Mededeling van de Commissie Overheidsopdrachten: een dataruimte voor efficiëntere overheidsuitgaven, meer datagestuurde beleidsvorming en betere toegang tot aanbestedingen voor kleine en middelgrote ondernemingen 2023/C 98 I/01
Mededeling van de Commissie Overheidsopdrachten: een dataruimte voor efficiëntere overheidsuitgaven, meer datagestuurde beleidsvorming en betere toegang tot aanbestedingen voor kleine en middelgrote ondernemingen 2023/C 98 I/01
16.3.2023 | NL | Publicatieblad van de Europese Unie | CI 98/1 |
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE
Overheidsopdrachten: een dataruimte voor efficiëntere overheidsuitgaven, meer datagestuurde beleidsvorming en betere toegang tot aanbestedingen voor kleine en middelgrote ondernemingen
(2023/C 98 I/01)
1. Invoering van de Europese dataruimte voor overheidsopdrachten
Elk jaar besteden meer dan 250 000 overheidsinstanties in de EU ongeveer 2 biljoen EUR (circa 13,6 % van het bbp) aan de aankoop van diensten, werken en leveringen. Van nieuwe wegen tot tablets voor leerlingen of ziekenhuisuitrusting: overheidsinstanties zijn de belangrijkste afnemers in tal van kernsectoren zoals energie, vervoer, infrastructuur, afvalbeheer, sociale bescherming, gezondheid, defensie en onderwijs.
Door de juiste aankoopkeuzes te maken, kan de overheidssector banen, groei en investeringen in Europa stimuleren en een meer innovatieve, concurrerende, energie-efficiënte en sociaal inclusieve economie creëren. Dit kan belangrijke beleidsmaatregelen op nationaal en EU-niveau ondersteunen, bijvoorbeeld met betrekking tot het herstel van de pandemie, de dubbele transitie, de strategische autonomie van de EU en haar digitale leiderschap.
Om het volledige potentieel van de overheidsopdrachten te ontsluiten, zijn de toegang tot gegevens en het vermogen om deze te analyseren van essentieel belang. Van slechts 20 % van alle door overheidsinkopers uitgeschreven aanbestedingen zijn de gegevens op één plaats beschikbaar en doorzoekbaar voor analyse. De resterende 80 % is in verschillende formaten verspreid op nationaal of regionaal niveau en is moeilijk of onmogelijk te gebruiken voor beleids-, transparantie- en betere-bestedingsdoeleinden. Met andere woorden: overheidsopdrachten bevatten een schat aan gegevens, maar belastingbetalers, beleidsmakers en overheidsinkopers kunnen daar weinig mee aanvangen.
Het initiatief van de Commissie inzake gegevens over overheidsopdrachten is erop gericht om de kracht van die gegevens in de hele EU te benutten dankzij een dataruimte voor overheidsopdrachten, een van de eerste gemeenschappelijke Europese dataruimten op een specifiek gebied die voortvloeit uit de Europese datastrategie (1).
Deze dataruimte zal een radicale verandering teweegbrengen in de toegang tot en het gebruik van gegevens over overheidsopdrachten:
— | op EU-niveau wordt een platform gecreëerd waar voor het eerst toegang kan worden verkregen tot gegevens over overheidsopdrachten die tot dusver verspreid waren op EU-, nationaal en regionaal niveau; |
— | de kwaliteit, de beschikbaarheid en de volledigheid van de gegevens zullen aanzienlijk worden verbeterd dankzij de nauwe samenwerking tussen de Commissie en de lidstaten en de invoering van de nieuwe e-formulieren (2), die overheidsinkopers de mogelijkheid geven om informatie op een meer gestructureerde wijze te verstrekken; |
— | deze veelheid aan gegevens zal worden gecombineerd met een analytische toolset met geavanceerde technologieën zoals artificiële intelligentie (AI), bijvoorbeeld in de vorm van machinaal leren (ML) en natuurlijke-taalverwerking (NLP). |
Geïntegreerde gegevens, in combinatie met het gebruik van geavanceerde en opkomende analysetechnologieën, zullen niet alleen het plaatsen van overheidsopdrachten transformeren, maar overheidsinkopers, beleidsmakers, bedrijven en geïnteresseerde burgers ook nieuwe en waardevolle inzichten verschaffen.
Overheidsinkopers in de lidstaten zullen meer waar voor hun geld krijgen en kunnen beschikken over meer instrumenten om overheidsmiddelen te richten op beleidsprioriteiten zoals de groene en sociale economie. Zo zullen de inzichten die uit de dataruimte voor overheidsopdrachten worden verkregen het voor overheidsinkopers veel eenvoudiger maken om
— | samen te werken en in bulk in te kopen om betere prijzen en een hogere kwaliteit te verkrijgen; |
— | meer inschrijvingen per aanbesteding te genereren door aanbestedingen aantrekkelijker te maken voor inschrijvers, vooral voor kleine of middelgrote ondernemingen (kmo’s) en start-ups; |
— | collusie, corruptie en andere strafbare handelingen te bestrijden door verdachte patronen op te sporen; |
— | zichzelf nauwkeuriger te vergelijken met hun collega’s en kennis uit te wisselen, bijvoorbeeld met het oog op het aankopen van meer groene, sociale en innovatieve producten en diensten; |
— | taken te automatiseren dankzij de uit de dataruimte voor overheidsopdrachten voortvloeiende verdere digitalisering en nieuw opkomende technologieën, hetgeen aanzienlijke operationele besparingen zal opleveren. |
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal ook de administratieve rompslomp voor overheidsinkopers en lidstaten bij het voldoen aan de verschillende rapportageverplichtingen verminderen. Het zal bijvoorbeeld veel minder omslachtig zijn om
— | verslag uit te brengen over de naleving van belangrijke beleid op het gebied van groene, sociale en innovatieve overheidsopdrachten, zoals, bijvoorbeeld, de naleving van de doelstellingen van de richtlijn schone en energiezuinige wegvoertuigen voor het aankopen van schone voertuigen; |
— | de prestaties in het kader van de nationale plannen van de herstel- en veerkrachtfaciliteit aan te tonen en het gebruik van andere EU-middelen in realtime te monitoren; |
— | de identiteit van contractanten en subcontractanten te traceren, met inbegrip van hun uiteindelijke begunstigden om zo de integriteit van openbare aanbestedingsprocedures te beschermen, hetgeen bijvoorbeeld wordt vereist door de verordening tot instelling van de herstel- en veerkrachtfaciliteit (3). |
Beleidsmakers op EU-, nationaal en regionaal niveau zullen een schat aan inzichten verkrijgen waarmee zij toekomstige trends kunnen voorspellen, bijvoorbeeld wanneer een bepaald percentage van openbaar aangeschafte voertuigen emissievrij zal zijn, en zullen crises beter kunnen beheren door het bijna in realtime monitoren van de handelsstromen die overheidsinkopers genereren, waardoor de EU veerkrachtiger wordt.
Bedrijven, en met name kmo’s, zullen over een gebruiksvriendelijk portaal beschikken dat hen toegang biedt tot een veel groter aantal openbare aanbestedingsprocedures met een betere gegevenskwaliteit. Hierdoor zullen zij potentieel relevante uitnodigingen tot inschrijving tijdig en eenvoudig kunnen identificeren en analytische instrumenten kunnen gebruiken om vooruit te plannen en hun middelen op de meest veelbelovende aanbestedingen te richten. Inschrijvers zouden zich bijvoorbeeld kunnen richten op kopers die inzetten op innovatieve en duurzame aanbestedingen. Bedrijven, en met name kmo’s, zullen er ook baat bij hebben als overheidsinkopers de beschikbare nieuwe inzichten gebruiken om openbare aanbestedingen toegankelijker te maken.
Burgers, het maatschappelijk middenveld, belastingbetalers en andere geïnteresseerde belanghebbenden zullen toegang krijgen tot veel meer gegevens over overheidsopdrachten dan voorheen, waardoor de transparantie en de verantwoordingsplicht inzake overheidsuitgaven wordt verbeterd.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hoe slimme bundeling en analyse van gegevens over overheidsopdrachten het potentieel van openbare uitgaven kunnen ontsluiten om de dubbele (groene en digitale) transitie en het herstel van de COVID-19-pandemie te versnellen en andere beleidsdoelstellingen, zoals sociale inclusie en energie-efficiëntie, te ondersteunen. En dit is nog maar het begin: gezien het grote aantal ecosystemen dat door overheidsopdrachten wordt bestreken en de hoeveelheid te analyseren gegevens, heeft de impact van AI op dit gebied een potentieel waarvan we tot nu toe slechts een fractie kunnen zien.
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal geleidelijk worden opgezet. De bedoeling is dat de basisarchitectuur en de analytische toolkit medio 2023 voorhanden zijn en de op EU-niveau gepubliceerde gegevens over overheidsopdrachten dan beschikbaar zijn in het systeem. Tegen eind 2024 zouden alle deelnemende nationale publicatieportalen met elkaar verbonden moeten zijn, zouden historische gegevens op EU-niveau moeten zijn geïntegreerd en zou de analytische toolkit moeten zijn uitgebreid. Vanaf 2025 zou het systeem kunnen worden gekoppeld aan aanvullende externe gegevensbronnen.
2. Het huidige landschap van de gegevens over overheidsopdrachten
Op EU-niveau gepubliceerde gegevens over overheidsopdrachten
De uitgaven voor overheidsopdrachten worden geregeld door de richtlijnen inzake overheidsopdrachten (4), die voorschriften bevatten voor de organisatie van aanbestedingsprocedures en de bekendmaking van de aldus gegenereerde gegevens voor opdrachten met een hogere waarde (5) (hierna: “boven de EU-drempelwaarden”). Bij ongeveer 20 % van alle overheidsopdrachten gaat het om procedures boven de EU-drempelwaarden. Overheidsinkopers op lokaal, regionaal en nationaal niveau moeten gegevens over de aankondigingen en gunningsstappen van deze procedures publiceren op de EU-website Tenders Electronic Daily (6) (hierna: “TED”) overeenkomstig de door het Bureau voor publicaties van de Europese Unie verstrekte technische specificaties (7). De bekendmakingsverplichting geldt momenteel niet voor de hele aanbestedingscyclus, met name niet voor de fasen na de gunning.
De huidige formulieren voor publicatie op TED worden binnenkort vervangen door e-formulieren (8). Vanaf 14 november 2022 is het gebruik van e-formulieren facultatief. Op 25 oktober 2023 worden de huidige standaardformulieren ingetrokken en wordt het gebruik van e-formulieren verplicht voor aanbestedingsprocedures boven de EU-drempelwaarden.
E-formulieren zullen het mogelijk maken om aanbestedingsgegevens op een meer gestructureerde wijze te verzamelen. Gestructureerde gegevensverzameling is van cruciaal belang voor een betere kwaliteit en volledigheid van de gegevens, hetgeen essentieel is voor een betrouwbare gegevensanalyse. E-formulieren bevatten bijvoorbeeld specifieke velden om op gestructureerde wijze informatie te verstrekken over groene, sociale en innovatieve overheidsopdrachten (met inbegrip van de naleving van de richtlijn schone voertuigen), hetgeen niet mogelijk is met de huidige aankondigingen.
De invoering van e-formulieren maakt het ook mogelijk om op termijn de volledige aanbestedingscyclus te registreren. Daartoe zullen de e-formulieren voor het eerst worden uitgebreid met vrijwillig in te vullen formulieren voor aankondigingen over de voltooiing van een opdracht (d.w.z. informatie na de gunning, zoals de uiteindelijk betaalde prijs, de gebruikte subcontractanten, de werkelijke uitvoeringstermijn en eventueel ontvangen klachten).
Op het niveau van de lidstaten gegenereerde en gepubliceerde aanbestedingsgegevens
Bij de overige 80 % van de aanbestedingsprocedures gaat het om procedures onder de EU-drempelwaarden. Op EU-niveau is er geen verplichting om deze procedures op TED te publiceren, en ook is er geen gemeenschappelijke norm. De wijze waarop overheidsinkopers gegevens over deze procedures registreren en publiceren, hangt af van nationale regels en de administratieve organisatie van elke lidstaat. Dit leidt tot een verscheidenheid aan publicatieportalen, drempelwaarden en normen (9), waardoor de gegevens moeilijk kunnen worden hergebruikt met het oog op betere bestedingen, transparantie en andere beleidsdoeleinden.
3. Voordelen van het benutten van de volledige kracht van gegevens over overheidsopdrachten
Het creëren van een geïntegreerde ruimte voor gegevens over overheidsopdrachten boven en onder de EU-drempelwaarden, in combinatie met een analytische toolkit met geavanceerde technologieën, zal ten goede komen aan overheidsinkopers, beleidsmakers op EU- en nationaal niveau, bedrijven, onderzoekers en belastingbetalers.
Overheidsinkopers in de lidstaten op alle niveaus zullen meer waar voor hun geld krijgen in aanbestedingsprocedures, aangezien de dataruimte voor overheidsopdrachten een meer datagestuurde planning van aanbestedingen mogelijk zal maken, evenals benchmarking en kennisdeling, een sterkere digitalisering, eenvoudigere opsporing van fraude en collusie, en ook zal het hen helpen de toegang tot aanbestedingen te verbeteren, ook voor kmo’s.
— Meer waar voor het geld krijgen door datagestuurde planning van aanbestedingen
Overheidsinkopers zullen waardevolle inzichten verwerven over de vraagzijde, met inbegrip van voorspellingen van toekomstige trends met behulp van AI en machinaal leren, en over de aanbodzijde, d.w.z. over de eerdere prestaties van inschrijvers, zodat zij kunnen evalueren welke inschrijvers kostenefficiënt waren.
Met die kennis kunnen overheidsinkopers de aanbestedingsprocedures efficiënter organiseren. Zij kunnen bijvoorbeeld samenwerken en in bulk inkopen, ofwel via aankoopcentrales, ofwel op ad-hocbasis, om betere prijzen en goederen en diensten van hogere kwaliteit te verkrijgen. Momenteel blijft dit potentieel in hoge mate onbenut, met name over grenzen heen: slechts 11 % van de EU-procedures wordt uitgevoerd door middel van coöperatieve aanbestedingen.
In specifieke sectoren van de economie worden momenteel veel gezamenlijke aanbestedingsprocedures op EU-niveau gecoördineerd. Een concreet voorbeeld is de Gemeenschappelijke Onderneming EuroHPC (Europese high-performance computing), die een gezamenlijke aanbesteding van 1 miljard EUR op het gebied van onderzoek en ontwikkeling vertegenwoordigt. In dat kader schaffen het Franse Grand Equipement National de Calcul Intensif (GENCI) en het Duitse onderzoekscentrum in Jülich gezamenlijk twee kwantumsimulators (supercomputers) aan. Een ander voorbeeld is de gezamenlijke EU-aanbesteding voor Veklury® (remdesivir), een antiviraal middel voor patiënten met COVID-19, die wordt gecoördineerd door de Autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied (HERA) van de Commissie. 22 EU-lidstaten en landen nemen deel en kunnen de behandeling bestellen in het kader van de tweede raamovereenkomst die op 19 juli 2022 is ondertekend. Met meer datagestuurde planning kunnen overheidsinkopers de voordelen van gezamenlijke aanbesteding beter benutten in minder zichtbare sectoren en zonder EU-coördinatie. |
— Doelgerichtheid en resultaten van overheidsuitgaven verbeteren door benchmarking en kennisdeling
Aangezien gegevens over overheidsopdrachten momenteel verspreid zijn over een groot aantal systemen en in verschillende formaten, blijft waardevolle kennis over bijzonder succesvolle of gerichte aanbestedingen veelal in kennissilo’s. Overheidsinkopers zijn er dan ook enthousiast over dat de dataruimte voor overheidsopdrachten de mogelijkheid tot benchmarking biedt en zij zichzelf met anderen kunnen vergelijken en van elkaar kunnen leren. Deze inzichten kunnen ofwel worden gedeeld op basis van behoeften, ofwel op bredere basis, via trainingen en richtsnoeren.
Dit geldt met name voor gebieden waarover via de komende e-formulieren voor het eerst op gestructureerde wijze informatie zal worden verzameld, met name groene, sociale en innovatieve aanbestedingen. Zo zal bijvoorbeeld kunnen worden vastgesteld voor welke aanbestedingsprocedures en hoe overheidsinkopers groene criteria gebruiken. Het delen van de kennis over strategische aanbestedingen tussen de diverse kennissilo’s draagt bij tot een beter gebruik van de overheidsuitgaven voor het uitvoeren van de Green Deal en andere prioritaire beleidsdoelstellingen.
Aangezien de dataruimte voor overheidsopdrachten tot een grotere harmonisatie en interoperabiliteit tussen de systemen zal leiden, kan het delen van kennis en middelen ook worden uitgebreid tot technische instrumenten, zoals analytische modellen.
— Profiteren van verdere digitale transformatie
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal een nieuwe impuls geven aan de digitale transformatie van overheidsinkopers en overheidsdiensten in het algemeen, in overeenstemming met de strategie van de Commissie voor e-aanbesteding (10). Mettertijd zullen steeds meer gegevens automatisch worden verspreid van de verschillende overheidsinkopers naar meer gecentraliseerde niveaus. Dit betekent dat de geavanceerde analyse- en AI-technieken die met de dataruimte voor overheidsopdrachten gepaard gaan, overheidsinkopers in staat zullen stellen de aanbestedingsfase verder te automatiseren. Een voorbeeld dat in verscheidene proefprojecten is uitgevoerd (11), is de geautomatiseerde selectie van codes van de gemeenschappelijke woordenlijst overheidsopdrachten (Common Procurement Vocabulary, CPV) bij het classificeren van een aanbesteding. Dit bespaart niet alleen middelen, maar verbetert ook de deelname, aangezien een verkeerde classificatie van CPV-codes ertoe kan leiden dat minder potentiële inschrijvers de oproepen als relevant voor hen identificeren.
— Collusie, corruptie en fraude bestrijden en verspilling van overheidsgeld voorkomen
Elk jaar gaat een deel van de overheidsuitgaven verloren als gevolg van fraude, corruptie en andere illegale handelingen. Dit is de reden waarom de EU-wetgeving, met name de verordening betreffende de herstel- en veerkrachtfaciliteit, de lidstaten verplicht passende maatregelen te nemen om fraude, corruptie en belangenconflicten met betrekking tot de in het kader van die faciliteit verstrekte middelen te voorkomen, op te sporen en te corrigeren (12). In combinatie met AI-technieken en technieken voor machinaal leren zal de veelheid aan beschikbare gegevens binnen de dataruimte voor overheidsopdrachten overheidsinkopers helpen potentiële collusie zoals manipulatie van aanbestedingsprocedures door inschrijvers en corruptie eenvoudiger op te sporen. Deze opkomende technieken kunnen gedrags- en uitgavenpatronen identificeren die wijzen op wangedrag en deze markeren voor nader onderzoek.
Een concreet voorbeeld van het gebruik van data en analytics voor het bestrijden van collusie en fraude is te vinden in een door Europa gefinancierd project (“TheyBuyForYou”). Sloveense gegevens over overheidsopdrachten werden verwerkt via technieken voor machinaal leren (onder toezicht, zonder toezicht en statistisch) om mogelijke fraudepatronen te identificeren. Het project heeft aangetoond dat deze manier van datagebruik doeltreffend en efficiënt is. Het is praktisch onmogelijk om een dergelijk volume aan gegevens manueel te verwerken. |
Bovendien zouden overheidsdiensten door het koppelen van gegevens over overheidsopdrachten aan andere, reeds beschikbare bronnen beter inzicht krijgen in de eigendomsstructuur van deelnemers aan aanbestedingsprocedures, onder meer door hun uiteindelijke begunstigden te identificeren.
— De toegang tot aanbestedingsprocedures verbeteren om mededinging te stimuleren
Het belangrijkste doel van overheidsopdrachten is het bevorderen van de mededinging om overheidsgeld zo doelmatig mogelijk te besteden. Dit is des te belangrijker nu overheidsbegrotingen na de COVID-19-pandemie onder druk staan en de militaire uitgaven toenemen.
In 60 % van de lidstaten wordt op meer dan 20 % van de aanbestedingsprocedures slechts één inschrijving ontvangen, wat betekent dat er geen sprake van mededinging is. De dataruimte voor overheidsopdrachten zal overheidsinkopers en beleidsmakers helpen om bepaalde patronen op te sporen en te begrijpen hoe de toegang tot aanbestedingen kan worden verbeterd, met name voor kmo’s.
— Eenvoudigere rapportage over innovatieve, groene en sociale aanbestedingen
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal ook de administratieve rompslomp voor overheidsinkopers en lidstaten bij het voldoen aan de verschillende rapportageverplichtingen verminderen, bijvoorbeeld voor innovatieve, groene en sociale aanbestedingen.
Momenteel kunnen overheidsinkopers alleen op een ongestructureerde manier informatie verstrekken over de naleving van de criteria inzake groene, innovatieve en sociale aanbestedingen (13). In de e-formulieren worden specifieke en gebruiksvriendelijke velden voor deze criteria opgenomen.
Een voorbeeld van verplichte groene overheidsopdrachten is de herziene richtlijn schone en energiezuinige wegvoertuigen (14). De richtlijn stelt nationale streefcijfers vast voor de openbare aanbesteding van schone voertuigen om de vraag te stimuleren en de uitrol van emissiearme en emissievrije voertuigen te versnellen. De gegevens die via de specifieke velden in e-formulieren worden verzameld en in het kader van de dataruimte voor overheidsopdrachten worden geanalyseerd, zullen de in de richtlijn bedoelde rapportage door de lidstaten aanzienlijk vereenvoudigen en een nauwkeurige monitoring van deze streefcijfers mogelijk maken.
— Gebruik/besteding van EU-middelen traceren
E-formulieren zullen ook specifieke velden voor het gebruik van verschillende EU-fondsen en -programma’s bevatten. De dataruimte voor overheidsopdrachten zal de lidstaten helpen om het gebruik en de besteding van deze middelen te monitoren en daarover verslag uit te brengen, met inbegrip van middelen uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit, die via aanbestedingsprocedures bijvoorbeeld worden gebruikt voor investeringsprojecten zoals waterstoffabrieken of bussen met alternatieve aandrijving (15). Daarnaast zullen de lidstaten gemakkelijker toezicht kunnen houden op relevante contractanten, subcontractanten en uiteindelijke begunstigden.
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal beleidsmakers op EU- en nationaal niveau een krachtig instrument in handen geven om in de hele EU overheidsuitgaven te monitoren, te vergelijken en te analyseren.
Eenvoudigere en meer gestructureerde rapportage voor overheidsinkopers betekent efficiëntere monitoring voor beleidsmakers. Het analyseren van ongestructureerde tekst is niet alleen zeer tijdrovend, maar ook vatbaar voor fouten. Bovendien is de informatie, net als de meeste gegevens over overheidsopdrachten, verspreid over meerdere systemen. Met de invoering van de e-formulieren en een platform om toegang te krijgen tot gegevens boven en onder de publicatiedrempels kunnen beleidsmakers de uitvoering van belangrijke beleidsmaatregelen efficiënter monitoren en aanjagen. Zo kunnen zij de doeltreffendheid van het overheidsbeleid op het gebied van overheidsopdrachten en daarbuiten evalueren en deze waar nodig aanpassen op basis van volledige en vrijwel realtime-gegevens.
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal beleidsmakers ook meer inzichten bieden om toekomstige crises efficiënter te beheren en zo de veerkracht te vergroten. Wereldwijde crises zoals de COVID-19-pandemie hebben het belang van digitalisering, ook in het kader van overheidsopdrachten, onderstreept. Overheidsopdrachten vormen het belangrijkste kanaal voor de aankoop van medische uitrusting en geneesmiddelen. E-aanbesteding en de toegang tot gegevens over overheidsopdrachten hebben de distributie van dringend noodzakelijke medische benodigdheden en middelen zoals persoonlijke beschermingsmiddelen in de eerste maanden van de gezondheidscrisis versneld. Meer realtime-gegevens van hogere kwaliteit zouden het mogelijk kunnen maken om de oorsprong van kritieke leveringen te traceren en zelfs een “ratingsysteem” in te voeren, waarbij overheidsinkopers hun kwaliteit per oorsprong en/of leverancier kunnen aangeven (naast de bestaande kwaliteitsmarkeringen, die soms onbetrouwbaar zijn gebleken).
Meer recentelijk heeft de oorlog in Oekraïne de toeleveringsketens verstoord, een sterke stijging van de energieprijzen veroorzaakt, een aantal lidstaten ertoe aangezet de militaire uitgaven te verhogen en miljoenen vluchtelingen op zoek naar bescherming aangetrokken. In een vergelijkbare context zou de dataruimte voor overheidsopdrachten het mogelijk maken om de gevolgen van deze ontwikkelingen voor de eengemaakte markt beter te begrijpen, met name wanneer deze worden gecombineerd met andere marktgegevens, zoals gegevens over grondstoffen. Monitoring van de stromen van door overheidsinkopers aangeschafte goederen en diensten binnen de eengemaakte markt en tussen de eengemaakte markt en derde landen, bijna in realtime en op zeer gedetailleerd niveau, zal beleidsmakers nieuwe inzichten verschaffen om crises efficiënter te beheren en op die manier bij te dragen tot een veerkrachtigere EU.
Bedrijven, d.w.z. potentiële inschrijvers, zullen overal in Europa toegang hebben tot een veel groter aantal openbare aanbestedingsprocedures met een betere gegevenskwaliteit. Een nieuwe gebruikersinterface zal bedrijven in staat stellen om tijdig relevante uitnodigingen tot inschrijving te identificeren. Met nieuwe analyse-instrumenten, in combinatie met huidige en historische gegevens, zullen zij vooruit kunnen plannen en markttrends kunnen identificeren (bv. duurzamere aanbestedingen) en hun inschrijvingen strategischer kunnen plaatsen (bv. met behulp van kopersprofielen en pijplijnen voor de lange termijn).
Deze vereenvoudigde onestopshop-toegang en de analyse-instrumenten zijn met name van belang om een gelijk speelveld voor kmo’s tot stand te brengen. Kmo’s beschikken niet over de middelen om een groot aantal portalen te monitoren op voor hen relevante aanbestedingen. Gezien hun schaarse middelen en gespecialiseerde expertise moeten zij hun inschrijvingen bovendien richten op aanbestedingen waarbij hun kansen voor de gunning het grootst zijn. De dataruimte voor overheidsopdrachten zal hun in staat stellen dat te doen. Zo zouden gespecialiseerde kleine en middelgrote ondernemingen zich bijvoorbeeld kunnen richten op kopers die inzetten op innovatieve en duurzame aanbestedingen en kunnen nagaan hoe deze in het verleden aanbestedingen hebben georganiseerd. Kmo’s zullen er ook baat bij hebben als overheidsinkopers de beschikbare nieuwe inzichten gebruiken om openbare aanbestedingen toegankelijker te maken voor kleinere bedrijven.
Belastingbetalers, verenigingen van belastingbetalers, ngo’s en burgers vragen steeds vaker om transparantie over het beheer van overheidsuitgaven: door hun het passende toegangsniveau te bieden, zal de dataruimte voor overheidsopdrachten tot een grotere verantwoordingsplicht van overheidsinkopers leiden. Met name onderzoekers en datajournalisten zullen toegang krijgen tot een veel bredere pool van gegevens van goede kwaliteit om hun respectieve projecten voort te zetten en nieuwe inzichten te helpen genereren. Door de academische wereld toegang te geven tot de dataruimte voor overheidsopdrachten zullen innovatieve ideeën over analytics ontstaan en na verloop van tijd de analyse-instrumenten van de dataruimte verrijken.
4. Het concept van een Europese dataruimte voor overheidsopdrachten
De ontwikkeling van een echt geïntegreerde ruimte voor gegevens over overheidsopdrachten vereist een gezamenlijke inspanning op EU- en nationaal niveau en op het niveau van alle overheidsinkopers in de hele EU. De dataruimte voor overheidsopdrachten zal bestaan uit vier lagen.
Gegevensbronlaag
De gegevensbronlaag bestaat uit de gegevensbronnen die door de dataruimte voor overheidsopdrachten worden gebruikt om gegevens te verzamelen. Er zijn drie belangrijke gegevensbronnen:
— | het TED-portaal, beheerd door het Bureau voor publicaties van de Europese Unie, dat gegevens verstrekt over aanbestedingsprocedures vóór de gunning die voornamelijk boven de EU-drempelwaarden liggen. Sommige lidstaten publiceren al vrijwillig aankondigingen voor aanbestedingsprocedures onder de EU-drempelwaarden. Dit zal nog eenvoudiger worden dankzij de facultatief in te vullen formulieren die samen met de e-formulieren zullen worden ingevoerd. In de toekomst zal ook een kennisgeving van voltooiing kunnen worden verzonden met een e-formulier, waardoor de volledige levenscyclus van een aanbestedingsprocedure zichtbaar zal zijn, met inbegrip van de fase na de gunning; |
— | de portaalsites voor overheidsopdrachten van de lidstaten, die de meest recente informatie over aanbestedingen bevatten (16). In eerste instantie zullen deze portalen voornamelijk gegevens over procedures onder de EU-drempels van vóór de gunning verstrekken, voor zover deze door de lidstaten zijn verzameld (zie bladzijde 4 hierboven). De lidstaten zullen de controle behouden over welke gegevens zij met de dataruimte voor overheidsopdrachten willen delen (naast de gegevens die op grond van de richtlijnen inzake overheidsopdrachten moeten worden gepubliceerd op TED) (17); |
— | andere openbare en particuliere databanken kunnen aan de dataruimte voor overheidsopdrachten worden gekoppeld om nog diepere inzichten en kruiscontroles mogelijk te maken in combinatie met de gegevens over overheidsopdrachten, zoals openbare registers met ondernemingsgegevens en gegevens over de uiteindelijke begunstigden van inschrijvende ondernemingen. |
Integratielaag
De integratielaag , die de Commissie in samenwerking met de lidstaten zal opzetten, zal een geharmoniseerde pool van gegevens over overheidsopdrachten uit de bovengenoemde bronnen creëren. In deze laag worden de inkomende gegevens verzameld en “vertaald” voordat ze worden doorgegeven aan de volgende lagen en aan gebruikers:
— | de gegevens worden verzameld via specifieke machineleesbare (18) interfaces en datapijplijnen; |
— | de gegevens worden vervolgens getoetst aan een reeks regels inzake gegevenskwaliteit. Zo kunnen problemen inzake de volledigheid en kwaliteit worden gesignaleerd op een dashboard voor de gegevenskwaliteit, en afhankelijk van het beoogde gebruik van de gegevens kunnen gegevens van slechte kwaliteit of dubbele gegevens die de analyse in gevaar zouden brengen, worden verwijderd. De primaire verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gegevens ligt echter bij de overheidsinkopers (zie ook bladzijde 12 hieronder); |
— | de gegevens over overheidsopdrachten zijn in verschillende formaten beschikbaar. De TED-gegevens worden momenteel ingevuld op standaardformulieren en zullen in de toekomst worden ingevuld in e-formulieren. In sommige lidstaten wordt het OCDS-formaat (19) gebruikt, andere lidstaten gebruiken uiteenlopende andere formaten. In de integratielaag worden alle gegevens omgezet in één gemeenschappelijke taal, namelijk de ontologie voor e-aanbesteding (20) die door het Publicatiebureau in samenwerking met de lidstaten is ontwikkeld (21). Dit is noodzakelijk om gegevens uit verschillende bronnen te koppelen en te hergebruiken voor analysedoeleinden. |
Analytics-laag
De Commissie zal ook een instrumentarium voor analyse ontwikkelen waarin ook opkomende technologieën (AI, ML en NLP) worden toegepast. De lidstaten kunnen hun eigen analytics-laag opzetten om gegevens uit de dataruimte voor overheidsopdrachten te combineren met aanvullende nationale bronnen indien dat waardevolle inzichten zou kunnen opleveren (22).
Cliëntlaag / gebruikersinterface
Een door de Commissie opgezette gebruikersinterface biedt eindgebruikers toegang tot de gegevens in de integratielaag en/of de verkregen inzichten in de analytics-laag. Verschillende gebruikerscategorieën (bv. lidstaten, overheidsinkopers, bedrijven, burgers, ngo’s, journalisten en onderzoekers) zullen verschillende toegangsrechten hebben, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen openbare en niet-openbare gegevens en tussen deelnemende lidstaten die hun gegevens delen met de dataruimte voor overheidsopdrachten (deelnemende lidstaten, zie ook het volgende deel) en lidstaten die meer tijd nodig hebben om zich voor te bereiden. Bij de vaststelling van de toegangsrechten voor de verschillende gebruikerscategorieën zal rekening worden gehouden met de gevoeligheid van de betrokken informatie. Deze interface zal op een gebruikersgerichte manier worden getest en ontworpen om ervoor te zorgen dat met name kmo’s en burgers de informatie en inzichten die zij zoeken eenvoudig kunnen vinden. In dit stadium is het de bedoeling dat de verschillende gebruikerscategorieën gratis toegang krijgen.
Zodra de interface beschikbaar is, zal de slimme middleware Simpl worden geïntegreerd in de dataruimte voor overheidsopdrachten. Simpl biedt horizontale componenten voor cloud-to-edge-federaties en de uitvoering van gemeenschappelijke dataruimten (23).
5. Belangrijke katalysatoren op het niveau van de lidstaten
Er is al een klein aantal initiatieven (24) genomen om gegevens over overheidsopdrachten boven en onder de EU-drempelwaarden te integreren. Daarnaast is in 2020 en 2021 een proefproject voor de analyse van e-aanbesteding uitgevoerd om verschillende gegevensbronnen (van TED en drie lidstaten) in kaart te brengen. Al deze inspanningen stuitten op dezelfde uitdagingen: verschillende gegevensformaten, verschillende gegevenskwaliteit (met inbegrip van ontbrekende identifiers), gebrek aan automatisering en beperkt toepassingsgebied van de gegevens.
De dataruimte voor overheidsopdrachten zal verschillende formaten kunnen verwerken, omdat deze in één gemeenschappelijke “taal”, de ontologie voor e-aanbesteding (zie vorig deel), worden omgezet (25). De overige uitdagingen moeten op het niveau van de lidstaten worden aangepakt. Dit is van het grootste belang voor de lidstaten om gemakkelijker te kunnen deelnemen en hun gegevens binnen de dataruimte voor overheidsopdrachten te delen.
Deelnemers aan de dataruimte voor overheidsopdrachten zullen toegang hebben tot de gegevens binnen die dataruimte. Maar zelfs de lidstaten die nog niet klaar zijn om hieraan deel te nemen, zullen baat hebben bij de toepassing van de onderstaande beginselen, gezien de waarde ervan voor operationele efficiëntie en de voorbereiding op een meer empirisch onderbouwd beleid. De Commissie is gereed om met alle lidstaten gecoördineerd samen te werken om deze beginselen in de praktijk te brengen.
Gegevenskwaliteit verbeteren en gegevensstromen automatiseren
Een lage gegevenskwaliteit, bv. ontbrekende, foutieve of verkeerd opgemaakte gegevens, was een van de grootste problemen waarmee eerdere initiatieven bij de analyse van gegevens over overheidsopdrachten werden geconfronteerd. Vaak waren er correcties noodzakelijk voordat analyse mogelijk was. Aangezien de kwaliteit van de uit de dataruimte voor overheidsopdrachten af te leiden inzichten afhangt van de kwaliteit van de invoergegevens, is het verbeteren van de gegevenskwaliteit van het grootste belang:
— | om deelnemende lidstaten te ondersteunen zal de dataruimte voor overheidsopdrachten inkomende gegevens toetsen aan een reeks regels voor gegevenskwaliteit en problemen inzake volledigheid en kwaliteit signaleren op een dashboard voor gegevenskwaliteit. De dataruimte voor overheidsopdrachten kan gegevens echter niet automatisch corrigeren; de belangrijkste verantwoordelijkheid voor het verbeteren van de kwaliteit van de gegevens ligt bij de lidstaten/overheidsinkopers. Daarom wordt aanbevolen dat de lidstaten controles van de gegevenskwaliteit bij de bron invoeren(26); |
— | door het verplichte gebruik van e-formulieren zal de kwaliteit van de gegevens verbeteren als gevolg van een meer gestructureerd inschrijvingsformulier en een aangescherpte reeks bedrijfsregels. Met de e-formulieren wordt het invoeren van actualiseringen en correcties ook veel eenvoudiger. Om het volledige potentieel van e-formulieren voor de kwaliteit van de gegevens te benutten, zouden de lidstaten ook gebruik moeten maken van de facultatieve elektronische aankondigingen voor procedures onder de EU-drempels. |
Het lezen en vastleggen van gegevens over overheidsopdrachten gaat nu nog gepaard met herhaaldelijke manipulatie van gegevens, met name in een omgeving met meerdere gedecentraliseerde gegevensbronnen. Het automatiseren van gegevensstromen zou niet alleen de kwaliteit van de gegevens verder verbeteren, maar ook de weg vrijmaken voor bijna-realtime-transmissie en -analyse, terwijl tegelijkertijd aanzienlijke middelen worden bespaard.
— | De eerste stap in de richting van het verwezenlijken van deze doelstelling is ervoor te zorgen dat de gegevensbronnen inzake overheidsopdrachten machineleesbaar zijn. Dit geldt voor de koppeling van de nationale portalen met de integratielaag van de dataruimte voor overheidsopdrachten via machineleesbare interfaces (zie hierboven), maar de lidstaten zouden dit ook door alle overheidsinkopers moeten laten doen. |
— | Het gebruik van unieke en persistente identifiers is een andere essentiële stap om gegevensstromen verder te automatiseren. Unieke identifiers verwijzen naar gegevenselementen en datasets zoals kopers, leveranciers, procedures en procedurefasen, percelen, contracten en onderwerpen van de aanbestedingsprocedures (bv. diensten of producten) en structureren de gegevens aldus op efficiënte wijze. Waar dat nog niet het geval is, moeten de lidstaten daarom identifiers in het hele ecosysteem van overheidsopdrachten gebruiken. De ontologie voor e-aanbesteding faciliteert en bevordert het gebruik van persistente unieke identifiers om dat proces te ondersteunen. |
— | Hoe meer lidstaten hun gegevensstromen automatiseren, des te meer zullen zij in staat zijn nieuwe technologieën zoals AI en NLP te benutten om middelen te besparen dankzij een grotere operationele efficiëntie, bijvoorbeeld door middel van de classificatie van gegevenselementen zoals CPV-codes of het onderhouden van nomenclaturen. Dezelfde opkomende technologieën kunnen nieuwe en bredere inzichten opleveren als aanvulling op de analytische toolkit van de dataruimte voor overheidsopdrachten op nationaal of regionaal niveau, bijvoorbeeld prijsindexen om kosten nauwkeuriger te ramen. |
Het toepassingsgebied van gegevensregistratie uitbreiden tot de hele aanbestedingscyclus
De lidstaten moeten toewerken naar een situatie dat zij de gegevens van de fase vóór de gunning en de fase na de gunning vastleggen. Sommige lidstaten maken reeds kennisgevingen over de voltooiing van de opdracht bekend, die informatie bevatten over de uiteindelijke kosten en de werkelijke duur van de opdracht. De nieuwe e-formulieren zullen een facultatief in te vullen kennisgeving van voltooiing bevatten. De lidstaten die nog geen kennisgevingen van voltooiing publiceren, worden sterk aangemoedigd de nieuwe elektronische formulieren voor de kennisgeving van voltooiing te gebruiken als eerste stap in de richting van uitgebreide gegevensregistratie.
Door informatie over de planningsfase (wat zijn de kopers van plan aan te besteden), de mededingingsfase (wat is de geraamde prijs en de duur), de aankondiging van gunning (hoeveel zal het kosten) en de kennisgeving van voltooiing (wat waren de uiteindelijke kosten en de duur van de opdracht) te combineren, kunnen de dataruimte voor overheidsopdrachten en de analyse-toolkit ervan de gebruikers een veel completer inzicht verschaffen in de volledige levenscyclus van overheidsopdrachten.
Om bovenstaande beginselen te kunnen toepassen, moeten nieuwe capaciteiten en vaardigheden worden opgebouwd. Deze capaciteitsopbouw moet zijn gericht op een combinatie van zakelijke en technische vaardigheden, die van cruciaal belang is voor het welslagen van datagestuurde toepassingen.
6. geleidelijke uitvoering in samenwerking met de lidstaten
De dataruimte voor overheidsopdrachten wordt financieel ondersteund door het programma Digitaal Europa (27). Voor 2021-2022 is hiervoor reeds 4 miljoen EUR toegekend. De behoeften voor 2023 en 2024 worden geraamd op ongeveer 3 miljoen EUR. Zodra het systeem operationeel is, zullen de exploitatiekosten op EU-niveau ongeveer 500 000 EUR per jaar bedragen. De lidstaten dragen zelf de kosten voor het digitaliseren van hun systemen voor overheidsopdrachten en het koppelen van hun gegevensbronnen aan de dataruimte voor overheidsopdrachten. Financiële en technische ondersteuning is echter beschikbaar via de herstel- en veerkrachtfaciliteit, het instrument voor technische ondersteuning en de structuurfondsen.
De dataruimte voor overheidsopdrachten wordt geleidelijk uitgevoerd, zodat de behoeften van de lidstaten en andere lidstaten kunnen worden besproken in specifieke workshops en kunnen worden meegenomen tijdens de uitvoering. Deze gezamenlijke aanpak zal bijdragen tot een nuttig product voor de belanghebbenden op zowel nationaal als EU-niveau. De drie belangrijkste fasen die hieronder worden opgesomd, kunnen dus gaandeweg worden aangepast; bepaalde externe databanken kunnen bijvoorbeeld al in de eerste twee fasen met de dataruimte voor overheidsopdrachten worden verbonden indien gebruikers daarom vragen.
Fase 1: Heden tot en met het tweede kwartaal van 2023
In een eerste fase zal de Commissie de basisarchitectuur van de dataruimte voor overheidsopdrachten en een minimale toolset voor gegevensanalyse opzetten. TED is de eerste gegevensbron die aan de dataruimte voor overheidsopdrachten wordt gekoppeld. Het is de bedoeling dat de indicatoren voor overheidsopdrachten voor het scorebord van de eengemaakte markt (28) en andere basisindicatoren in de toekomst op die basis worden berekend.
Tegelijkertijd zal het datagovernancekader voor de dataruimte voor overheidsopdrachten in samenwerking met de lidstaten worden uitgewerkt om de reikwijdte van de verantwoordelijken, de interactie met de belangrijkste belanghebbenden en het onderhoud en de verdere ontwikkeling van de dataruimte voor overheidsopdrachten vast te stellen. Daarnaast zullen er voorbereidende werkzaamheden plaatsvinden om de lidstaten die zich bij de dataruimte voor overheidsopdrachten willen aansluiten te ondersteunen.
Fase 2: Derde kwartaal 2023 tot en met het vierde kwartaal 2024
De tweede fase duurt ongeveer twee jaar en omvat drie belangrijke parallelle werktrajecten:
— | de Commissie zal geïnteresseerde lidstaten ondersteunen bij het koppelen van hun nationale publicatieportalen aan de dataruimte voor overheidsopdrachten via de integratielaag. Nationale portalen die gebruikmaken van EU-aankondigingen (de huidige formulieren of de e-formulieren) kunnen eenvoudiger worden gekoppeld dan portalen die andere formaten gebruiken; |
— | de Commissie zal ook de toolset voor gegevensanalyse verder ontwikkelen en mechanismen als AI en andere daarin integreren om patronen te helpen identificeren en beleid te monitoren, zoals de Green Deal en beleid inzake innovatieve of sociale overheidsopdrachten. Daarnaast zal de Commissie het kwaliteitsdashboard invoeren om de deelnemende lidstaten feedback te geven over de kwaliteit en volledigheid van de gegevens en hen in staat te stellen hun eigen systemen voor gegevenskwaliteitsbeheer in te voeren of te verbeteren; |
— | het derde traject is de integratie van historische gegevens van TED en indien mogelijk van de nationale portalen om trends van de afgelopen tien jaar te kunnen vaststellen en toekomstige trends beter te kunnen voorspellen. |
Fase 3: 2025 en verder
In de toekomst is het de bedoeling om het toepassingsgebied van de voor analyse beschikbare gegevens in de dataruimte voor overheidsopdrachten uit te breiden door:
— | de dataruimte voor overheidsopdrachten te koppelen aan de bestaande gegevensbronnen die beschikbaar zijn op EU- en lidstaatniveau (bv. registers van uiteindelijke begunstigden, ondernemingsregisters, e-facturering enz.) om bijkomende inzichten te genereren, zoals de identiteit van de uiteindelijke begunstigden achter de leveranciers; |
— | naarmate de lidstaten meer gegevens registreren, meer gegevens uit het aanbestedingsproces zelf toe te voegen om de hele aanbestedingscyclus te bestrijken, van de fase vóór de gunning tot de fase na de gunning. |
Het koppelen van de dataruimte voor overheidsopdrachten aan andere toekomstige gegevensruimten (zoals e-gezondheid (29) en het technische systeem dat het eenmaligheidsbeginsel toepast krachtens de verordening betreffende één digitale toegangspoort (30)) zal ook worden verkend. De exacte uitbreiding van de dataruimte voor overheidsopdrachten zal met de deelnemende lidstaten worden besproken, waarna een gezamenlijk besluit zal worden genomen.
7. Conclusie
Transparantievereisten en de toepassing van digitale oplossingen voor verschillende stappen van de aanbestedingscyclus (e-aanbesteding) genereren een enorme hoeveelheid door overheidsinkopers ingediende gegevens. Om redenen van gegevenskwaliteit en interoperabiliteit worden deze gegevens momenteel echter nog onvoldoende benut.
Zoals uiteengezet in de Europese datastrategie, zal dit initiatief inzake gegevens over overheidsopdrachten dit potentieel ontsluiten. De dataruimte voor overheidsopdrachten zal helpen om nieuwe inzichten te verwerven die door het delen van kennis met behulp van geavanceerde analysetechnieken zoals AI kunnen worden gegenereerd uit deze rijkdom aan gegevens. Deze inzichten zullen de kwaliteit van de overheidsuitgaven verbeteren, de toegang tot aanbestedingen verbeteren, met name voor kmo’s, de integriteit van de overheidsuitgaven bewaren en de mogelijkheid bieden om beleidsmaatregelen meer datagestuurd te maken.
(1) Een Europese datastrategie, COM(2020) 66 final, Brussel, 19.2.2020.
(2) Uitvoeringsverordening (EU) 2019/1780 van de Commissie tot vaststelling van standaardformulieren voor de bekendmaking van aankondigingen op het gebied van overheidsopdrachten en tot intrekking van Uitvoeringsverordening (EU) 2015/1986, gepubliceerd op 25 oktober 2019. De verordening en de uitgebreide versie van de bijlage ervan in het Excel-bestand kunnen hier (https://ec.europa.eu/docsroom/documents/38172) worden geraadpleegd. De e-formulieren zullen de huidige standaardformulieren vervangen (zie Uitvoeringsverordening (EU) 2015/1986 van de Commissie van 11 november 2015 (https://simap.ted.europa.eu/web/simap/standard-forms-for-public-procurement).
(3) Artikel 22, lid 2, punt d), van Verordening (EU) 2021/241 van het Europees Parlement en de Raad van 12 februari 2021 tot instelling van de herstel- en veerkrachtfaciliteit (PB L 57 van 18.2.2021, blz. 17).
(4) Richtlijn 2014/24/EU betreffende het plaatsen van overheidsopdrachten, Richtlijn 2014/25/EU betreffende het plaatsen van opdrachten in de sectoren water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten, Richtlijn 2014/23/EU betreffende het plaatsen van concessieovereenkomsten, Richtlijn 2009/81/EG betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen door aanbestedende diensten van bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten op defensie- en veiligheidsgebied.
(5) De EU-wetgeving bevat geharmoniseerde minimumregels voor aanbestedingen waarvan de geldwaarde een bepaald bedrag overschrijdt en die geacht worden van grensoverschrijdend belang te zijn (https://ec.europa.eu/growth/single-market/public-procurement/rules-implementation/thresholds_en).
(6) Meer in het bijzonder in het Supplement op het Publicatieblad van de Europese Unie. De link van de website is https://ted.europa.eu/
(7) https://simap.ted.europa.eu/web/simap/sending-electronic-notices
(8) Uitvoeringsverordening (EU) 2019/1780 van de Commissie tot vaststelling van standaardformulieren voor de bekendmaking van aankondigingen op het gebied van overheidsopdrachten en tot intrekking van Uitvoeringsverordening (EU) 2015/1986, gepubliceerd op 25 oktober 2019. De verordening en de uitgebreide versie van de bijlage ervan in het Excel-bestand kan hier (https://ec.europa.eu/docsroom/documents/38172) worden geraadpleegd. De uitvoeringsverordening is recent geactualiseerd bij Uitvoeringsverordening (EU) 2022/2303 van de Commissie van 24 november 2022, met name om gestructureerde rapportage over innovatieve, groene en sociale overheidsopdrachten mogelijk te maken.
(9) Lidstaten kunnen zelf de drempelwaarden voor (nationale) publicatie bepalen. Veel lidstaten hebben geen of relatief lage drempelwaarden en verzamelen derhalve een completere dataset. Andere hebben relatief hoge drempelwaarden en verzamelen daardoor veel minder gegevens. Sommige lidstaten laten het aan de overheidsinkopers over om het formaat te kiezen waarin zij gegevens over aanbestedingsprocedures publiceren, andere hebben (verschillende) gegevenstemplates vastgesteld. Sommige van deze templates bevatten een beperkt aantal variabelen, terwijl andere gegevenstemplates zeer uitgebreid zijn en in bepaalde gevallen zelfs verder gaan dan de standaardformulieren van de EU. Bovendien heeft een aantal lidstaten naast hun nationale portaal ook meerdere subnationale portalen. Twee lidstaten hebben geen centraal portaal.
(10) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012DC0179&from=EN Een van de voorwaarden voor een succesvolle invoering van de dataruimte voor overheidsopdrachten is dat de lidstaten mechanismen voor het automatisch registreren van gegevens invoeren, als eerste stap voor het overdragen van data vanuit hun nationale portalen en contractregisters (zie bladzijde 12 hieronder).
(11) European Commission & Deloitte (2020), Study on uptake of emerging technologies in public procurement. Beschikbaar op: https://ec.europa.eu/growth/single-market/public-procurement/digital/emerging-technologies_en
(12) Artikel 22, lid 2, punt b), van Verordening (EU) 2021/241 van het Europees Parlement en de Raad van 12 februari 2021 tot instelling van de herstel- en veerkrachtfaciliteit.
(13) De huidige (EU) standaardformulieren bevatten geen velden voor dergelijke rapportage. Zoals hierboven vermeld, zijn sommige nationale formulieren wel uitgebreider dan de standaardformulieren van de EU, ook met betrekking tot groene, innovatieve en sociale overheidsopdrachten.
(14) https://transport.ec.europa.eu/transport-themes/clean-transport-urban-transport/clean-and-energy-efficient-vehicles/clean-vehicles-directive_en
(15) De algemene tracering van investeringsprojecten in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit wordt uitgevoerd in het kader van het scorebord voor herstel en veerkracht op basis van de Fenix-databank.
(16) Dit zijn gewoonlijk de nationale publicatieportalen of opdrachtregisters.
(17) Met de e-formulieren zal het voor het eerst mogelijk zijn om gegevens in aankondigingen die niet of niet onmiddellijk moeten worden gepubliceerd te verstrekken. Dit is belangrijk om overheidsinkopers de zekerheid te geven dat bepaalde gegevens (bv. prijzen) niet of niet voor een bepaald tijdstip openbaar worden gemaakt.
(18) https://joinup.ec.europa.eu/collection/nifo-national-interoperability-framework-observatory/glossary/term/machine-readable
(19) https://www.open-contracting.org/data-standard/
(20) De ontologie voor e-aanbesteding vormt de formele, semantische basis voor het creëren en hergebruiken van gekoppelde open data op het gebied van overheidsopdrachten in de EU. Het is de bedoeling dat deze ontologie het volledige traject bestrijkt, d.w.z. van de aankondiging de aanbesteding en de gunning tot en met de bestelling, de facturatie en de betaling. Met dit doel voor ogen heeft het Bureau voor publicaties van de Europese Unie een werkgroep van deskundigen ingeschakeld die tot taak heeft consensus te bereiken over de analyseresultaten en -uitkomsten die de teams van het Publicatiebureau hebben ontwikkeld. Informatie over de ontologie voor e-aanbesteding is te vinden op https://github.com/OP-TED/ePO
(21) De ontologie definieert een model dat op basis van een gemeenschappelijke interpretatie van de verschillende concepten het koppelen van data mogelijk maakt. De ontologie is zo ontworpen dat zij compatibel is met de toekomstige e-formulieren. Het Publicatiebureau zal een conversie-instrument voor de dataruimte voor overheidsopdrachten aanbieden om de huidige aankondigingen en de toekomstige e-formulieren om te zetten in de ontologie. Dit instrument zal worden gebruikt om de gegevens van TED en de nationale publicatieportalen om te zetten in de ontologie. Dit betekent dat huidige en toekomstige gegevens op EU- en op nationaal niveau eenvoudig in hetzelfde formaat kunnen worden omgezet om verlies van informatie in de toekomst te voorkomen. Deze actie wordt uitgevoerd in het kader van de voorbereidende actie inzake transparantie bij overheidsopdrachten. De lidstaten kunnen de ontologie gebruiken om hun gegevenslandschap inzake overheidsopdrachten te verbeteren.
(22) De dataruimte voor overheidsopdrachten zal worden opgebouwd volgens de FAIR-beginselen (vindbaarheid, toegankelijkheid, interoperabiliteit en herbruikbaarheid van gegevens) en in overeenstemming met de bestaande gegevensbeschermingsvoorschriften (AVG).
(23) Simpl: cloud-to-edge federations and data spaces made simple, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/simpl-cloud-edge-federations-and-data-spaces-made-simple
(24) Bijvoorbeeld: DigiWhist (https://digiwhist.eu/about-digiwhist/), TheyBuyForYou (TBFY) (https://theybuyforyou.eu/about/) en Procurement Analytics Pilot (https://ec.europa.eu/isa2/actions/simplifying-public-tenders_en).
(25) In vergelijking met eerdere pogingen om data samen te voegen, heeft de ontologie het bijkomende voordeel dat zij de volledige aankondiging kan omvatten, vooral met de nieuwe e-formulieren.
(26) De algemene en gebruikersspecifieke kwaliteitscontroles en bedrijfsregels die zijn ontwikkeld in het kader van de ontologie voor e-aanbesteding en het proefproject voor de analyse van e-aanbesteding kunnen deze inspanningen sturen.
(27) Meer information is hier beschikbaar:: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/activities/digital-programme
(28) https://single-market-scoreboard.ec.europa.eu/policy_areas/public-procurement_en
(29) Meer informatie over de Europese ruimte voor gezondheidsgegevens is te vinden op https://health.ec.europa.eu/ehealth-digital-health-and-care/european-health-data-space_nl
(30) Verordening (EU) 2018/1724 van het Europees Parlement en de Raad van 2 oktober 2018 tot oprichting van één digitale toegangspoort voor informatie, procedures en diensten voor ondersteuning en probleemoplossing. In artikel 14, lid 1, van die verordening is bepaald dat bevoegde instanties bewijs dat relevant is voor de bij de richtlijnen betreffende overheidsopdrachten vastgestelde procedures ter beschikking moeten stellen via het technische systeem dat het eenmaligheidsbeginsel toepast.