Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over het Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de veiligheid van speelgoed COM(2008) 9 final — 2008/0018 (COD)

31.3.2009

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/8

1.1

Het Comité is ingenomen met het initiatief van de Commissie om „de speelgoedrichtlijn” te herzien, maar betreurt dat het zo lang op zich heeft laten wachten en dat het niet ambitieus genoeg is.

1.2

Het Comité constateert dat de effectbeoordelingsstudie waarop het voorstel is gebaseerd reeds van 2004 dateert en geen rekening houdt met de situatie in alle huidige lidstaten van de EU.

1.3

Gezien het toenemend aantal meldingen met betrekking tot speelgoed, zoals blijkt uit het laatste RAPEX-verslag (2007), verbaast het Comité zich erover dat in deze effectbeoordelingsstudie met geen woord wordt gerept over het verband tussen de thans geldende richtlijn en de ongevallen met speelgoed en dat blijkbaar ook niet bekend is welk effect het onderhavige voorstel zal hebben op het aantal ongevallen met speelgoed in de toekomst en de ernst daarvan, terwijl dat toch de belangrijkste reden en ultieme rechtvaardiging van dit initiatief zou moeten zijn.

1.4

Aangezien de Commissie toegeeft dat er niet of nauwelijks betrouwbare statistische gegevens voorhanden zijn over de ongevallen met speelgoed in de Europese Unie, stelt het Comité voor dat de Commissie samen met de bevoegde instanties in de lidstaten een goed systeem voor de verzameling van statistische informatie over ongevallen met speelgoed opzet. Dit systeem moet minstens van hetzelfde niveau zijn als het systeem dat reeds in bepaalde rechtsstelsels wordt gehanteerd en waarop een beroep kan worden gedaan door alle actoren in de productie- en afzetketen teneinde ongevallen te voorkomen⁽¹⁾.

1.5

Het Comité is van mening dat met name artikel 153 van het Verdrag, en niet alleen artikel 95, de rechtsgrondslag van het voorstel moet zijn. Het gaat hier immers vooral om de effectieve bescherming van kinderen en dat gaat vóór de bevordering van grensoverschrijdende handel in speelgoed.

1.6

Het Comité is eveneens van oordeel dat, gezien de reikwijdte en de aard van het nieuwe wetsvoorstel en de ervaring die in de lidstaten is opgedaan met de toepassing van de richtlijn die nu van kracht is, een verordening meer geschikt is als rechtsinstrument dan een richtlijn indien tot volledige harmonisatie wordt besloten.

1.7

Het Comité is zeer te spreken over dit samenhangende en in technisch en juridisch opzicht goed uitgebalanceerde voorstel en kan zich grotendeels vinden in de innovatieve maatregelen, zoals met name:

1.8

Het Comité betreurt echter dat sommige bijzonder belangrijke aspecten niet — of onvoldoende — aan de orde zijn gekomen, zoals met name:

1.9

Het Comité verzoekt de Commissie dan ook met klem om de opmerkingen in dit advies ter harte te nemen en haar voorstel aan te passen, zodat het een geloofwaardiger instrument wordt om de bescherming en veiligheid van kinderen bij het gebruik van speelgoed daadwerkelijk te garanderen.

1.10

Het Comité verzoekt ook het Europees Parlement en de Raad om de suggesties en aanbevelingen die hier worden gedaan over te nemen in het wetgevingsproces dat tot een nieuwe richtlijn moet leiden.

2.1

In de jaren zeventig gaf de Commissie voor het eerst te kennen dat zij de veiligheid van speelgoed wettelijk wilde regelen. De diverse voorstellen die met het oog hierop werden gepubliceerd, werden bij gebrek aan politieke consensus achtereenvolgens weer ingetrokken. Uiteindelijk werd in een nieuw voorstel van de Commissie, dat werd opgesteld naar aanleiding van de resolutie van de Raad van 23 juni 1986⁽²⁾ inzake de bescherming en bevordering van de belangen van de consument, in diplomatieker bewoordingen vastgesteld dat een Europese definitie van het begrip „speelgoed”, alsook van de fabricagenormen, de belangrijkste veiligheidsvoorschriften, de voorwaarden waaronder speelgoed in de handel wordt gebracht en de waarborgen omtrent veilig gebruik door kinderen dringend geboden was.

2.2

Richtlijn 88/378/EG van 3 mei 1988, die destijds werd gepubliceerd⁽³⁾, was één van de eerste wetgevingsinitiatieven die tot stand kwamen volgens de „nieuwe aanpak” op het gebied van technische harmonisatie en normalisatie die in de resolutie van de Raad van 7 mei 1985⁽⁴⁾ werd uiteengezet.

2.3

In het advies dat het Comité moest uitbrengen over het voorstel voor deze richtlijn⁽⁵⁾ toonde het zich weliswaar voorstander van het project maar betreurde het de achterstand die was opgelopen met het uitwerken van het voorstel. Het Comité pleitte ook voor betrouwbaar speelgoed voor kinderen zeer kwetsbaar zijn en bijzondere bescherming verdienen. Voorts werd gesteld dat de veiligheid van speelgoed in het ruimere verband van de richtlijn betreffende productaansprakelijkheid moest worden gezien⁽⁶⁾.

2.4

De richtlijn van 1988 is ondertussen diverse malen gerectificeerd⁽⁷⁾ en ingrijpend gewijzigd bij Richtlijn 93/68/EEG van 22 juli 1993⁽⁸⁾. Vervolgens werd er nog een mededeling van de Commissie opgesteld over de toepassing ervan⁽⁹⁾.

2.5

In 1992 en 2001 verschenen twee richtlijnen over de algemene veiligheid van producten, waarin ook, zij het in algemene termen, de veiligheid van speelgoed aan bod kwam⁽¹⁰⁾. In de laatste richtlijn werd speciaal de nadruk gelegd op de „in het bijzonder in de artikelen 152 betreffende de volksgezondheid en 153 betreffende de consumentenbescherming aangebrachte wijzigingen, en (…) het voorzorgsbeginsel”.

2.6

Twintig jaar na de publicatie van de richtlijn van 1988 komt de Commissie met een nieuwe richtlijn over dit onderwerp omdat de geldende veiligheidsvoorschriften niet meer actueel zijn, het toepassingsgebied en de begrippen van de richtlijn verduidelijkt moeten worden en moeten worden afgestemd op nieuwe situaties en feiten, en omdat voor samenhang met het onlangs voorgestelde algemene wetgevingskader voor het in de handel brengen van producten moet worden gezorgd⁽¹¹⁾. Maar het zijn vooral de omzetting en de tenuitvoerlegging van de richtlijn in de lidstaten die veel te wensen overlaten en ook de toepassing schijnt te verschillen van land tot land.

2.7

Het onderhavige voorstel is gebaseerd op drie belangrijke studies, die als onderdeel van het voorstel moeten worden beschouwd: twee over de eisen en het gebruik van bepaalde in speelgoed gebruikte en gevaarlijke geachte chemische stoffen en één algemene effectbeoordelingsstudie waarvan het eindverslag dateert van 2004.

2.8

Met dit voorstel wil de Commissie, kortom, de volgende doelstellingen verwezenlijken:

3.1

Het Comité is ingenomen met dit voorstel van de Commissie; het is alleen jammer dat het rijkelijk laat komt. De richtlijn in kwestie is immers al meer dan 20 jaar oud en in de tussentijd zijn de productiemethoden en marketingtechnieken van speelgoed alsook de smaak en de voorkeuren van de gebruiker ingrijpend veranderd. Het Comité vindt echter dat de doelstellingen van het voorstel wel wat ambitieuzer hadden mogen zijn en dat ook aandacht had mogen worden besteed aan de bezorgdheid die is ontstaan naar aanleiding van de recente gebeurtenissen die breed zijn uitgemeten in de media en die bovendien ook aan de orde zijn gesteld in toespraken en standpunten van de commissaris belast met consumentenbescherming alsook in de resolutie van het Europees Parlement van september 2007, die wordt gesteund door het Comité⁽¹²⁾. Het Comité vindt het daarom jammer dat DG SANCO ook niet aanwezig was bij de gesprekken met het EESC, waaruit moet worden afgeleid dat dit DG niet rechtstreeks betrokken is geweest bij de uitwerking van het voorstel.

3.2

Het Comité verbaast zich erover dat de effectbeoordelingsstudie waarop dit voorstel is gebaseerd meer dan 4 jaar oud is en geen rekening houdt met de situatie in alle lidstaten. Het is ook niet duidelijk of en in hoeverre de vertegenwoordigers van consumenten en van gezinnen betrokken zijn geweest bij deze studie en welke rol zij hebben gespeeld.

3.3

De Commissie klaagt wel dat de uitvoering van de richtlijn te wensen overlaat maar zegt niets over de initiatieven die zij heeft genomen om ervoor te zorgen dat de Europese regels ter zake correct worden nageleefd.

3.4

Het Comité begrijpt niet goed hoe er steekhoudende conclusies kunnen worden getrokken over situaties waar kennelijk iets aan moet worden gedaan of over de doeltreffendheid van voorgestelde maatregelen, als er, zoals de Commissie ook toegeeft, niet of nauwelijks statistische gegevens voorhanden zijn. Het is echter bekend dat de markt voor speelgoed in Europa, die goed is voor een omzet van naar schatting 17,3 miljard euro tegen detailhandelprijzen uit 2002 en voor een import van meer dan 9 miljard euro, een bloeiende sector is die ongeveer 2000, merendeels kleine en middelgrote, ondernemingen telt waarin meer dan 100 000 mensen werkzaam zijn⁽¹³⁾.

3.5

Het Comité is van mening dat, gezien de aard van dit voorstel, niet alleen artikel 95 als rechtsgrondslag moet dienen maar ook artikel 153 omdat het hier niet alleen om de totstandbrenging van de interne markt gaat, maar vooral om een bijzonder kwetsbare categorie consumenten die in geen geval als „gemiddelde consument” kan worden beschouwd.

3.6

Gezien het feit dat kinderen indirecte consumenten van speelgoed zijn, omdat zij het speelgoed niet zelf kopen maar het van hun ouders of andere volwassenen krijgen, zou de Commissie zorgvuldiger moeten nagaan in hoeverre de voorlichting en vorming van deze groep consumenten voldoende aan bod komt in de bepalingen van de richtlijn.

3.7

Aangezien de Commissie in het onderhavige geval de voorkeur geeft aan totale harmonisatie, blijft het Comité er bij dat in gevallen zoals deze beter voor een verordening zou worden gekozen dan voor een richtlijn. Een verordening biedt immers meer rechtszekerheid en voorkomt lange omzettingsprocedures die niet altijd goed gaan en tot verschillen in toepassing en handhaving leiden, zoals volgens de Commissie met de huidige richtlijn het geval is geweest⁽¹⁴⁾.

3.8

Gezien de aard van het onderwerp, de voortdurende ontwikkeling van de stand van de wetenschappelijke en technische kennis, de kans dat er in het productieproces iets misgaat (zoals in het geval van Mattel/Fisher Price), de verontrustende toename van het aantal meldingen met betrekking tot speelgoed (zoals blijkt uit het RAPEX-verslag over 2007, waarin 31 %⁽¹⁵⁾ van de kennisgevingen betrekking had op de speelgoedsector) hadden wij gehoopt dat in het onderhavige voorstel lering zou zijn getrokken uit het gebeurde, met name uit de mislukking van het „post-market surveillance”-systeem, en dat een meer bruikbare en beter uitvoerbare richtlijn zou zijn opgesteld, die tot een veiliger speelgoedmarkt zou kunnen leiden, zodat in geval van twijfel alles wat ook maar enigszins als gevaarlijk voor spelende kinderen kan worden beschouwd, zeker gezien hun onvoorspelbare gedrag, wordt verboden. Dat is echter niet het geval.

3.9

Ten aanzien van de CE-markering wil het Comité hier alleen nog eens herhalen wat het in zijn vorige advies over het gemeenschappelijk kader voor het in de handel brengen van producten heeft betoogd, nl. dat „een gebrek aan vertrouwen in de CE-markering neerkomt op een gebrek aan vertrouwen in het hele systeem, dus in de markttoezichtautoriteiten, de producenten, de fabrikanten, de certificerende instellingen en uiteindelijk ook in de adequaatheid van de wetgeving van de nieuwe aanpak”⁽¹⁶⁾.

In dit geval verzoekt het Comité de Commissie om de definitieve versie van dit voorstel af te stemmen op de tekst over het pakket voorstellen betreffende het eerder genoemde gemeenschappelijke kader⁽¹⁷⁾.

3.10

Het Comité is het helemaal eens met het voorstel van het Europees Parlement om een Europees Veiligheidslabel voor speelgoed in te voeren dat door onafhankelijke instanties wordt uitgereikt en betreurt dat niet alle suggesties uit de resolutie van het EP van september 2007 in het voorstel zijn overgenomen; het Comité begrijpt echter dat het MKB zich zorgen maakt, niet omdat het speelgoed dat zij produceren en op de markt brengen minder veilig zou zijn, maar, zoals ook in het eerder genoemde advies wordt vermeld, omdat zij zich afvragen of het evenredigheidsbeginsel wel in acht wordt genomen bij de conformiteitsbeoordeling, vooral wanneer het gaat om niet standaard of in gelimiteerde oplage geproduceerde goederen⁽¹⁸⁾.

3.11

Het Comité is van mening dat bij de productie van speelgoed absoluut geen gebruik meer mag worden gemaakt van stoffen die terecht als potentieel gevaarlijk kunnen worden aangemerkt en dat de regelgeving ter zake proportioneel, evenwichtig en uitvoerbaar moet zijn voor de verantwoordelijke producenten en door de autoriteiten gehandhaafd moet kunnen worden.

3.12

Het Comité is ingenomen met de recente beschikking van de Commissie met betrekking tot „magnetisch speelgoed”, maar vindt het vreemd dat deze kwestie niet aan bod komt in dit voorstel voor een richtlijn. Het lijkt alsof de Commissie de ernst van het gevaar niet echt inziet en de ongevallen die zich hebben voorgedaan met dit soort speelgoed niet serieus neemt aangezien zij de lidstaten slechts „aanspoort” tot het, elk op hun eigen manier, aanbrengen van een „waarschuwing”.

3.13

Het Comité vindt dat de aard en de omvang van de sancties nauwkeuriger moeten worden omschreven, zoals de Commissie dat ook heeft gedaan op terreinen waar de schadelijkheid van laakbaar gedrag minder verstrekkende maatschappelijke gevolgen heeft.

3.14

Het Comité vindt het ronduit jammer dat de kans wordt gemist om de bescherming van Europese kinderen minstens naar het niveau te tillen dat in sommige lidstaten en in andere landen op initiatief van de fabrikanten zelf is bereikt, waar bepaalde soorten speelgoed eenvoudigweg worden verboden, zoals is gebleken uit een recente studie die in opdracht van het Europees Parlement werd uitgevoerd⁽¹⁹⁾.

3.15

Het Comité is zich ervan bewust dat de concurrentie in de speelgoedsector op internationaal niveau enorm sterk is. Het verzoekt de Commissie, het EP en de Raad daarom bij het aanbrengen van wijzigingen steeds de concurrentiepositie van de sector voor ogen te houden. Het bedoelt hiermee niet te zeggen dat de veiligheidsnormen voor speelgoed naar omlaag moeten, wat ten koste zou gaan van de consument, in dit geval voornamelijk kinderen, maar wel dat de internationale handelsregels strikt moeten worden nageleefd, zodat voor de Europese bedrijven dezelfde voorwaarden gelden als voor hun concurrenten.

3.16

Tot slot verzoekt het Comité de Commissie om aandacht te besteden aan de maatschappelijke aspecten van de speelgoedproductie, met name in derde landen waar jonge kinderen onder mensonterende omstandigheden (qua arbeidstijden en -plaatsen) worden ingezet om speelgoed te vervaardigen en dagelijks met giftige en bijzonder gevaarlijke stoffen in aanraking komen, en een lans te breken voor „ecologisch” en „ethisch” verantwoord speelgoed.

—

de verpakking van producten, vooral gevallen waarin speelgoed in een plastic zak is verpakt;

—

de mogelijkheid dat bepaalde onderdelen van speelgoed los kunnen raken en kunnen worden ingeslikt door kinderen;

—

de breukeigenschappen van speelgoed.

—

duidelijk wordt gemaakt dat de markering niet moet worden gebruikt of gezien als een markerings- of etiketteringssysteem voor de consumptie, noch als waarborg voor de kwaliteit of de certificering dan wel goedkeuring door een derde, maar alleen als een conformiteitsverklaring met bijbehorende technische informatie die de fabrikant of importeur de overheden en de consument dient voor te leggen en waarvoor hij volledig verantwoordelijk is;

—

de verschillende procedures voor conformiteitsbeoordeling worden gestroomlijnd;

—

de CE-markering meer rechtsbescherming krijgt door middel van registratie als collectief merk, zodat overheden snel kunnen ingrijpen en misbruik kunnen aanpakken, terwijl er tegelijkertijd ruimte overblijft voor aanvullende nationale markeringen;

—

de markttoezichtmechanismen en de grenscontroles worden verbeterd;

—

producenten en consumenten zich buigen over de eventuele voor- en nadelen van een vrijwillige gedragscode voor een effectieve ontwikkeling van al dan niet verplichte Europese en nationale keurmerken en etiketten en over de vraag hoe die zich zouden moeten verhouden tot de CE-markering.”.