Advies van het Europees Comité van de Regio’s — Uitbreidingspakket 2020

27.7.2021

Publicatieblad van de Europese Unie

C 300/13

(2021/C 300/04)

Rapporteur:

Nikola DOBROSLAVIĆ (HR, EVP), prefect van de provincie Dubrovnik-Neretva

Referentiedocumenten:

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s — Mededeling inzake het uitbreidingsbeleid van de EU voor 2020

COM(2020) 660 final; SWD(2020) 350 final; SWD(2020) 351 final; SWD(2020) 352 final; SWD(2020) 353 final; SWD(2020) 354 final; SWD(2020) 355 final; SWD(2020) 356 final

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s — Een economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan

COM(2020) 641 final

BELEIDSAANBEVELINGEN

HET EUROPEES COMITÉ VAN DE REGIO’S

Algemene opmerkingen

neemt met grote belangstelling kennis van de mededeling van de Europese Commissie over het uitbreidingsbeleid van de EU voor 2020, de verslagen over de kandidaat-lidstaten Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië en Turkije, de verslagen over de potentiële kandidaat-lidstaten Bosnië en Herzegovina en Kosovo ⁽¹⁾, en de mededeling van de Commissie over het economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan.

Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) juicht het toe dat het geostrategische belang van het uitbreidingsproces als investering in vrede, stabiliteit, veiligheid en economische groei in heel Europa weer op de voorgrond is geplaatst en dat op de top EU-Westelijke Balkan in mei 2020 in Zagreb eenduidig steun is uitgesproken voor het Europees perspectief van de Westelijke Balkan. Het CvdR herhaalt dat het voorstander is van toetreding van alle landen van de Westelijke Balkan tot de EU, mits zij aan alle toetredingscriteria voldoen. Het onderstreept in dit verband dat het van belang is positieve signalen af te geven aan de landen van de Westelijke Balkan om hun inzet in het lange proces van toetreding tot de EU te bevorderen.

De Europese Commissie zou bij het opstellen van het uitbreidingspakket moeten vasthouden aan hoge normen op het gebied van openheid, inclusiviteit en reactievermogen en in haar verslag moeten aangeven hoe belanghebbenden uit de uitbreidingslanden, en met name vertegenwoordigers van lokale en regionale overheden, bij het opstellen van dit document c.q. het voortgangsverslag zijn betrokken en in hoeverre de geraadpleegde belanghebbenden feedback hebben gekregen over de resultaten van de raadpleging.

De hervormingen van het openbaar bestuur in de Westelijke Balkan, die door de Europese Commissie systematisch worden getoetst aan de basisprincipes van het openbaar bestuur, kunnen niet worden doorgevoerd als er op lokaal niveau geen sprake is van goed bestuur. Het CvdR verzoekt de Europese Commissie om de maatregelen en instrumenten ter ondersteuning van de hervormingen van het openbaar bestuur te voorzien van preciezere prestatie-indicatoren m.b.t. begrotingsdecentralisatie, opvoering van de capaciteit van lokale en regionale overheden om kwaliteitsdiensten te ontwikkelen en te verlenen aan de bevolking en het bedrijfsleven, en bevordering van inclusieve en empirisch onderbouwde beleidsvorming op lokaal en regionaal niveau.

Het valt te betreuren dat de landen van de Westelijke Balkan onvoldoende vooruitgang hebben geboekt op fundamentele terreinen als de rechtsstaat, de werking van de democratische instellingen en de bestrijding van corruptie. Ook zij gewezen op de algemene context die een hinderpaal blijft vormen voor het functioneren van onafhankelijke media en de ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld.

Een belangrijke uitdaging voor de lokale democratie in sommige landen van de Westelijke Balkan is dat het ontbreekt aan politiek pluralisme en dat er sprake is van intimidatie van verkozen functionarissen van oppositiepartijen op lokaal niveau, van wie de mond gesnoerd wordt.

Voorts acht het CvdR het zorgwekkend dat alle landen van de Westelijke Balkan door het gebrek aan vooruitgang in het uitbreidingsproces sterker onder de invloed dreigen te komen van derden — o.a. Rusland en China — die er voortdurend op uit zijn om hun positie in de regio uit te bouwen.

Het CvdR steunt de inspanningen van de EU om de landen van de Westelijke Balkan niet alleen weerbaarder te maken, maar ook te zorgen voor nauwe samenwerking op het gebied van cyberbeveiliging en strategische communicatie, teneinde te waarborgen dat alle extern gefinancierde economische activiteiten overeenstemmen met de waarden, normen en standaarden van de EU, met name op belangrijke gebieden als overheidsopdrachten, milieu, energie, infrastructuur en mededinging.

Het is een goede zaak dat de EU de regeringen van de landen van de Westelijke Balkan uitgebreide steun heeft verleend om de problemen als gevolg van de COVID-19-pandemie aan te pakken en adequaat te reageren op dringende gezondheids- en sociaal-economische behoeften. Het CvdR roept de Europese Commissie op om de belangrijke rol van de lokale en regionale overheden bij het managen van de COVID-19-pandemie te erkennen en aanvullende maatregelen voor te stellen om decentrale samenwerking tussen plaatselijk overheden te ondersteunen en hun crisisbeheersingscapaciteit te versterken.

10.

Om betere randvoorwaarden voor lokale en regionale overheden te creëren zou de Europese Commissie met voorstellen moeten komen voor de deelname van nationale, regionale en lokale vertegenwoordigers van de landen van de Westelijke Balkan aan de werkzaamheden van de conferentie over de toekomst van Europa. Het CvdR stelt voor om een reeks burgerdialogen in de Westelijke Balkan te houden, zodat de burgers kunnen laten weten waarover ze zich zorgen maken en wat ze van het lidmaatschap van de Europese Unie verwachten.

Specifieke opmerkingen per land

11.

Het CvdR is er onvoorwaardelijk voorstander van dat het onderhandelingskader met Noord-Macedonië en Albanië zo snel mogelijk wordt goedgekeurd en dat de toetredingsonderhandelingen onverwijld worden geopend. Zo kan men laten zien dat de politieke steun voor het uitbreidingsproces ernstig is en dat de belofte om toetredingsonderhandelingen te starten met de landen die aan de vereiste criteria voldoen, wordt nagekomen.

12.

Het CvdR wijst er met bezorgdheid op dat Servië en Montenegro — twee landen waarmee reeds toetredingsonderhandelingen worden gevoerd — resoluter moeten optreden om een beter klimaat voor de vrijheid van meningsuiting en het werk van onafhankelijke media tot stand te brengen, en vooruitgang moeten boeken op het gebied van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de bestrijding van corruptie.

13.

Het CvdR is ingenomen met de algehele vooruitgang die tot dusver in de toetredingsonderhandelingen met Servië is geboekt, maar dringt aan op snellere hervormingen op het gebied van de rechtsstaat en de grondrechten, en op vooruitgang in de normalisering van de betrekkingen van Servië met Kosovo, zoals aangegeven in het onderhandelingskader. Het verzoekt de Servische autoriteiten op alle bestuursniveaus met klem om ondubbelzinnig te communiceren over de aspiraties van het land ten aanzien van EU-integratie en over de betrekkingen met de EU, die de belangrijkste politieke en economische partner van Servië is.

14.

Het CvdR stelt tot zijn spijt vast dat het politieke pluralisme in Servië dramatisch achteruitgaat, dat daadwerkelijke oppositie in het Servische parlement ontbreekt en dat de omstandigheden er niet bevorderlijk zijn voor de ontwikkeling van de lokale democratie. Het herhaalt dat de reeds lang bestaande tekortkomingen in het verkiezingsproces tijdig voor de volgende verkiezingen moeten worden aangepakt door middel van een transparante en inclusieve dialoog met de politieke partijen en andere belanghebbenden, waarbij rekening moet worden gehouden met de aanbevelingen van het OVSE-Bureau voor Democratische Instellingen en Mensenrechten.

15.

De Commissie zou Montenegro ertoe moeten aanzetten om meer te ijveren voor een transparante en inclusieve beleidsvorming, onder meer door een sterker centraal toezicht op de kwaliteit van de openbare raadpleging van belanghebbenden.

16.

Het CvdR is bezorgd over het feit dat Bosnië en Herzegovina maar weinig vooruitgang heeft geboekt waar het gaat om de belangrijkste hervormingen die de Europese Commissie in haar advies over het verzoek van het land om EU-toetreding heeft benadrukt ⁽²⁾ met betrekking tot de werking van de democratische instellingen, de rechtsstaat, de bescherming van de grondrechten en de hervorming van het openbaar bestuur. Vooral zorgwekkend is de veronachtzaming van de uitspraken en besluiten van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en van de uitspraak van het constitutionele hof over de kieswetgeving, het gebrek aan gelijkheid van de constituerende bevolkingsgroepen en aan eerbiediging van de rechten van de andere gemeenschappen, en de ontoereikende vooruitgang bij de bestrijding van corruptie en de professionalisering en depolitisering van het openbaar bestuur.

17.

Het is verheugend dat er op 20 december 2020 in Mostar (Bosnië en Herzegovina) na meer dan twaalf jaar eindelijk lokale verkiezingen zijn gehouden. Dit feit levert een belangrijke bijdrage aan de versterking van de democratische processen met inachtneming van de beginselen van het Europees Handvest inzake lokale autonomie en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, en vormt tevens een stimulans om Bosnië en Herzegovina verder op weg naar Europese integratie te zetten.

18.

Het CvdR is niettemin bezorgd over de bevestigde gevallen van verkiezingsfraude in Mostar en de haatzaaiende taal die gevolgd is door incidenten tegen sommige kandidaten die aan de plaatselijke verkiezingen deelnamen. Het dringt er bij het parlement van Bosnië en Herzegovina dan ook op aan om vóór de volgende algemene verkiezingen van 2022 de nodige wijzigingen in de kieswet aan te brengen en zo verkiezingsfraude in de toekomst te voorkomen. Het verzoekt de delegatie van de Europese Unie in Bosnië en Herzegovina om, samen met andere vertegenwoordigers van de internationale gemeenschap, haatzaaiende taal en aanvallen tegen kandidaten, met name vrouwelijke kandidaten, zoals vóór de verkiezingen in Mostar het geval was, krachtig te veroordelen.

19.

Het CvdR roept de Commissie ertoe op om nadrukkelijk te ijveren voor de oprichting van een vereniging van gemeenten met een Servische meerderheid in Kosovo — waarbij het CvdR op basis van zijn rol en knowhow concrete steun en samenwerking aanbiedt — en om toe te werken naar verdere normalisering van de betrekkingen tussen Servië en Kosovo.

20.

Het CvdR verzoekt de Commissie, overeenkomstig haar eigen aanbevelingen en de positieve aanbevelingen van het Europees Parlement, die door het CvdR krachtig worden ondersteund, er bij de Raad nogmaals op aan te dringen de kwestie van visumliberalisering voor Kosovo aan te pakken.

21.

Er zij nogmaals op gewezen dat wetgevingshervormingen zeer belangrijk zijn om in Kosovo voor een duidelijke verdeling van bevoegdheden en financiële middelen tussen de centrale regering en de lokale overheden te zorgen.

22.

Albanië wordt opgeroepen meer vooruitgang te boeken wat betreft de prioriteiten die de Raad in punt 10 van zijn conclusies van 25 maart 2020 heeft bepaald.

23.

Het CvdR roept Albanië op de hervorming van het territoriaal bestuur voort te zetten en te bestendigen als onderdeel van een breder programma dat gericht is op decentralisatie, versterking van de budgettaire autonomie van het lokale niveau en van het vermogen van gemeenten om hoogwaardige publieke diensten te leveren, en vergroting van de politieke steun om de doelstellingen van het actieplan voor decentralisatie en lokaal bestuur tegen 2022 te verwezenlijken. Het dringt er bij de Albanese autoriteiten op aan om een grootschalige landhervorming door te voeren, eigendomsrechten te consolideren en snel vorderingen te maken met het registratie- en compensatieproces. Het CvdR moedigt Albanië aan de resterende wetgeving met betrekking tot de kaderwet van 2017 inzake de bescherming van nationale minderheden snel aan te nemen en uit te voeren, en is ingenomen met de vaststelling van de wet inzake de volkstelling.

24.

Er moet worden ingezet op verdere versterking van de rol van het Albanees comité voor overleg tussen lokale en nationale autoriteiten, dat een goed voorbeeld is van institutionalisering van de rol van lokale overheden bij de beleidsvorming.

25.

Het CvdR wijst erop dat er in Noord-Macedonië, maar ook in de meeste andere landen van de Westelijke Balkan, geen geïntegreerd systeem bestaat voor planning, beheer en monitoring van de regionale ontwikkeling, en dringt aan op het opvoeren van de administratieve en technische capaciteit van de operationele structuren die verantwoordelijk zijn voor het beheer van de EU-fondsen, met name op het gebied van vervoer en milieubescherming.

26.

Het CvdR veroordeelt krachtig dat de situatie in Turkije er op fundamentele gebieden van het Europese acquis voortdurend en ernstig op achteruitgaat, dat de lokale democratie na de inwerkingtreding van de grondwetswijzigingen in Turkije duurzaam en in aanzienlijke mate is ontwricht, dat de situatie met betrekking tot de belangrijkste mensenrechten, de kernwaarden van de EU en de rechtsstaat ernstig is verslechterd en dat ook doeltreffende controlemechanismen en de scheiding der machten in het politieke bestel er in zijn geheel op achteruit zijn gegaan.

27.

Zorgbarend volgens het CvdR is niet alleen dat er in het zuidoosten van het land nog steeds gekozen burgemeesters met geweld uit hun ambt worden gezet en dat er in hun plaats bestuurders worden geïnstalleerd die door de regering zijn aangewezen, maar ook dat er nog altijd lokale vertegenwoordigers worden gearresteerd. Het roept Turkije op om, overeenkomstig het Europees Handvest inzake Lokale Autonomie en de aanbevelingen van de Commissie van Venetië, af te zien van maatregelen die de werking van de lokale democratie belemmeren en die schadelijk zijn voor het algemene democratische klimaat, ook op regionaal en lokaal niveau.

28.

Het CvdR wijst met nadruk op de retoriek van Turkije tegen de EU en spreekt zich krachtig uit tegen Turkijes onrechtmatige en provocerende gedrag jegens twee EU-lidstaten, te weten Griekenland en Cyprus, in de vorm van ernstige en aanhoudende schendingen van hun soevereiniteit en soevereine rechten, alsook tegen zijn ongekende agressieve retoriek tegen zijn buurlanden, die absoluut niet te rijmen valt met zijn status van kandidaat-lidstaat.

29.

Het CvdR veroordeelt de unilaterale stappen van Turkije in Varosha en roept op tot volledige eerbiediging van de Resoluties 550 en 789 van de VN-Veiligheidsraad. Het CvdR spreekt zijn steun uit voor de snelle hervatting van de onderhandelingen, onder auspiciën van de VN, en blijft ten volle hechten aan een integrale regeling van de kwestie-Cyprus, binnen het VN-kader en overeenkomstig de desbetreffende resoluties van de VN-Veiligheidsraad, en conform de beginselen waarop de EU berust. De EU verwacht hetzelfde van Turkije.

30.

De EU heeft er strategisch belang bij om te proberen meningsverschillen met Turkije door middel van dialoog en in overeenstemming met het internationale recht op te lossen en tot samenwerking te komen die beide partijen tot voordeel strekt. Wat de samenwerking op het gebied van migratie en vluchtelingen betreft, beveelt het CvdR aan dat de EU financiële middelen oormerkt voor rechtstreekse maatregelen van regionale en lokale en overheden die betrokken zijn bij het beheer van migratiestromen, ontheemden en vluchtelingen in Turkije. De overnameovereenkomst tussen de EU en Turkije moet volledig en effectief ten aanzien van alle lidstaten worden toegepast, waarbij samenwerking op het gebied van justitie en binnenlandse zaken met alle lidstaten essentieel blijft.

De rol van lokale en regionale overheden bij het uitbreidingsproces en de versterking van de regionale samenwerking

31.

Lokale en regionale overheden spelen een rol bij het proces om aan de criteria voor EU-lidmaatschap te voldoen en het EU-acquis om te zetten, met name op het gebied van economische en sociale samenhang, landbouw en voedselveiligheid, milieubescherming, overheidsopdrachten en sociaal beleid. Zij dragen er in belangrijke mate toe bij om de burgers over de gevolgen van toetreding tot de EU te informeren en om hun steun te verkrijgen voor het toetredingsproces.

32.

Het ontbreekt helaas aan concrete beleidsvoorstellen van de EU om de lokale en regionale overheden in de landen van de Westelijke Balkan systematisch en strategisch te steunen. Het CvdR heeft hier nochtans al op aangedrongen in zijn adviezen over de uitbreidingspakketten voor 2018 en 2019.

33.

Positief is dat de Europese Commissie zich inspant om een evaluatie te maken van de financiële steun die de EU tussen 2010 en 2018 heeft verleend aan lokale overheden in de regio’s van de uitbreidingslanden en de landen van het nabuurschapsbeleid. Het CvdR zou graag zien dat de voornaamste resultaten van de evaluatie breed onder de aandacht worden gebracht.

34.

De Europese Commissie zou praktische instrumenten moeten ontwikkelen om de capaciteitsopbouw van lokale en regionale overheden in de Westelijke Balkanlanden te ondersteunen, waarbij te denken valt aan specifieke thematische steunprogramma’s of regionale projecten voor technische bijstand, en aan permanente uitwisseling, mentoring en netwerkvorming.

35.

Het CvdR dringt er bij de Commissie opnieuw op aan om het initiatief voor steun voor de verbetering van bestuur en beheer in de landen van Midden- en Oost-Europa (Sigma) uit te breiden naar de subnationale bestuursniveaus in de (potentiële) kandidaat-lidstaten, teneinde decentrale modellen voor hervormingen van het openbaar bestuur te definiëren en verbeteringen in het lokaal bestuur en beheer te ondersteunen met het oog op de toepassing van het acquis.

36.

Het CvdR roept de Europese Commissie nogmaals op om ad-hocuitvoeringsmodaliteiten voor de Taiex- en twinningmechanismen op te stellen, zodat deze kunnen worden gebruikt voor samenwerking tussen lokale en regionale overheden van de lidstaten en die van de (potentiële) kandidaat-lidstaten.

37.

Het is belangrijk om de lokale en regionale overheden in de Westelijke Balkan verder te ondersteunen via het Europees Comité van de Regio’s en zijn desbetreffende samenwerkingsorganen, zoals de werkgroep Westelijke Balkan en de gemengde raadgevende comités met Montenegro, Noord-Macedonië en Servië. Wel moet er aan de activiteiten van deze organen op nationaal en regionaal niveau meer zichtbaarheid worden gegeven. In dit verband is het tevens dringend noodzakelijk om een gemengd raadgevend comité met Albanië op te richten.

38.

De Commissie zou de indicatoren voor het meten van de vooruitgang bij de hervorming van het openbaar bestuur moeten verfijnen voor wat betreft de betrokkenheid van de lokale en regionale overheden bij de planning, ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van het overheidsbeleid, en zou extra maatregelen moeten nemen om de lokale en regionale overheden nauwer en doeltreffender te raadplegen bij het uitstippelen van beleidsmaatregelen die van invloed zijn op hun werkzaamheden en op de kwaliteit van de lokale dienstverlening aan de burgers.

39.

Het CvdR is te spreken over de steun die de Commissie tot dusver heeft verleend voor het verbeteren van de samenwerking tussen jongeren in de Westelijke Balkan, die van groot belang is voor de instandhouding en verdere ontwikkeling van goede nabuurschapsbetrekkingen; het gaat hierbij ook om de steun voor initiatieven zoals het regionale bureau voor jongerensamenwerking. Het CvdR verzoekt de Commissie om er bij toekomstige initiatieven ter bevordering van de samenwerking tussen jongeren op toe te zien dat de lokale en regionale overheden, als belangrijke partners van lokale jongerenverenigingen en onderwijsinstellingen, nauwer worden betrokken bij de uitvoering van jongerenprojecten die bijdragen aan de versterking van goede nabuurschapsbetrekkingen.

40.

Het CvdR stelt voor om in de toekomst ook vertegenwoordigers van lokale en regionale overheden op passende wijze te betrekken bij de werkzaamheden van de intergouvernementele conferenties over toetredingsonderhandelingen.

Rechtsstaat, grondrechten en randvoorwaarden voor de werking van onafhankelijke media

41.

Het CvdR onderschrijft dat de rechtsstaat en het functioneren van democratische instellingen sleutelindicatoren zijn aan de hand waarvan de EU de vorderingen van de kandidaat-lidstaten op weg naar het lidmaatschap beoordeelt, en spreekt zijn bezorgdheid uit over de beperkte vorderingen en de talrijke problemen die worden veroorzaakt door het gebrek aan politieke wil, de aanhoudende aanwezigheid van bepaalde “state capture”-elementen, het feit dat er maar weinig vooruitgang wordt geboekt wat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht betreft, weerstand op overheidsniveau en een ongunstig klimaat voor het functioneren van onafhankelijke media in de meeste kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten.

42.

Een gunstig klimaat voor de totstandbrenging en bloei van onafhankelijke media en het maatschappelijk middenveld is een voorwaarde voor de duurzaamheid en onomkeerbaarheid van de complexe hervormingen die in het kader van het toetredingsproces worden doorgevoerd, en vormt de grondslag voor de ontwikkeling van de lokale democratie.

43.

De Commissie zou consequent als voorwaarde moeten stellen dat de EU-regels voor het gebruik van middelen uit de EU-fondsen en het economisch en investeringsplan in acht worden genomen, met name bij overheidsopdrachten en waar het gaat om transparantie, en zou in dit verband duidelijke indicatoren moeten vaststellen.

44.

Omdat lokale en regionale overheden dicht bij de burgers staan, kunnen zij een sleutelrol spelen bij de bevordering en handhaving van de Europese waarden en de bescherming van de grondrechten, en een belangrijke rol vervullen bij de bestrijding van racisme, haatzaaiende uitingen en discriminatie, de bevordering van gendergelijkheid, de bescherming van kwetsbare groepen en minderheden en de versterking van de sociale samenhang.

45.

Het CvdR is ervan overtuigd dat lokale en regionale overheden, gezien hun specifieke rol als plaatselijke besluitvormers en verleners van diensten van algemeen belang, er meer toe kunnen bijdragen om een aantal tekortkomingen op het gebied van de rechtsstaat en de grondrechten te verhelpen, een transparantere en meer verantwoordelijke toepassing van lokaal beleid te bevorderen en een betere bescherming van de rechten van kwetsbare groepen te waarborgen.

46.

De Commissie zou de lokale en regionale overheden in de kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten moeten blijven steunen bij het verbeteren van de normen voor de deelname van geïnteresseerde burgers aan de formulering en tenuitvoerlegging van lokaal beleid, ook waar het gaat om participatieve investeringsplanning of het opstellen van lokale begrotingen.

47.

Het CvdR waarschuwt voor het grote risico van corruptie bij openbare aanbestedingen op het lokale en regionale bestuursniveau in de kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten, en roept de Europese Commissie op om zich met behulp van concrete instrumenten in te zetten voor meer proactieve transparantie en een betere kwaliteitscontrole bij overheidsopdrachten, alsmede voor de totstandbrenging van een opendatabeleid in alle stadia van de aanbestedingsprocedures.

48.

Het CvdR vraagt de Europese Commissie om de rol van de lokale en regionale overheden bij het aanpakken van fundamentele kwesties op lokaal niveau meer te erkennen, de ontwikkeling van hun capaciteit en competenties op het gebied van de rechtsstaat en de grondrechten te bevorderen, hen in hun taak te ondersteunen door concrete middelen en instrumenten ter beschikking te stellen, en daarbij ook de respectieve rol en bijdragen van nationale en internationale verenigingen van lokale en regionale overheden te erkennen.

De rol van lokale en regionale overheden bij de implementatie van het economisch en investeringsplan

49.

Het CvdR is ingenomen met de goedkeuring van het economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan, dat een cruciaal instrument zal zijn om het economisch herstel en de ontwikkeling van de landen in de regio in de komende periode te ondersteunen. Het wijst erop dat het belangrijk is om de lokale en regionale overheden tijdig en op passende wijze te betrekken bij de planning van en het toezicht op de uitvoering van de steunmaatregelen en projecten, waarbij hoge normen inzake transparantie, toegang tot informatie en openbaarmaking van gegevens moeten worden gehanteerd.

50.

Concrete maatregelen zijn nodig om de initiatieven van de EU voor een groene en digitale transitie uit te breiden tot de landen van de Westelijke Balkan. Hierdoor zou reeds voor hun daadwerkelijke toetreding tot de EU duidelijk worden gemaakt dat de Westelijke Balkan een belangrijk onderdeel van Europa vormt en dat het van strategisch belang is om in sociale en economische ontwikkeling, infrastructuur voor duurzaam vervoer en milieubescherming in de landen van deze regio te investeren.

51.

Bij de grote infrastructuurinvesteringen die in het kader van het economisch en investeringsplan zijn gepland op het gebied van vervoer, energie en groene en digitale infrastructuur moeten niet alleen middelen worden uitgetrokken voor de kernnetwerken, maar ook voor de regionale en lokale connectiviteit, zodat de investeringen ook de plaatselijke bevolking ten goede komen, met name door de aanleg van nieuwe toegangswegen naar steden en dorpen.

52.

Het CvdR onderschrijft het beginsel dat investeringen in het kader van het economisch en investeringsplan gekoppeld moeten worden aan hervormingen, en roept de Europese Commissie op om in verband met iedere investering aan te geven welke hervormingen op lokaal en regionaal niveau worden verwacht.

53.

Meer zichtbaarheid van EU-investeringen op regionaal en lokaal niveau en duidelijkere communicatie over basisbeginselen en kernwaarden — zoals bijv. de regels voor openbare aanbestedingen, de milieunormen en de normen voor financiële houdbaarheid — zouden ertoe moeten bijdragen dat de inzet voor hervormingen in het kader van het EU-toetredingsproces wordt versterkt en het risico van negatieve beïnvloeding door externe actoren in de regio (bijv. door leningen uit China) wordt verkleind.

54.

Het CvdR steunt het werk dat geleverd wordt om de nieuwe programmeringscyclus voor pretoetredingssteun (IPA III) voor te bereiden en herhaalt, in overeenstemming met een eerder advies van het Europees Comité van de Regio’s ⁽³⁾, dat het belangrijk is om in het kader van IPA III thematische steun te verlenen voor de capaciteitsopbouw van regionale en lokale overheden.

55.

De Europese Commissie zou richtsnoeren moeten opstellen voor de steun die de EU in de nieuwe financieringsperiode 2021-2027 zal verlenen aan de lokale en regionale overheden in de uitbreidingslanden, naar het voorbeeld van de richtsnoeren die zij heeft opgesteld voor de steun aan maatschappelijke organisaties en onafhankelijke media in de landen van de regio. In deze richtsnoeren zouden de doelstellingen, de verwachte resultaten en de indicatoren voor het meten van de vooruitgang duidelijk moeten worden vermeld.

56.

De Europese Commissie zou in dit verband een onafhankelijk regionaal comité moeten oprichten dat de uitvoering van het economisch en investeringsplan en het IPA III-programma in de gaten houdt. In dit orgaan zou plaats moeten worden ingeruimd voor vertegenwoordigers van lokale en regionale overheden, het maatschappelijk middenveld en de media van de uitbreidingslanden, op basis van een openbare oproep en aan de hand van vooraf vastgestelde transparante criteria.

57.

Proactieve transparantie en openbaarmaking van gegevens zorgen ervoor dat de burgers er meer vertrouwen in hebben dat overheidsmiddelen passend worden gebruikt. De Commissie zou er goed aan doen een opendataportaal op te zetten met gedetailleerde, openbaar toegankelijke en via een zoekfunctie te vinden informatie over alle begunstigden van het economisch en investeringsplan en het IPA III-programma.

Brussel, 7 mei 2021.

De voorzitter van het Europees Comité van de Regio's

Apostolos TZITZIKOSTAS

⁽¹⁾ Deze benaming laat de standpunten over de status van Kosovo onverlet en is in overeenstemming met Resolutie 1244 (1999) van de VN-Veiligheidsraad en het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.

⁽²⁾ SWD(2019) 222 final, COM(2019) 261 final.

⁽³⁾ CvdR-advies over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende het instrument voor pretoetredingssteun (IPA III), COR 2018/04008 (PB C 86 van 7.3.2019).