Democratieopbouw in de externe betrekkingen van de EU Resolutie van het Europees Parlement van 22 oktober 2009 over democratieopbouw in de externe betrekkingen van de EU

30.9.2010

Publicatieblad van de Europese Unie

CE 265/3

Donderdag, 22 oktober 2009
Democratieopbouw in de externe betrekkingen van de EU

P7_TA(2009)0056

Resolutie van het Europees Parlement van 22 oktober 2009 over democratieopbouw in de externe betrekkingen van de EU

2010/C 265 E/02

Het Europees Parlement,

gezien de Universele Verklaring van de rechten van de mens, met name artikel 21 daarvan, en het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten,

gelet op de artikelen 3, 6, 11 en 19 van het EU-Verdrag en de artikelen 177, 300 en 310 van het EG-Verdrag,

gezien alle overeenkomsten tussen de EU en derde landen en de mensenrechtenclausules in die overeenkomsten,

gezien het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie⁽¹⁾ dat op 12 december 2007 in Straatsburg is afgekondigd,

gezien de resolutie van de Algemene Vergadering van de VN van 8 september 2000, de „VN-Millenniumverklaring” (A/RES/55/2),

gezien de resolutie van de Algemene Vergadering van de VN van 4 december 2000 over de bevordering en consolidering van de democratie (A/RES/55/96),

gezien de resolutie van de Algemene Vergadering van de VN van 15 september 2005, „Slotdocument van de Wereldtop van 2005” (A/RES/60/1),

gezien de resolutie van de Algemene Vergadering van de VN van 20 december 2004 over de versterking van de rol van regionale, subregionale en andere organisaties en overeenkomsten bij het bevorderen en consolideren van de democratie (A/RES/59/201),

gezien de mededeling van de Commissie van 11 april 2000 over verkiezingsondersteuning en verkiezingswaarneming door de EU (COM(2000)0191),

onder verwijzing naar zijn resolutie van 15 maart 2001 over de mededeling van de Commissie over verkiezingsondersteuning en verkiezingswaarneming door de EU⁽²⁾,

gezien de mededeling van de Commissie van 8 mei 2001 over de rol van de Europese Unie bij de bevordering van de mensenrechten en de democratisering in derde landen (COM(2001)0252),

onder verwijzing naar zijn resolutie van 25 april 2002 over de mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de rol van de Europese Unie bij de bevordering van de mensenrechten en de democratisering in derde landen⁽³⁾,

gezien de op 12 december 2003 vastgestelde Europese Veiligheidsstrategie,

gezien de mededeling van de Commissie van 20 oktober 2003 over bestuur en ontwikkeling (COM(2003)0615),

onder verwijzing naar zijn resolutie van 31 maart 2004 over bestuur in het ontwikkelingsbeleid van de Europese Unie⁽⁴⁾,

gezien de gemeenschappelijke verklaring van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad, het Europees Parlement en de Commissie betreffende het ontwikkelingsbeleid van de Europese Unie: „De Europese consensus”⁽⁵⁾,

gezien de Verklaring van Parijs van 2005 over doeltreffendheid van ontwikkelingshulp en de agenda voor actie van Accra van 2008 van de Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO),

gezien de mededeling van de Commissie van 30 augustus 2006„Het bestuur binnen de Europese consensus over het ontwikkelingsbeleid – Naar een geharmoniseerde aanpak in de Europese Unie” (COM(2006)0421),

gezien Verordening (EG) nr. 1889/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 tot instelling van een financieringsinstrument voor de bevordering van democratie en mensenrechten in de wereld (EIDHR)⁽⁶⁾,

gezien het besluit van zijn Bureau van 18 juni 2007 tot oprichting van het Bureau voor de bevordering van de parlementaire democratie,

onder verwijzing naar zijn resolutie van 8 mei 2008 over verkiezingswaarnemingsmissies van de EU: doelstellingen, praktijken en uitdagingen voor de toekomst⁽⁷⁾,

gezien de conclusies van de Raad van 18 mei 2009 betreffende het steunen van democratisch bestuur – versterking van het EU-kader,

onder verwijzing naar de vraag van 30 september 2009 aan de Commissie over democratieopbouw in de externe betrekkingen (O-0093/2009 – B7-0213/2009),

gelet op artikel 115, lid 5, van zijn Reglement,

A.	overwegende dat democratie en mensenrechten fundamentele waarden van de Europese Unie en haar lidstaten zijn en van meet af aan een vast onderdeel van het Europese integratieproces hebben gevormd,

overwegende dat in de oprichtingsverdragen van de Europese Unie de gehechtheid aan democratie en mensenrechten duidelijk wordt beklemtoond en dat de criteria van Kopenhagen inzake „stabiele instellingen die de democratie, de rechtsorde, de mensenrechten en de eerbiediging en de bescherming van minderheden garanderen” een kernpunt van het uitbreidingsproces hebben gevormd,

C.	overwegende dat de visie van de EU over democratieopbouw en -ondersteuning nog niet in één enkel document werd vervat,

D.	overwegende dat de succesvolle integratie van politieke, sociale en economische rechten in de ruime opvatting van democratie in de EU een doorslaggevende rol heeft gespeeld bij het creëren van stabiliteit en welvaart op een nooit eerder in de wereldgeschiedenis vertoonde wijze,

E.	overwegende dat artikel 11 van het EU-Verdrag bepaalt dat „ontwikkeling en versterking van de democratie en de rechtsstaat, alsmede eerbiediging van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden” tot de doelstellingen van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid behoren,

overwegende dat artikel 21 van het EU-Verdrag zoals gewijzigd door het Verdrag van Lissabon bepaalt dat het internationaal optreden van de Unie berust en gericht is op de wereldwijde verspreiding van de beginselen die aan de oprichting, de ontwikkeling en de uitbreiding van de Unie ten grondslag liggen en dat de Unie toeziet op de samenhang tussen de diverse onderdelen van haar extreme optreden en tussen het extreme optreden en het beleid van de Unie op andere terreinen,

overwegende dat de bevordering en bescherming van alle mensenrechten een basisvoorwaarde is voor het bestaan van een democratische maatschappij, zoals nogmaals is bevestigd in Resolutie nr. A/RES/59/201 van de Algemene Vergadering van de VN, en overwegende dat democratische stelsels verschillende verschijningsvormen kunnen aannemen, zoals dat ook binnen de EU het geval is, maar dat democratie een universele waarde is en dat de wezenlijke beginselen en elementen ervan zijn neergelegd in talrijke internationale verklaringen en verdragen; overwegende dat deze elementen, zoals gedefinieerd in de twee bovenvernoemde resoluties van de Algemene Vergadering van de VN van respectievelijk 2000 en 2004 (A/RES/55/96 en A/RES/59/201), onder meer het volgende inhouden:

—	eerbiediging van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden, waaronder de vrijheid van vereniging en vreedzame vergadering en de vrijheid van mening en van meningsuiting,

—

het recht om rechtstreeks of via vrij gekozen vertegenwoordigers deel te nemen aan behandeling van openbare aangelegenheden, en te stemmen en gekozen te worden via eerlijke, periodieke vrije verkiezingen met algemeen en gelijk stemrecht en bij geheime stemming, opdat de vrije uiting van de wil van het volk wordt gegarandeerd,

—	een pluralistisch stelsel van politieke partijen en organisaties,

—	eerbieding van de rechtsstaat,

—	de scheiding der machten en onafhankelijke rechtspraak,

—	transparantie en verantwoordingsplicht van de overheid,

—	vrije, onafhankelijke en pluralistische media,

overwegende dat in de VN-Millenniumverklaring van 2000 wordt gesteld dat een op de wil van het volk steunend democratisch en representatief bestuur de beste waarborg vormt voor het recht van mannen en vrouwen om hun leven te leiden en hun kinderen op te voeden in waardigheid, zonder honger en zonder angst voor geweld, onderdrukking of onrecht,

I.	overwegende dat van echte democratie slechts sprake is als mannen en vrouwen op voet van gelijkheid kunnen deelnemen aan het politieke leven en de besluitvorming,

J.	overwegende dat democratie, ontwikkeling en eerbiediging van alle mensenrechten, met inbegrip van economische, sociale en culturele rechten, nauw met elkaar zijn verbonden en elkaar versterken,

overwegende dat democratie ook nauw samenhangt met veiligheid, zoals wordt erkend in de Europese Veiligheidsstrategie, waarin wordt verklaard dat de verspreiding van behoorlijk bestuur, steun voor sociale en politieke hervormingen, de aanpak van corruptie en machtsmisbruik, de vestiging van de rechtsstaat en de bescherming van de mensenrechten de beste manier vormen om de internationale orde te versterken,

overwegende dat de Europese Unie beschikt over een breed scala aan instrumenten en middelen, variërend van politieke dialoog en diplomatieke initiatieven tot specifieke instrumenten voor financiële en technische samenwerking, waarmee zij de democratie en de mensenrechten wereldwijd kan ondersteunen,

overwegende dat de externe financiële instrumenten van de Europese Unie, zoals het instrument voor ontwikkelingssamenwerking (DCI), het Europees nabuurschaps- en partnerschapsinstrument (ENPI) en het Stabiliteitsinstrument (IfS), alle belangrijke mogelijkheden bieden om steun te verlenen voor democratisch bestuur, institutionele opbouw en capaciteitsopbouw,

overwegende dat het Europees instrument voor democratie en mensenrechten (EIDHR) een essentieel instrument is voor financiële bijstand op het gebied van mensenrechten en democratie, aangezien het de hele wereld bestrijkt, zonder de instemming van het gastland kan worden gebruikt en rechtstreeks steun biedt aan maatschappelijke organisaties; overwegende dat de door het EIHDR gefinancierde verkiezingswaarnemingsmissies van de EU een belangrijk onderdeel uitmaken van de bijdrage die de Europese Unie levert aan de opbouw van democratische instellingen, die met name follow-up van de aanbevelingen van deze verkiezingswaarnemingsmissies omvat,

O.	overwegende dat het maatschappelijk middenveld een belangrijke rol kan spelen bij de externe inspanningen van de Unie op het gebied van de democratieopbouw, zoals blijkt uit de bijdrage van vrijwilligers aan vredes- en democratieopbouwprogramma's,

overwegende dat er meer duidelijkheid moet komen over de vraag welke democratieondersteuning van de democratie de EU momenteel biedt, hoe het uitgebreide arsenaal aan middelen en instrumenten van de Unie om de democratie wereldwijd te ondersteunen, in partnerlanden effect sorteert, en hoe die verschillende instrumenten en actoren werken, elkaar aanvullen en met elkaar in verbinding staan,

overwegende dat in de bovenvernoemde resolutie van 31 maart 2004 over de mededeling van de Commissie over bestuur en ontwikkeling het belang wordt benadrukt van „electorale en parlementaire hervormingen die verder gaan dan de invoering van verkiezingsstelsels met meer partijen, teneinde te zorgen voor meer en effectievere politieke activiteit onder de bevolking”,

1.	deelt de opvatting dat er een coherenter en een vormiger kader nodig is om de steun van de EU voor democratieopbouw, en in de eerste plaats de bevordering van democratische waarden en eerbiediging van de mensenrechten, wereldwijd doeltreffender te maken;

is ingenomen met de inspanningen van het huidige EU-voorzitterschap en diens voorgangers om een pijleroverschrijdend initiatief voor democratieopbouw in het externe optreden van de Unie ten uitvoer te leggen, met als doel het EU-beleid beter af te stemmen, het optreden te versterken en het werk beter te coördineren, en beklemtoont dat er continu in die richting moet worden gewerkt in het kader van de conclusies van de Raad die in november 2009 moeten worden vastgesteld; benadrukt in dit verband dat de Raad daarbij naar behoren rekening moet houden met een aantal belangrijke beginselen zoals transparantie, toegang tot documenten, raadpleging en verantwoordingsplicht;

beveelt aan dat in de conclusies van de komende Raad concrete en praktische voorstellen worden opgenomen voor een betere coördinatie van de democratieondersteuningsmaatregelen in het kader van de instrumenten van de EU op het gebied van buitenlands, mensenrechten- en ontwikkelingsbeleid; herhaalt dat de samenhang, de coördinatie en de doeltreffendheid van het externe optreden van de EU aanzienlijk kunnen worden verbeterd door landenstrategieën voor mensenrechten en democratie vast te stellen, die moeten worden beschouwd als referentiedocument waarin voor het betreffende derde land specifieke prioriteiten ter zake worden vastgesteld, die in alle desbetreffende externe beleidsmaatregelen en instrumenten van de EU met betrekking tot het betreffende land worden gemainstreamd;

herhaalt dat democratisering en goed bestuur geen doelen op zich zijn, maar ook van vitaal belang zijn voor armoedevermindering, duurzame ontwikkeling, vrede en stabiliteit; wijst erop dat democratie, zoals het interne integratieproces van de EU laat zien, niet alleen politieke en burgerrechten helpt realiseren, maar ook economische, culturele en sociale rechten, waaronder ook solidariteit;

verzoekt de Commissie en de lidstaten om bij het opzetten van de nieuwe Dienst voor extern optreden te zorgen voor een effectieve integratie van mensenrechten en democratieopbouw in alle beleidsgebieden, en lering te trekken uit bestaande processen en ervaringen teneinde in het veld vooruitgang te boeken met de bevordering van democratische waarden;

is van oordeel dat het verankeren van democratie en democratische processen in derde landen de beste vooruitzichten oplevert voor de totstandbrenging van doeltreffend beleid in verband met wereldwijde vraagstukken die ook voor de EU-burgers van belang zijn; wijst erop dat democratische stelsels bijvoorbeeld grensoverschrijdende misdaad, illegale immigratie en mensenhandel effectiever kunnen bestrijden en kunnen zorgen voor milieubescherming, een open mondiaal handelsstelsel en duurzame en concurrerende energiebevoorrading;

7.	verzoekt de EU met aandrang een gecoördineerde wereldwijde inzet ten behoeve van de democratie te bevorderen door publiekelijk de definitie van democratie van de Algemene Vergadering van de VN van 2005 te onderschrijven als uitgangspunt voor haar eigen democratiseringswerk;

beklemtoont dat democratie niet kan worden geëxporteerd of van buitenaf kan worden opgelegd en dat een succesvolle strategie voor democratiebevordering alleen kan berusten op dialoog en de nodige inspanningen tot versterking van het maatschappelijk leven en verhoging van het democratisch besef in de ontwikkelingslanden impliceert; onderstreept dat de EU nog steeds vasthoudt aan de beginselen inzake eigen inbreng van de partnerlanden in hun ontwikkelingsstrategieën en -programma's; wijst er echter op dat deze processen door alle verschillende EU-instrumenten kunnen worden gesteund, naar gelang van de specifieke situatie van elk land;

benadrukt dat de EU strategieën moet uitwerken om de ontwikkeling van een maatschappelijk middenveld en democratische structuren te bevorderen, en dat politieke stichtingen, niet-gouvernementele organisaties en academische instellingen in dit verband een belangrijke rol spelen en ondersteuning verdienen;

10.	stelt voor dat de Raad en de Commissie een alomvattende en gedetailleerde analyse verrichten van alle soorten EU-steun voor de democratie in een aantal partnerlanden, zodat op basis daarvan praktische aanbevelingen kunnen worden gedaan;

11.

beveelt de Raad en de Commissie aan de OESO-Verklaring van Parijs en het Actieprogramma van Accra inzake de doeltreffendheid van ontwikkelingshulp ten uitvoer te leggen bij hun acties ter ondersteuning van de democratie en stelt met name voor om op EU-niveau voor gezamenlijke democratiebeoordelingen, gezamenlijke programmering en lastenverdeling te zorgen, teneinde de impact en de zichtbaarheid van het democratieondersteunende optreden van de EU te vergroten;

12.	wijst nadrukkelijk op het belang van de mensenrechtenclausules die reeds in EU-overeenkomsten zijn vervat; herhaalt in dit verband dat het beter is eerst die clausules in bestaande overeenkomsten consequent toe te passen dan nieuwe overeenkomsten met extra voorwaarden uit te werken;

13.

stelt voor dat de Commissie stelselmatig een afdeling over de stand van de democratie en de mensenrechten opneemt in de landenstrategiedocumenten, de aanbevelingen van betrokken EU-verkiezingswaarnemingsmissies overneemt en waar mogelijk democratieondersteuning integreert in programma's met partnerlanden;

14.	wijst erop de activiteiten die uit hoofde van de diverse externe financieringsinstrumenten worden uitgevoerd, beter moeten worden gecoördineerd en dat optimaal gebruik moet worden gemaakt van de complementariteit tussen geografische en thematische instrumenten;

15.

verzoekt de Raad en de Commissie met klem om, alvorens nieuwe democratieopbouwinitiatieven te lanceren, een breed en alomvattend overleg te voeren met alle belanghebbenden in de EU-landen en derde landen, met inbegrip van institutionele, regionale en lokale actoren, verdedigers van de mensenrechten en onafhankelijke maatschappelijke organisaties;

16.

moedigt de Commissie aan om de democratische instellingen op alle niveaus, met name de parlementen en regionale en plaatselijke overheden, stelselmatiger te betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van specifiek voor een bepaald land bestemde instrumenten, zoals overeenkomsten tussen de EU en het betreffende land en landenstrategiedocumenten;

17.	verzoekt de Commissie de oprichting van een uit vrijwilligers bestaand Europees Vredescorps te overwegen, en daarbij rekening te houden met de positieve ervaringen van het Europees Vrijwilligerswerk (EVS);

18.

wijst erop dat de ondersteuning van de democratie door de EU alomvattend moet zijn en alle punten van de bovenvernoemde resolutie van de Algemene Vergadering van de VN over de uitkomst van de Wereldtop van 2005 moet bestrijken, en dat bij de verstrekking van die steun aan de lange termijn moet worden gedacht; beschouwt het EIDHR als het belangrijkste financiële instrument hiervoor, en pleit voor handhaving en versterking van de desbetreffende steun;

19.

is ingenomen met de positieve bijdrage die de verkiezingswaarnemingsmissies van de EU hebben geleverd aan de versterking van de democratische processen, de eerbiediging van de mensenrechten, de fundamentele vrijheden, goed bestuur en de rechtsstaat, en met name aan de verbetering van de verkiezingsprocessen overal ter wereld, maar wijst op de noodzaak van een coherent postelectoraal beleid, met bijzondere aandacht voor convergentie tussen technische en politieke follow-up en inbreng van het maatschappelijk middenveld, waarbij ontwikkelingssteun wordt gekoppeld aan democratische beginselen en waarden van democratisch bestuur;

20.

verzoekt de Commissie voort te bouwen op de geslaagde samenwerking met de VN bij verkiezingswaarnemingsmissies en meer gezamenlijke strategieën en projecten ter bevordering van democratie en mensenrechten te ontwikkelen in samenwerking met de VN en andere regionale organisaties, zoals de Organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa (OVSE) en de Afrikaanse Unie;

21.

wijst erop dat bij de inspanningen van de EU op het gebied van democratieopbouw stelselmatiger de nadruk moet liggen op de rol van gekozen vertegenwoordigers, politieke partijen, een onafhankelijke rechterlijke macht en de media, evenals op de bevordering van de deelname van vrouwen aan het politieke en openbare leven; wijst ook op het belang van steun voor politieke stichtingen, niet-gouvernementele organisaties en academische instellingen;

22.

beveelt aan een specifieke strategie in te voeren voor de ondersteuning van nieuw- en democratisch gekozen parlementen, ten einde de democratie, de rechtsstaat en goed bestuur permanent te verankeren; roept voorts op om peer-to-peeroverleg tussen parlementsleden van verschillende nationaliteiten te ontwikkelen om na te gaan hoe de kiezersbelangen efficiënt en daadwerkelijk kunnen worden vertegenwoordigd, hoe efficiënt en daadwerkelijk toezicht kan worden gehouden op de uitvoerende macht en hoe een informatiestroom tussen alle delen van het overheidsapparaat gaande kan worden gehouden;

23.

bevestigt zijn eigen vastberadenheid om democratische processen te helpen versterken door een grotere rol te gaan spelen bij verkiezingswaarnemingen, de follow-up van de verkiezingswaarnemingsmissies van de EU en parlementaire capaciteitsopbouw; verzoekt zijn Bureau voor de bevordering van de parlementaire democratie (OPPD) daartoe een omvattend actieplan bij de desbetreffende parlementaire commissies in te dienen, dat een duidelijke regeling voor samenwerking met interparlementaire delegaties en gemengde parlementaire commissies moet bevatten; acht het voorts belangrijk dat hierbij ook parlementaire vergaderingen zoals de ACS-EU-, EUROLAT-, EUROMED- en EURONEST-vergaderingen worden betrokken;

24.	moedigt de delegaties van de Commissie aan om met het OPPD samen te werken wanneer zij programma's ter ondersteuning van de parlementaire democratie overwegen of in gang zetten;

25.

beveelt aan een actieplan op te nemen in de conclusies van de Raad van november en vóór eind 2010 een evaluatie van de geboekte vooruitgang te verrichten; verzoekt het huidige voorzitterschap en de komende voorzitterschappen van de EU de resultaten van de Raad Algemene Zaken en Buitenlandse Betrekkingen aan de bevoegde commissies van het Parlement te presenteren;

26.	verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie en de parlementen en regeringen van de lidstaten.