Hof van Justitie EU 04-04-1968 ECLI:EU:C:1968:20

Ten aanzien van de feiten

De procesvoering

De beschikking tot verwijzing is op 24 mei 1967 ter Griffie van het Hof van Justitie ingekomen.

Door de Regering van de Bondsrepubliek Duitsland, de Commissie van de Europese Gemeenschappen en de firma Tivoli zijn, overeenkomstig artikel 20 van het Protocol betreffende het Statuut van het Hof van Justitie van de E.E.G., schriftelijke — en ter terechtzitting van 5 tot en met 7 december 1967 ook mondelinge opmerkingen ingediend.

De Advocaat-Generaal heeft ter terechtziting van 25 januari 1968 mondeling zijn met redenen omklede conclusie genomen.

De firma Tivoli werd ten deze vertegenwoordigd door Dr. Modest, Dr. Heemann, Dr. Gündisch en Dr. Brändei, advocaten te Hamburg. De Regering van de Bondsrepubliek Duitsland werd vertegenwoordigd door Ministerialrat Dr. Everling, Ministerialrat Hahnfeld en Oberlandesgerichts-rat Dr. Bülow, de Commissie van de Europese Gemeenschappen door haar juridisch adviseur Dr. Albrecht.

Samenvatting der ten processe gebezigde argumenten

De firma Tivoli heeft met name betoogd :

1. Ware de opvatting van de verwijzende rechter juist, dan zou iedere Lid-Staat het recht hebben ter zake van de invoer van waren waarmede geen binnenlandse produkten concurreren, tot iedere gewenste hoogte belasting te heffen en eventueel de invoer onmogelijk te maken, ook wanneer het produkten uit andere Lid-Staten betreft. Dit resultaat ware echter met de doelstellingen van het Verdrag niet verenigbaar; dit beoogt immers juist de ondernemingen van alle Lid-Staten in het gehele verdragsgebied gelijke afzetmogelijkheden te verschaffen.

2. Heffingen op de invoer van produkten waarmede geen binnenlandse waren concurreren, kunnen per definitie niet ten doel hebben compensatie te bieden voor de belasting van vergelijkbare binnenlandse produkten; zij kunnen derhalve niet als „binnenlandse belastingen” in de zin van de artikelen 95 en 97 van het Verdrag worden beschouwd. Veeleer zijn zij als „heffing van gelijke werking als douanerechten” te beschouwen.

   Zulks volgt uit 's Hofs arrest in de zaak 57-65 (Jurisprudentie, Deel XII, blz. 346) en kan voorts blijken uit artikel 17, lid 1, van het Verdrag, volgens hetwelk de artikelen 9 en volgende ook op douanerechten van fiscale aard van toepassing zijn. Met zulke douanerechten wordt niet (of niet alleen) bescherming der binnenlandse produktie beoogd; zij dienen alleen (of tevens) om de Staat aan middelen te helpen. Bij heffing van zulke rechten wordt er derhalve juist niet vanuit gegaan, dat naast de in te voeren goederen vergelijkbare binnenlandse produkten staan.

   Op grond van dit een en ander moet — mede in aanmerking genomen de gebezigde term „heffingen van gelijke werking” — worden geconcludeerd, dat in het Verdrag ter bepaling van de plaats, welke aan een bij invoer geheven belasting rechtens toekomt, niet van de daaraan gegeven kwalificatie of van het doel der heffing, doch van de daaraan toekomende werking wordt uitgegaan. Het moet er bij gebreke van nadere voorschriften voor worden gehouden, dat de artikelen 12 en 13 van het E.E.G.-Verdrag reeds toepasselijk zijn, wanneer een heffing slechts in één enkel opzicht een zelfde werking als douanerechten heeft. Het is dan ook voldoende, wanneer de heffing de prijs van het ingevoerde produkt verhoogt; daarenboven behoeft van discriminatie geen sprake te zijn.

   Voor een tegenovergestelde opvatting kan men zich ook niet op 's Hofs arrest in de gevoegde zaken 2 en 3-62 beroepen. Deze uitspraak kan slechts aldus worden verstaan, dat een heffing, welke slechts ten doel heeft in eerdere produktiefasen op de binnenlandse produkten geheven belastingen te compenseren het produkt niet duurder maakt. Dat het Hof van Justitie verhoging der prijzen ten deze bepalend acht, blijkt uit zijn arrest in de gevoegde zaken 52 en 55-65 (Jurisprudentie, Deel XII, blz. 310).

3. Het tegendeel kan niet uit artikel 17, lid 3, van het E.E.G.-Verdrag worden afgeleid.

   Volledige afschaffing van douanerechten en heffingen van gelijke werking kan in bepaalde omstandigheden produkten van het uitvoerende land in een gunstiger positie brengen dan die van de invoerende Staat, namelijk wanneer op de buitenlandse produkten niet een met die op binnenlandse waren vergelijkbare belasting wordt geheven. Men heeft het door voornoemde bepaling de Lid-Staten slechts mogelijk willen maken aan een dergelijk resultaat te ontkomen door in plaats van de vervallen douanerechten van fiscale aard binnenlandse belastingen te heffen. Daarmede wordt slechts gezegd, dat ingevoerde produkten mogen worden belast wanneer — en alleen wanneer — daarnaast vergelijkbare binnenlandse produkten staan, zodat de belasting als een echte „binnenlandse belasting” in de zin van artikel 95 is te beschouwen.

De Bondsregering betoogt met name :

1. Wanneer een grens moet worden getrokken tussen heffingen van gelijke werking als douanerechten en binnenlandse belastingen, dient men alleen de algemene doelstelling van de desbetreffende heffingen voor ogen te houden. De UASt is dan als binnenlandse belasting te beschouwen. Tot deze conclusie moet men wel komen, wanneer men op de verschillende doelstellingen en de elkaar uitsluitende regelingen van de artikelen 12 en volgende van het E.E.G.-Verdrag enerzijds en 95 en volgende van het E.E.G.-Verdrag anderzijds let. Ook het Hof is steeds van deze opvatting uitgegaan (arresten 2 en 3-62, 52 en 55-65, 57-65, t.a.p.; arrest 10-65, Jurisprudentie, Deel XI, blz. 555).

   Een en ander geldt ook bij invoer uit derde landen.

   „Heffingen van gelijke werking als douanerechten” worden gekarakteriseerd door hun beschermende functie en de daarmee gepaard gaande discriminatie ten opzichte van ingevoerde produkten. Deze kenmerken ontbreken in geval van heffing van belasting op produkten waarmede geen binnenlandse waren concurreren, welke als een „binnenlandse belasting” in de zin van het E.E.G.-Verdrag is te beschouwen, 's Hofs arrest in de zaken 2 en 3-62 (t.a.p.) staat aan deze opvatting niet in de weg, te minder omdat vergelijkbare binnenlandse produkten, waarop overeenkomstige belastingen hadden kunnen zijn geheven, in dit geval niet ontbraken.

2. Een verbod om in gevallen als het onderhavige UASt te heffen valt in artikel 95 van het Verdrag niet te lezen.

   Al dadelijk kan men in het algemeen stellen, dat een echte „binnenlandse belasting” niet tot een „heffing van gelijke werking als douanerechten” wordt door het enkele feit, dat zij met artikel 95 in strijd is. Dit voorschrift is in casu trouwens niet toepasselijk, het betreft immers niet de invoer uit derde landen en meer in het algemeen kan worden gezegd, dat de verboden welke het formuleert, slechts betrekking hebben op gevallen, waarin tegenover de ingevoerde produkten vergelijkbare binnenlandse waren staan. De Lid-Staten blijven voor zoveel hun wetgevende bevoegdheid op belastinggebied door het gemeenschapsrecht niet met zoveel woorden wordt beperkt, vrij in hun beslissingen ten aanzien van de hoogte der UASt.

3. Artikel 17, lid 3, van het Verdrag wijst in dezelfde richting. Douanerechten van fiscale aard worden in de regel geheven op produkten, welke in het binnenland niet worden vervaardigd. De in het voorschrift geopende mogelijkheid deze rechten door een binnenlandse heffing te vervangen impliceert, dat bedoelde heffingen niet een „gelijke werking als douanerechten” hebben. Bovendien moet worden geconcludeerd, dat artikel 95 heffingen op de invoer van produkten waarmede geen binnenlandse waren concurreren niet verbiedt; de bepaling zou dan immers praktisch geen zin hebben, aangezien voor produkten waarop douanerechten van fiscale aard worden geheven juist het ontbreken van zodanige mededinging kenmerkend is.

De Commissie betoogt met name :

1. Aan de tot heden door het Hof van Justitie gewezen arresten kan een antwoord op de gestelde vraag niet worden ontleend, immers zij betroffen gevallen waarin tegenover de ingevoerde produkten vergelijkbare binnenlandse waren stonden.

2. Het is in beginsel met het Verdrag verenigbaar, wanneer UASt ook wordt geheven op produkten waarmede geen binnenlandse waren concurreren. Omzetbelasting en UASt zijn in de gedachtengang van de nationale wetgever bedoeld als een belasting van het binnenlands verbruik. Dit geldt ook ten aanzien van voormelde produkten. Vrijstelling van elders vervaardigde waren zou hun verbruik begunstigen en aan het beginsel ener gelijke fiscale behandeling geweld aandoen. Evenals de heffing van douanerechten strekt de UASt ertoe alle waren fiscaal een zelfde positie te doen innemen en ze gelijkelijk tot de financiering der staatsuitgaven te doen bijdragen.

   Artikel 17, lid 3, van het Verdrag verleent steun aan deze uitlegging; de Commissie stelt zich te dien aanzien in hoofdzaak op hetzelfde standpunt als de Bondsregering.

   In dezelfde richting wijst artikel 95, lid 2. Beschermende maatregelen als daarbedoeld impliceren, dat de produktie van sommige waren hoger wordt belast dan die van andere, concurrerende, produkten. Zij worden in den regel slechts genomen, wanneer de produkten tegen welke de maatregelen zijn gericht, in het binnenland niet worden vervaardigd; anders zou immers discriminatie tussen verschillende binnenlandse produkties plaatsvinden. Het voorschrift zou dan ook goeddeels zijn zin verliezen, wanneer het heffen van belasting op in het binnenland niet vervaardigde produkten reeds op grond van het verbod van heffingen met gelijke werking als douanerechten als ongeoorloofd ware te beschouwen.

3. Een buitensporig hoge of prohibitieve compenserende omzetheffing op produkten waarmede geen binnenlandse waren concurreren, kan nochtans een zelfde werking als douanerechten hebben. Dat van protectie of discriminatie geen sprake is, geeft niet de doorslag. Zulks geldt in de eerste plaats ook voor douanerechten waarmede voornoemde produkten mochten zijn belast, in de tweede plaats behoort tot bedoelde „gelijke werkingen” (als douanerechten) ook de beperking of afschaffing van het vrije goederenverkeer. Nu daartegen niet op grond van artikel 95 kan worden opgetreden, doch heffingen als bedoeld anderzijds met de beginselen van de gemeenschappelijke markt onverenigbaar zijn, moet de slotsom luiden, dat dan de verbodsbepalingen betreffende heffingen van gelijke werking als douanerechten in werking treden. Zulk een geval doet zich hier evenwel niet voor Het percentage van de Duitse UASt op durum tarwe (1,5 %) gaat dat der op alle andere ingevoerde en binnenlandse graansoorten geheven omzetbelasting niet te boven en ligt ver onder dat voor andere produkten.

4. Artikel 95 mist in casu reeds toepassing omdat het geding invoer uit een derde land betreft. Het Hof behoeft derhalve in zijn beslissing niet te treden in de vraag of wanneer — zoals in casu met durum tarwe en de (binnenlands geproduceerde) zachte tarwe het geval is — van verschillende produkten een onderscheiden gebruik kan worden gemaakt, toepassing van artikel 95, lid 2, uitgesloten moet worden geacht. De vraag ware evenwel, naar door de Commissie nader is betoogd, ontkennend te beantwoorden.