen, om een einde te maken aan het idee dat vrouwen inferieur zouden zijn en aan de stereotype rollen van vrouwen en mannen. Zij kunnen onder meer bestaan uit maatregelen die beogen ervoor te zorgen dat cultuur, gewoonte, godsdienst, traditie of eer niet wordt beschouwd als een reden om strafbare feiten op het gebied van geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld te rechtvaardigen of milder te behandelen. Preventieve maatregelen moeten mannen en jongens ertoe aanzetten positieve rolmodellen te zijn ter bevordering van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar moeten ook beogen een einde te maken aan stereotypen die mannen beletten hulp te zoeken wanneer zij het slachtoffer zijn van geweld. Aangezien kinderen al op zeer jonge leeftijd worden blootgesteld aan genderrollen die mee bepalen hoe zij zichzelf zien, welke studie- en beroepskeuzes zij maken en wat zij van hun rol als vrouw en man in het leven verwachten, is het van cruciaal belang genderstereotypen reeds op jonge leeftijd aan de orde te stellen in het onderwijs en de opvang.
Om de middelen te concentreren op de gebieden waar zij het hardst nodig zijn, moeten het vereiste om preventieve maatregelen te nemen om het bewustzijn omtrent vrouwelijke genitale verminking en gedwongen huwelijken te vergroten, en de omvang van die maatregelen in verhouding staan tot het aantal personen dat in de betrokken lidstaat risico loopt op of getroffen wordt door die praktijk.
Slachtoffers moeten worden geïdentificeerd en passende ondersteuning en bescherming krijgen. Met het oog daarop moeten de lidstaten ervoor zorgen dat functionarissen die met slachtoffers in contact kunnen komen, opleiding en doelgerichte informatie krijgen. Gerechtsmedewerkers moeten een dergelijke opleiding alleen krijgen als zij met slachtoffers in contact kunnen komen en alleen op een niveau dat passend is voor het contact dat zij met slachtoffers hebben. De opleiding moet worden aangemoedigd voor advocaten, het openbaar ministerie en rechters, en voor praktijkbeoefenaren die slachtofferondersteunings- of herstelrechtdiensten aanbieden. Dergelijke opleiding moet, voor zover van toepassing, ook een opleiding omvatten over de specifieke ondersteuningsdiensten waarnaar slachtoffers moeten worden doorverwezen, dan wel een gespecialiseerde opleiding wanneer de betrokkenen beroepshalve veel te maken hebben met slachtoffers met bijzondere behoeften, alsook een specifieke psychologische opleiding. In de opleiding moet er aandacht zijn voor het risico en de preventie van intimidatie en herhaalde en secundaire victimisatie en voor de beschikbaarheid van beschermings- en ondersteuningsmaatregelen voor slachtoffers. Om seksuele intimidatie op het werk te voorkomen en op passende wijze aan te pakken, moeten ook personen met toezichthoudende functies opleiding krijgen, indien het nationale recht seksuele intimidatie op het werk specifiek strafbaar stelt. Die personen moeten ook informatie krijgen over het risico van geweld door derden. “Geweld door derden” verwijst naar geweld dat personeel op de werkplek kan ondergaan door toedoen van iemand anders dan een collega, en omvat gevallen zoals een verpleegster die seksueel wordt geïntimideerd door een patiënt.
Om een alomvattende aanpak vast te stellen voor het voorkomen en bestrijden van alle vormen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat de betrokken functionarissen en beroepsbeoefenaars opleiding krijgen over gecoördineerde multidisciplinaire samenwerking, teneinde ervoor te zorgen dat de betrokken overheidsinstanties en autoriteiten doorverwezen zaken snel behandelen en dat relevante professionele specialisten, onder meer op het gebied van medische, juridische, educatieve of sociale diensten, bij de behandeling van dergelijke zaken worden betrokken. Het moet aan de lidstaten worden overgelaten om te beslissen hoe zij dergelijke opleiding organiseren. De verplichtingen in deze richtlijn mogen niet worden opgevat als een inmenging in de autonomie van instellingen voor hoger onderwijs.
Om het probleem van het te lage aangiftepercentage aan te pakken, moeten de lidstaten bij het ontwikkelen van opleidingen, met name inzake schadelijke genderstereotypen, maar ook bij het voorkomen van strafbare feiten samenwerken met de rechtshandhavingsinstanties, aangezien deze ambtshalve nauw in contact staan met groepen die het risico lopen op geweld en slachtoffers.
Er moeten interventieprogramma’s worden opgezet om het risico op strafbare feiten van geweld tegen vrouwen of huiselijk geweld of recidive in dat verband te voorkomen en tot een minimum te beperken. Interventieprogramma’s moeten worden uitgevoerd door opgeleide en gekwalificeerde vakmensen. Interventieprogramma’s moeten gericht zijn op veilige relaties en daders en potentiële daders leren hoe zij zich in interpersoonlijke relaties geweldloos kunnen gedragen en gewelddadige gedragspatronen kunnen doorbreken. De lidstaten kunnen voor interventieprogramma’s gebruikmaken van door het Europees Instituut voor gendergelijkheid opgestelde gemeenschappelijke normen en richtsnoeren.
Informatie over beschikbare interventieprogramma’s moet worden verstrekt aan een dader of verdachte van onder deze richtlijn vallend geweld tegen wie een spoedeisend locatieverbod, gebieds- of contactverbod of beschermingsbevel is uitgevaardigd.
Met betrekking tot als verkrachting aangemerkte strafbare feiten moeten daders ertoe worden aangezet deel te nemen aan interventieprogramma’s, teneinde het risico op recidive te beperken.
De lidstaten moeten doeltreffende, omvattende en gecoördineerde beleidsmaatregelen vaststellen, die alle relevante maatregelen omvatten om alle vormen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen en te bestrijden, en moeten deze uitvoeren. In al deze beleidsmaatregelen moeten de rechten van het slachtoffer centraal staan. De lidstaten moeten zelf kunnen beslissen welke autoriteiten worden aangewezen of opgericht als officiële organen die verantwoordelijk zijn voor de coördinatie, uitvoering, monitoring en evaluatie van de beleidslijnen en maatregelen ter preventie en bestrijding van alle onder deze richtlijn vallende vormen van geweld, met inachtneming van het beginsel van procedurele autonomie van de lidstaten, mits dergelijke autoriteiten over de nodige bevoegdheden beschikken om de in deze richtlijn vastgestelde taken uit te voeren. De lidstaten moeten zorgen voor een minimale coördinatie op centraal niveau en, in voorkomend geval, op regionaal of lokaal niveau, overeenkomstig het nationale recht en onverminderd de verdeling van bevoegdheden in elke lidstaat. Die coördinatie kan deel uitmaken van nationale actieplannen.
Maatschappelijke organisaties, met inbegrip van niet-gouvernementele organisaties die met slachtoffers werken, omvatten een breed spectrum van actoren met diverse rollen en mandaten. Dergelijke organisaties leveren waardevolle expertise en hun betrokkenheid en bijdragen kunnen nuttig zijn bij het ontwerp, de uitvoering en de bijbehorende monitoringprocessen van overheidsbeleid.
In het kader van de inspanningen ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld moeten de lidstaten nationale actieplannen vaststellen.
Slachtoffers van in deze richtlijn gedefinieerde strafbare feiten op het gebied van cybergeweld moeten hun rechten op verwijdering van het bij de strafbare feiten betrokken illegale materiaal daadwerkelijk kunnen uitoefenen. Daartoe moeten de lidstaten zelfregulerende samenwerking tussen de betrokken aanbieders van tussenhandeldiensten stimuleren. Om ervoor te zorgen dat dergelijk materiaal in een vroeg stadium wordt opgespoord en doeltreffend wordt aangepakt en dat de slachtoffers van die strafbare feiten adequaat worden bijgestaan en ondersteund, moeten de lidstaten ook de vaststelling of bewustmaking van bestaande zelfregulerende maatregelen van vrijwillige aard, zoals gedragscodes, vergemakkelijken. Daarbij moet het gaan om zelfregulerende maatregelen voor de opsporing van systematische risico’s, met name ter versterking van de mechanismen voor de bestrijding van cybergeweld en ter verbetering van de opleiding van het personeel van dergelijke aanbieders van tussenhandeldiensten dat zich bezighoudt met de preventie van geweld en slachtoffers bijstand en ondersteuning biedt. Dergelijke zelfregulerende maatregelen kunnen een aanvulling vormen op de maatregelen op Unieniveau, met name in het kader van Verordening (EU) 2022/2065.
Uitwisseling van beste praktijken en raadpleging in individuele gevallen, binnen de mandaten van Eurojust, het Europees justitieel netwerk voor strafzaken en andere relevante agentschappen van de Unie, kunnen van groot belang zijn voor het voorkomen en bestrijden van alle vormen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld.
Beleidsmaatregelen om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld adequaat aan te pakken, kunnen alleen worden geformuleerd op basis van omvattende en vergelijkbare uitgesplitste gegevens. Om de ontwikkelingen in de lidstaten doeltreffend te monitoren, wordt de lidstaten ook verzocht regelmatig onderzoeken te doen. Dat zou kunnen gebeuren met behulp van de geharmoniseerde methode van de Commissie (Eurostat).
De lidstaten moeten ervoor zorgen dat de voor de toepassing van deze richtlijn verzamelde gegevens beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is om het monitoren van de gevallen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld en de trends op dat gebied te ondersteunen en nieuwe beleidsstrategieën uit te werken. De lidstaten moeten de vereiste gegevens verstrekken aan het Europees Instituut voor gendergelijkheid om de vergelijkbaarheid, beoordeling en analyse van die gegevens op Unieniveau mogelijk te maken.
Elke verwerking van persoonsgegevens op grond van deze richtlijn, met inbegrip van de uitwisseling of doorzending van persoonsgegevens door de bevoegde autoriteiten, moet in overeenstemming zijn met Verordening (EU) 2016/679 en de Richtlijnen 2002/58/EG(13) en (EU) 2016/680 van het Europees Parlement en de Raad. Elke verwerking van persoonsgegevens door instellingen, organen of instanties van de Unie moet in overeenstemming zijn met de Verordeningen (EU) 2016/794(14), (EU) 2018/1725(15) en (EU) 2018/1727(16) en van het Europees Parlement en de Raad of andere toepasselijke regels van de Unie inzake gegevensbescherming.
Deze richtlijn voorziet in minimumvoorschriften en het staat de lidstaten dan ook verdergaande strafrechtelijke regels vast te stellen of te handhaven met betrekking tot de definitie van strafbare feiten en straffen op het gebied van geweld tegen vrouwen. Wat de bepalingen van deze richtlijn inzake de rechten van slachtoffers betreft, kunnen de lidstaten bepalingen met strengere normen invoeren of handhaven, met inbegrip van bepalingen die slachtoffers een hoger niveau van bescherming en ondersteuning bieden.
Daar de doelstelling van deze richtlijn, namelijk het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld op basis van gemeenschappelijke minimumvoorschriften, niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang en de gevolgen van de geplande maatregelen beter door de Unie kan worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 VEU neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel, gaat deze richtlijn niet verder dan nodig is om die doelstelling te verwezenlijken.
Overeenkomstig artikel 3 van Protocol nr. 21 betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland ten aanzien van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, gehecht aan het VEU en het VWEU, heeft Ierland bij brief van 22 juni 2022 te kennen gegeven dat het aan de vaststelling en toepassing van deze richtlijn wenst deel te nemen.
Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van Protocol nr. 22 betreffende de positie van Denemarken, gehecht aan het VEU en het VWEU, neemt Denemarken niet deel aan de vaststelling van deze richtlijn en is deze niet bindend voor, noch van toepassing op deze lidstaat.
Overeenkomstig artikel 42, lid 1, van Verordening (EU) 2018/1725 is de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming geraadpleegd, en op 5 april 2022 heeft hij een advies uitgebracht,