Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement overeenkomstig artikel 251, lid 2, tweede alinea van het EG-Verdrag over het gemeenschappelijk Standpunt van de Raad met het oog op de aannaming van een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake de bevordering van warmtekrachtkoppeling op basis van vraag naar nuttige warmte binnen de interne energiemarkt

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT overeenkomstig artikel 251, lid 2, tweede alinea van het EG-Verdrag over het gemeenschappelijk Standpunt van de Raad met het oog op de aannaming van een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake de bevordering van warmtekrachtkoppeling op basis van vraag naar nuttige warmte binnen de interne energiemarkt

2002/0185 (COD)

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT overeenkomstig artikel 251, lid 2, tweede alinea van het EG-Verdrag over het gemeenschappelijk Standpunt van de Raad met het oog op de aannaming van een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake de bevordering van warmtekrachtkoppeling op basis van vraag naar nuttige warmte binnen de interne energiemarkt

1- VOORGESCHIEDENIS

Datum van indiening van het voorstel bij het EP en de Raad (document COM(2002)415 definitief - 2002/0185 (COD)): // 22 juli 2002

Datum van het advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité: // 26 februari 2003

Datum van het advies van het Comité van de Regio's: // 9 april 2003

Datum van het advies van het Europees Parlement, eerste lezing: // 13 mei 2003

Datum van indiening van het gewijzigd voorstel: // 24 juli 2003

Datum van aanname van het Gemeenschappelijk Standpunt: // 8 september 2003

2 DOELSTELLING VAN HET VOORSTEL VAN DE COMMISSIE

Doel van de voorgestelde Richtlijn is bevordering van warmtekrachtkoppeling ter verhoging van het energierendement en ter bevordering van de continuïteit van energievoorziening. Warmtekrachtkoppeling is een proces van gelijktijdige productie van warmte en electriciteit, dat in vergelijking met de conventionele processen van gescheiden opwekking van elektriciteit en warmte aanzienlijke energiebesparing kan opleveren.

De voorgestelde Richtlijn is een kaderrichtlijn die de rol van warmtekrachtkoppeling op de interne energiemarkt moet regelen, harmoniseren en versterken. Het voorstel moet worden gezien als een aanvulling op de Richtlijnen inzake de interne markten voor electriciteit en gas en de Richtlijn ter bevordering van elektriciteitswinning uit hernieuwbare energiebronnen. Het voorstel voor een Richtlijn inzake warmtekrachtkoppeling voorziet in gelijkschakeling van concurrentievoorwaarden en harmonisatie van de definities van warmtekrachtkoppeling om de transparantie te vergroten. Het voorstel omvat geen harmonisatie van de steunregelingen van de lidstaten, maar voorziet wel in de vaststelling een kader dat enerzijds concurrentievervalsing moet voorkomen en anderzijds de lidstaten meer mogelijkheden moet bieden om passende maatregelen te ontwikkelen.

Centrale doelstelling van het voorstel is ervoor te zorgen dat alleen warmtekrachtkoppeling die ten opzichte van gescheiden productie een werkelijke energiebesparing oplevert beschouwd kan worden als hoogrendabele warmtekrachtkoppeling die steun verdient.

Met het voorstel wordt beoogd te voorzien in (1) een gemeenschappelijke methodologie voor bepaling van wat hoogrendabele warmtekrachtkoppeling is en berekening van de daarmee geproduceerde elektriciteit; (2) invoering van een systeem van garanties van oorsprong van elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling; (3) de verplichting voor de lidstaten om een analyse uit te voeren van het nationale potentieel voor hoog rendabele warmtekrachtkoppeling en (4) invoering van billijke voorwaarden voor warmtekrachtproducenten met betrekking tot de toegang tot het elektriciteitsnet.

3 COMMENTAR OP HET GEMEENSCHAPPELIJK STANDPUNT

(a) Algemeen

Het voorstel van de Commissie voor een Richtlijn ter bevordering van warmtekrachtkoppeling is het logisch gevolg van een aantal initiatieven. In 1997 heeft de Commissie een strategie voor warmtekrachtkoppeling gepresenteerd en de voordelen daarvan toegelicht. Het belang van verder gebruik van warmtekrachtkoppeling is bevestigd in het Groenboek inzake continuïteit van energievoorziening en het actieplan voor energie-efficiency van 2000. Het Europees Parlement en de Raad hebben in 2000 en 2001 resoluties aangenomen waarin zij het belang erkennen van warmtekrachtkoppeling als een manier om aanzienlijke vooruitgang te boeken op het gebied van energie-efficiency en continuïteit van energievoorziening.

De Deense het daarna het Griekse voorzitterschap hebben aan de behandeling van dit voorstel hoge prioriteit gegeven en de werkzaamheden in het kader van de besprekingen in de Raad de geïntensiveerd. Beide voorzitterschappen werden gekenmerkt door een geest van constructieve samenwerking bij de lidstaten en de bereidheid tot compromissen met betrekking tot dit technisch gecompliceerde dossier.

Tijdens de voorbereiding van de eerste lezing in het Europees Parlement is de Raad continu geïnformeerd over de standpunten in het Parlement, zodat de lidstaten nuttige informatie kregen gedurende de ontwikkeling van en de onderhandelingen over het Gemeenschappelijk Standpunt.

In het algemeen geldt dat waar het Gemeenschappelijk Standpunt afwijkt van het voorstel van de Commissie, dit gedaan is om het toepassingsgebied en de concepten in de oorspronkelijke tekst te verduidelijken en beter te definiëren.

Het Europees Parlement heeft 74 amendementen aangenomen, waarvan de Commissie er 49 geheel, in principe of gedeeltelijk heeft aanvaard, en die verwerkt zijn in het gewijzigd voorstel van de Commissie van 23 juli 2003.

In het Gemeenschappelijk Standpunt zijn 24 amendementen van het Europees Parlement in hoofdzaak, gedeeltelijk of in principe overgenomen, die allemaal acceptabel zijn voor de Commissie.

(b) Verschillen tussen het oorspronkelijk voorstel van de Commissie en het Gemeenschappelijk Standpunt van de Raad

De procedure in de Raad heeft geleid tot wijzigingen van het oorspronkelijk voorstel van de Commissie. De belangrijkste verschillen staan beschreven in het nu volgend hoofdstuk .

Rendementscriteria en referentiewaarden

Volgens het Gemeenschappelijk Standpunt kan warmtekrachtkoppeling die ten opzichte van gescheiden productie minstens 10% primaire energiebesparing oplevert, als hoogrendabel worden beschouwd. Bij vergelijking van een warmtekrachtkoppelingsproces en gescheiden productie zijn de rendementswaarden van de gescheiden productie van warmte, respectievelijk elektriciteit, van groot belang. In het voorstel van de Commissie moesten deze waarden op nationaal niveau worden vastgesteld om dan later te worden geharmoniseerd. De Raad heeft echter een procedure voorgesteld voor vaststelling van geharmoniseerde rendementsreferentiewaarden binnen een tijdsbestek van twee jaar. Dit voorstel, dat in overeenstemming is met de amendementen van het Europees Parlement (amendement 42), zal de samenhang van de interne energiemarkt versterken en de marktverstoringen verminderen. Omdat het onderwerp technisch gecompliceerd is en aanpassing aan de technische ontwikkeling noodzakelijk, is terecht voorgesteld een comité op te richten dat de Commissie moet helpen. Het comité heeft ook de opdracht gekregen het oorspronkelijk op 10% vastgestelde rendementscriterium te herzien met het oog op de aanpassing aan de technologische ontwikkeling.

Alternatieve berekeningen

Bij bepaling van de hoeveelheid elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling en berekening van de besparingen op primaire energie met het oog op kwalificatie als hoogrendabele warmtekrachtkoppeling werd in het voorstel van de Commissie een twee stappen-benadering gevolgd. Bij de eerste stap werd de niet door warmtekrachtkoppeling geproduceerde elektriciteit afgescheiden (bijlage II) en bij stap twee werd de zuivere elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling geïntroduceerd om de besparing op primaire energie te berekenen. Om rekening te houden met de in de lidstaten gehanteerde methoden aanvaardde de Raad twee alternatieven.

Volgens het ene alternatief (artikel 12, lid 2) kunnen de lidstaten de volgorde van de twee stappen omkeren. Berekening van de besparing op primaire energie is dan de eerste stap (bijlage III). De warmtekrachtkoppeling kan worden beschouwd als hoogrendabel, indien zij aan het 10%-criterium voldoet, zelfs indien zij een deel niet uit warmtekrachtkoppeling afkomstige opbrengst omvat. Bij dit alternatief zijn er enkele beperkingen voor warmtekrachtkoppelingeenheden boven de 25 MW. Bij de afgifte van een garantie van oorsprong is de meer exacte bepaling van de elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling van toepassing (bijlage II).

Volgens het andere alternatief (artikel 12, lid 3) hoeven de lidstaten niet voor ieder warmtekrachtproces afzonderlijk de besparing op primaire energie te berekenen. De term hoogrendabele warmtekrachtkoppeling mag worden gebruikt voor warmtekrachtprocessen, indien op nationaal vlak bewezen wordt dat de warmtekrachtkoppeling gemiddeld aan het rendementscriterium van 10% voldoet. Indien er een garantie van oorsprong wordt afgegeven voor deze door een warmtekrachtproces verkregen hoeveelheid elektriciteit, mag de aangegeven besparing op primaire energie de standaardwaarde van 10% niet overschrijden. Dit alternatief geldt tot 2010.

Deze alternatieven zijn aanvaardbaar voor de Commissie, omdat zij met name de lidstaten die reeds een actief warmtekrachtkoppeling bevorderend beleid voeren enige manoeuvreerruimte laten behouden, terwijl de centrale doelstelling van besparing op primaire energie niet uit het oog wordt verloren. Een te strikte aanpak bij de bepaling van hoogrendabele warmtekrachtkoppeling zou veel controles en metingen vergen en door de sector worden opgevat als nog meer belemmeringen voor uitgebreider toepassing van warmtekrachtkoppeling. Het Gemeenschappelijk Standpunt is een evenwichtige oplossing, die, vergeleken met de huidige situatie, een grote verbetering in de zin van een beter geharmoniseerd concept van warmtekrachtkoppeling biedt.

Het elektriciteitsnet en tariefstelling

Het Gemeenschappelijk Standpunt heeft de parallellen met de Richtlijn inzake elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen (2001/77/EG) verduidelijkt, aangezien artikel 7 (leden 1, 2 en 5) van die Richtlijn ook van toepassing is op elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling. Waar het om draait is dat het elektriciteitsnete voor elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling volgens billijke regels toegankelijk moet zijn op basis van objectieve, transparante en niet-discriminerende criteria. Het Gemeenschappelijk Standpunt wijkt af van het oorspronkelijk voorstel van de Commissie, maar is acceptabel, omdat in de onlangs aangenomen Richtlijn inzake de interne elektriciteitsmarkt (2003/54/EG) ook het non-discriminatiebeginsel gewaarborgd wordt.

Garantie van oorsprong

De Raad heeft in het Gemeenschappelijk Standpunt het voorstel scherper gesteld, aangezien daarin alleen de elektriciteitsproducent aanspraak kan maken op een garantie van oorsprong. Voorts wordt verzekerd dat de onder zo'n garantie vallende hoeveelheid elektriciteit bepaald wordt volgens bijlage II en dat de verplichting van de lidstaten om een garantie af te geven beperkt wordt tot claims met betrekking tot door hoogrendabele warmtekrachtkoppeling geproduceerde electriciteit, als omschreven in bijlage III.

Wijziging van richtlijn 92/42/EEG inzake rendementseisen voor verwarmingsketels

Het Gemeenshappelijk Standpunt omvat een wijziging van Richtlijn 92/42/EEG betreffende de rendementseisen voor nieuwe olie- en gasgestookte centrale verwarmingsketels. Deze wijziging is terecht, omdat bij de aanname in 1992 van de verwarmingsketelrichtlijn niet is voorzien dat kleine warmtekrachteenheden onder het toepassingsgebied van die Richtlijn zouden kunnen vallen. De vrijstelling van warmtekrachteenheden van die Richtlijn (92/42/EEG) is terecht, en de Commissie is blij met deze bijdrage van de Raad.

(c) Amendementen van het Parlement op dit voorstel

De volgende amendementen van het Europees Parlement zijn hoofdzakelijk, gedeeltelijk of in principe opgenomen in het Gemeenschappelijk Standpunt van de Raad: 3, 10, 12, 13, 15, 18, 20, 22, 24, 26, 27, 41, 42, 45, 46, 48, 58, 62, 63, 68, 69, 73, 78, 79.

In het nu volgende hoofdstuk wordt met betrekking tot een aantal belangrijke punten uitgelegd hoe de amendementen zijn opgenomen, en waarom de Commissie bepaalde amendementen niet heeft opgenomen.

Definities en berekeningen

Amendement 69 betreffende de opname van door CEN/CENELEC ontwikkelde methodologieën komt tot uiting in overweging 14 van het Gemeenschappelijk Standpunt. De Commissie staat weliswaar positief tegenover de ontwikkeling van methodologieën die de implementatie van de Richtlijn gemakkelijker moeten maken voor de lidstaten, maar zij acht een formele koppeling met een normalisatieproces ongeschikt, omdat dit proces recentelijk op gang is gebracht en een brede consensus in dit stadium niet kan worden gegarandeerd.

De amendementen 67 en 71 van het Europees Parlement zijn niet als zodanig opgenomen, maar wel wordt bevestigd dat een tweestappenaanpak nodig is om 1) elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling te definiëren en 2) er voor te zorgen dat de bevorderde warmtekrachtkoppeling ook werkelijk besparingen op primaire energie oplevert. Het principe van een tweestappenaanpak is in overeenstemming met het Gemeenschappelijk Standpunt en vormt een belangrijke basiselement voor een gemeenschappelijke visie.

De formule van amendement 71 voor de berekening van de besparingen op primaire energie verschilt van die van het Gemeenschappelijk Standpunt. De Commissie acht het logischer om de bereikte energiebesparingen toe te schrijven aan het gehele warmtekrachtkoppelingsproces en niet, zoals wordt voorgesteld in amendement 71, alleen aan het elektriciteitsdeel van de warmtekrachtkoppelingsopbrengst.

Hoewel de gedetailleerde methodologie ter bepaling van de door warmtekrachtkoppeling geproduceerde elektriciteit, zoals die wordt voorgesteld in amendement 70, een methode zou kunnen zijn, wijst de Commissie opname van deze methode als bijlage bij de Richtlijn af, omdat de betreffende methodologie nog niet is ontwikkeld, en ook nog vatbaar is voor herziening en aanpassingen in het kader van bovengenoemd normalisatieproces.

Geharmoniseerde referentiewaarden

De amendementen 42 en 63 betreffende de ontwikkeling van geharmoniseerde referentiewaarden voor gescheiden productie en de oprichting van een comité dat de Commissie moet bijstaan, zijn verwerkt in de artikelen 4 en 14 van het Gemeenschappelijk Standpunt. De amendementen terzake bevestigen dat het Parlement in dezelfde richting denkt als de Raad. De Commissie aanvaardt de oprichting van dit comité, en beschouwt het als een waardevol forum voor de behandeling van deze complexe materie.

Micro-warmtekrachtkoppeling

In een aantal amendementen (23, 34, 38, 41, 52, 54 en 83) probeert het Parlement specifieke steun te geven aan micro-warmtekrachtkoppeling. Het Parlement wil de definitie van micro-warmtekrachtkoppeling beperken tot eenheden beneden de 50 kWe, terwijl in de artikelen 3 en 8 van het Gemeenschappelijk Standpunt en in bijlage III erkend wordt dat kleinschalige warmtekrachtkoppeling moet worden gedefinieerd als warmtekrachtkoppeling met eenheden kleiner dan 1 MWe. De Commissie acht de 1 MWe-definitie aanvaardbaar, omdat een te lage capaciteitsdrempel op lange termijn ongewenste beperkingen zou kunnen veroorzaken. De Raad is er voor de lidstaten de mogelijkheid te geven om speciaal de kleine warmtekrachtkoppelingseenheden gemakkelijker toegang tot het net te verlenen (artikel 8), en kan accepteren dat kleinschalige warmtekrachtkoppeling als hoogrendabel kan worden beschouwd, zolang zij maar besparingen op primaire energie opleveren, zonder absoluut aan het 10%-criterium te moeten voldoen. De Commissie vindt enerzijds dat kleinschalige warmtekrachtkoppeling niet alleen omdat installaties klein zijn moet worden bevorderd, maar dat er anderzijds moet worden geprobeerd belemmeringen op te heffen die relatief lastiger zijn voor kleinere eenheden.

Doelstellingen

Het Parlement heeft in amendement 43 als doelstelling voorgesteld dat de Gemeenschap en iedere lidstaat tegen 2012 een opbrengst uit warmtekrachtkoppeling bereiken van mintens 18% van de totale elektriciteitsopbrengst. Het Gemeenschappelijk Standpunt bevat geen doelstellingen voor de Gemeenschap of voor iedere lidstaat afzonderlijk. Het cijfer van 18% was in 1997 opgenomen in een strategie van de Gemeenschap ter bevordering van warmtekrachtkoppeling en was gebaseerd op een andere minder strikte definitie van warmtekrachtkoppeling en op een vóór de liberalisering bestaande martktsituatie. De Commissie raadt af het achterhaalde cijfer van 18% te gebruiken als indicatief voor het toekomstige bijdrageniveau van warmtekrachtkoppeling. Het Parlement was het er mee eens dat een grondige analyse van het warmtekrachtkoppelingspotentieel noodzakelijk is, en het resultaat van deze analyses zal dan dienen als doelstelling of toetssteen voor een nationale strategie voor warmtekrachtkoppeling.

Andere elementen

In het Gemeenschappelijk Standpunt is rekening gehouden met de overwegingen van het Parlement in amendement 15, aangezien de vermelding van een capaciteitsdrempel voor overheidssteun is geschrapt (overweging 24). De Commissie vindt deze wijziging van het oorsponkelijke voorstel acceptabel, aangezien benadrukt wordt dat bij overheidssteun de richtsnoeren voor staatssteun voor milieubescherming moeten worden nageleefd en dat daardoor schadelijke marktverstoringen vermeden worden.

Het Parlement heeft in de amendementen 18 en 22 voorgesteld de indeling van warmtekrachtkoppeling in drie categorieën te schrappen. Deze amendementen zijn volledig overgenomen in artikel 3 en bijlage IV van het Gemeenschappelijk Standpunt, en ze zijn aanvaardbaar voor de Commissie, omdat het voorstel hierdoor wordt vereenvoudigd en aangezien de verschillende toepassing van warmtekrachtkoppeling in de algemene aanpak kan worden opgenomen.

Tenslotte heeft het Parlement voorgesteld om door bekorting van de implementatieperiode het proces te versnellen en eerder de vruchten te plukken van de uitbreiding van warmtekrachtkoppeling. De Commissie is in principe wel voorstander van een snellere implementatie, maar de lidstaten en de Raad waren een andere mening toegedaan. Het feit dat iederen inzag dat er geharmoniseerde referentiewaarden moesten komen is mede van invloed op de timing van de implementatie. Twee jaar voor vaststelling van geharmoniseerde referentiewaarden is een betrekkelijk korte tijd, en dit proces is van invloed op de opzet van het systeem van garanties van oorsprong, en op de afronding van de analyses van nationale potentiëlen. Volgens het Gemeenschappelijk Standpunt kan het voorstel binnen de voor omzetting vastgestelde termijn van 2 jaar worden geïmplementeerd.

4 CONCLUSIES

De Commissie is van mening dat het [door de Raad op 8 september 2003] aangenomen Gemeenschappelijk Standpunt over het algemeen trouw is gebleven aan de geest van het voorstel van de Commissie van 22 juli 2002. Dit voorstel was op zijn beurt ingediend naar aanleiding van door de Raad en het Europees Parlement geuite zorgen dat er maatregelen moesten komen ter bevordering van warmtekrachtkoppeling als doeltreffend instrument voor het realiseren van aanzienlijke energiebesparingen en verhoogde continuïteit van energievoorziening.

De Commissie is de mening toegedaan dat men er in het Gemeenschappelijk Standpunt in geslaagd is de geest en de bedoeling van het voorstel van de Commissie en een groot deel van de amendementen van het Europees Parlement vast te houden. Wat betreft de definiëring van warmtekrachtkoppeling is een werkbaar en aanvaardbaar evenwicht bereikt, dat een weerspiegeling vormt van een zekere mate van harmonisatie, die nodig is ter bevordering van gelijke concurrentievoorwaarden, en van een zekere nationale flexibiliteit, die nodig is om de zeer verschillende realiteiten op warmtekrachtkoppelingsgebied in de Gemeenschap te kunnen opnemen.

Het Gemeenschappelijk Standpunt heeft het voorstel van de Commissie verrijkt met een comité dat de Commissie in technische kwesties moet bijstaan en een belangrijke rol speelt bij herziening van aspecten van de Richtlijn, wanneer die moet worden aangepast aan de technologische ontwikkelingen.

Wat betreft het door het Europees Parlement naar voren gebrachte punt van doelstellingen voor verdere exploitatie van warmtekrachtkoppeling deelt de Commissie de intentie achter dit standpunt, omdat het belangrijk is er bij de lidstaten op aan te dringen de rol van warmtekrachtkoppeling te verzekeren en te ontwikkelen. Het Gemeenschappelijk Standpunt besteedt aandacht aan dit punt, aangezien de lidstaten verplicht zijn een analyse uit te voeren van hun nationaal potentieel voor hoogrendabele warmtekrachtkoppeling met daarbij een afzonderlijke analyse van de belemmeringen die verdere uitbreiding van warmtekrachtkoppeling in de weg staan. De Commissie acht deze analyses van cruciaal belang voor toekomstige maatregen en verwacht dat de analyses de facto-doelstellingen zullen vormen voor de nationale inspanningen. De Commissie zou ook willen opmerken dat deze analyses moeten worden gepubliceerd, met als onvermijdelijk gevolg dat de rapporten in de sector zullen worden betwist en besproken.

Derhalve beveelt de Commissie dit Gemeenschappelijk Standpunt aan bij het Europees Parlement.