Hof van Justitie EU 24-10-1973 ECLI:EU:C:1973:111

Ten aanzien van de eerste vraag

Volgens verzoekster in het hoofdgeding is verordening nr. 974/71 op verschillende gronden onwettig. In de eerste plaats steunt zij ten onrechte op artikel 103 van het Verdrag, aangezien dit artikel alleen beschikkingen en richtlijnen toelaat en juist geen verordeningen. Dit volgt zowel uit de bewoordingen van de leden 2 en 3, volgens welke de Raad kan „entscheiden” (Frans: décider) of „richtlijnen vaststelt”, — welke termen naar de verschillende categorieën van artikel 189 verwijzen —, als uit een vergelijking van artikel 103 met artikel 3, sub g.

Luidens deze laatste bepaling omvat de activiteit van de Gemeenschap het toepassen van procedures welke het mogelijk maken het economisch beleid van de Lid-Staten te coördineren en de verstoring van het evenwicht in hun betalingsbalans tegen te gaan. Hieruit volgt dat artikel 103, dat juist op het economisch beleid betrekking heeft, alleen coördinatieprocedures toelaat welke geen vèrgaande inmenging in de bevoegdheid van de Lid-Staten meebrengen. Voor een zodanige activiteit zijn beschikkingen en richtlijnen naar hun aard het meest geëigende middel; verordeningen daarentegen, die veel verder reiken dan de in artikel 3, sub g, bedoelde coördinatie, zijn uitgesloten.

Althans moet men aannemen dat dit zeker geldt voor de conjunctuurpolitiek, omdat het volgens artikel 103 „hun” conjunctuurpolitiek is welke de Lid-Staten als een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang beschouwen. De conjunctuurpolitiek is dus zaak van de staten, waarbij de Gemeenschap alleen coördinerend optreedt. Het is dan ook niet mogelijk dat de communautaire instellingen op dit terrein materiële regels stellen. In de tweede plaats is verordening nr. 974/71 onwettig, omdat de compenserende bedragen douanerechten of heffingen van gelijke werking zijn, welke sinds het einde van de overgangsperiode in het intracommunautaire verkeer zijn verboden. Dat dit verbod evenzeer voor land-bouwprodukten geldt, heeft het Hof beslist in zijn arrest van 14 december 1962 (gevoegde zaken 2 en 3-62, Commissie tegen Koninkrijk België en Groothertogdom Luxemburg, Jurisprudentie 1962, blz. 85).

Zelfs al zou na de overgangsperiode van het verbod van douanerechten en heffingen van gelijke werking in het intracommunautaire verkeer kunnen worden afgeweken, dan toch zeker niet op grond van artikel 103: dit is immers geen vrijwaringsclausule, maar verschaft uitsluitend bevoegdheden, waartoe echter in geen geval de machtiging tot het nemen van vrijwaringsmaatregelen behoort. Dit volgt zowel uit de tekst zelf — met name uit de betekenis van de woorden „passende maatregelen” in lid 2 — als uit de interpretatieregel dat, in geval van twijfel omtrent de draagwijdte van een competentienorm, een restrictieve uitlegging is geboden ten aanzien van de mogelijkheid van andere Verdragsbepalingen af te wijken. Dit blijkt bovendien bij een vergelijking van artikel 103 met de artikelen 37, 108, 109 en 226 van het Verdrag; in al deze gevallen wordt de mogelijkheid tot afwijken immers duidelijk en ondubbelzinnig vermeld.

Een vergelijking tussen de artikelen 40, lid 2, en 103 enerzijds en de artikelen 38, lid 2, en 39 anderzijds leidt tot dezelfde conclusie: alleen in geval van een expliciete bepaling is het mogelijk bij verordening van dwingende Verdragsvoorschriften af te wijken; een zodanige machtiging mag niet uit algemene competentie-normen als de artikelen 103 en 40, lid 2. worden afgeleid.

Ten slotte is het met het oog op de doelstellingen van het Verdrag — juist de douane-unie is één van de fundamenten van de Gemeenschap — onaanvaardbaar artikel 103 zo te interpreteren, dat in het intracommunautaire verkeer opnieuw douanerechten of heffingen van gelijke werking mogen worden toegepast. Een segmentering van de markt is trouwens rechtstreeks in strijd met het oogmerk van artikel 103: één conjunctuurpolitiek voor de gehele Gemeenschap.

Anderzijds bevat verordening nr. 974/71 geen conjunctuurmaatregelen. Zij ligt op het terrein van de landbouwpolitiek en wil verstoringen van het stelsel der landbouwmarktordeningen tegengaan. Ook indien een dergelijke regeling secundaire gevolgen van conjuncturele aard zou hebben, behoort zij te steunen op artikel 43 van het Verdrag en op 's Raads verordening nr. 653/68 betreffende de voorwaarden voor wijziging van de waarde van de voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid gebruikte rekeneenheid (PB nr. L 123 van 31 mei 1968, blz. 4).

Gesteld dat men alleen zou uitgaan van het strikt monetaire karakter van deze verordening, dan had men artikel 107 als rechtsgrondslag moeten nemen. In casu waren echter de toepassingsvoorwaarden voor deze bepaling niet aanwezig.

De geldigheid van verordening nr. 974/71 wordt evenzeer aangetast door het feit dat zij niet de communautaire, doch uitsluitend de nationale conjunctuurpolitiek betreft en dat zij kan worden gebruikt als middel om artikel 107 van het Verdrag te ontduiken. Wanneer een Lid-Staat zijn wisselkoers wijzigt, is het deze laatste bepaling die behoort te worden toegepast.

Resumerend zou verzoekster in het hoofdgeding op de eerste vraag willen antwoorden dat verordening nr. 974/71 ongeldig is omdat zij tot het heffen van compenserende bedragen machtigt.

Ten aanzien van de tweede vraag

De tweede vraag betreft de uitlegging van artikel 8 van verordening nr. 974/71; dit bepaalt dat de verordening niet meer van toepassing is zodra alle betrokken Lid-Staten de internationale regels met betrekking tot de marges waarbinnen de wisselkoersen van de officiële pariteit mogen afwijken, opnieuw toepassen.

In casu is dus de vraag of deze voorwaarde op de dag van de litigieuze invoer (16 mei 1972) was vervuld.

Volgens verzoekster was dit het geval na de akkoorden van Washington van 18 december 1971 (Smithsonian Agreement), toen nieuwe regels betreffende de fluctuatiemarges van de wisselkoersen werden vastgesteld, waaraan ook de Bondsrepubliek zich heeft gehouden.

Met de vaststelling van nieuwe wisselkoersen op 18 december 1971 verviel één der wezenlijke uitgangspunten van 's Raads resolutie van 9 mei 1971, en daarmee één der grondslagen van verordening nr. 974/71.

Derhalve stelt verzoekster voor op de tweede vraag te antwoorden, dat de machtiging om in het intracommunautaire handelsverkeer compenserende bedragen te heffen, op de dag van de litigieuze invoer was vervallen.

Ten aanzien van de derde vraag

De derde vraag komt erop neer, of het laten zweven van de munteenheid van sommige Lid-Staten verenigbaar was met de artikelen 5 en 107 van het Verdrag en met 's Raads resolutie van 22 maart 1971 betreffende de verwezenlijking in etappes van de economische en monetaire unie.

Onder verwijzing naar inzonderheid 's Hofs arrest van 10 december 1969 (gevoegde zaken 6 en 11-69, Commissie tegen Franse Republiek, Jurisprudentie 1969, blz. 523), betoogt verzoekster in het hoofdgeding dat artikel 107 van het Verdrag de bevoegdheid van de Lid-Staten eenzijdig monetaire maatregelen vast te stellen, beperkt. Deze bepaling, die is afgestemd op de indertijd door de Lid-Staten in het kader van het IMF aangegane verplichtingen, laat wel koerswijzigingen toe, maar geen beperking of verruiming van de internationaal vastgestelde fluctuatiemarges. Derhalve zou artikel 107 het „zweven” verbieden.

De analyse van 's Raads verordening nr. 653/68 van 30 mei 1968 betreffende de voorwaarden voor wijziging van de waarde van de voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid gebruikte rekeneenheid leidt tot dezelfde conclusie. Deze verordening voorziet wel in mogelijke wijzigingen van de pariteit van de valuta's der Lid-Staten, maar niet in maatregelen voor het geval de koersen worden vrijgelaten. Hieruit moet worden afgeleid dat, gezien het in 1968 bereikte integratieniveau, het „zweven” van de wisselkoersen niet verenigbaar werd geacht met het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Bovendien brengt een stelsel van vrije wisselkoersen zowel het doel van artikel 3, sub f, (niet-vervalste mededinging) als dat van artikel 3, sub d, van het Verdrag (gemeenschappelijk landbouwbeleid) in gevaar. De bijna dagelijks optredende schommelingen hebben immers een soortgelijk effect als een verlaging, respectievelijk verhoging van de douanerechten bij in- en uitvoer en vervalsen aldus de mededinging. Om dezelfde redenen is het vrijlaten van de valuta onverenigbaar te achten met de verplichtingen van de Lid-Staten krachtens artikel 5 van het Verdrag.

Ten aanzien van de verenigbaarheid van een stelsel van zwevende wisselkoersen met 's Raads resolutie van 22 maart 1971 betreffende de verwezenlijking van de economische en monetaire unie, betoogt verzoekster ten slotte dat, ingevolge punt 6 en 7 van afdeling III van deze resolutie, de Gemeenschap in de valutabetrekkingen tussen de Lid-Staten geen beroep mag doen op eventuele bepalingen welke een versoepeling mogelijk maken van het internationale wisselkoerssysteem. Hieruit volgt dat met betrekking tot de door de Lid-Staten onderling toegepaste pariteiten in elk geval de vastgestelde fluctuatiemarges in acht moeten worden genomen, met andere woorden dat het laten zweven van de wisselkoersen verboden is.

De in afdeling I van de resolutie van 22 maart 1971 bedoelde maatregelen, zo merkt verzoekster nog op, mogen dan niet meer zijn dan een politieke intentieverklaring, dat is niet het geval met de maatregelen van afdeling III, welke de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der Lid-Staten per 1 januari 1973 besloten toe te passen.

Verzoekster stelt voor op de derde vraag van het Finanzgericht te antwoorden, dat uiterlijk sinds het einde van de overgangsperiode, op 1 januari 1970, in de betrekkingen tussen de Lid-Staten een verbod tot het vrijlaten van de wisselkoersen gold, en dat hetzelfde verbod voorts is neergelegd in de punten 6 en 7 van afdeling III van 's Raads resolutie van 22 maart 1971, waardoor de Gemeenschap en de Lid-Staten rechtens zijn gebonden.

Ten aanzien van de eerste vraag

Verordening nr. 974/71 is naar het oordeel van de Duitse Regering een conjunctuurpolitieke maatregel en is terecht op artikel 103 van het Verdrag gebaseerd. Het doel van een conjunctuurpolitiek is met behulp van maatregelen op korte termijn de schommelingen die aan de economische ontwikkeling inherent zijn, te dempen. Het doel van verordening nr. 974/71 was dan ook juist de door het vrijlaten van de wisselkoersen van sommige Lid-Staten veroorzaakte storingen weg te nemen ten einde in de landbouw een gelijkmatige ontwikkeling — met name van prijzen en inkomens — te waarborgen.

Omdat de specifieke, door het Verdrag toegekende bevoegdheden, met name op het gebied van de landbouw, in wezen zijn bedoeld om in structurele behoeften te voorzien, kan niet worden aangenomen dat zij zich tegen toepassing van artikel 103 verzetten. Het gaat integendeel om concurrente bevoegdheden.

Het stelsel van compenserende bedragen bij grensoverschrijding is evenmin in tegenspraak met het „gemeenschappelijk belang” van artikel 103. Het dient immers niet tot bescherming van een bepaalde groep deelnemers aan het economisch verkeer, maar tot waarborging van de gemeenschappelijke landbouwmarkt.

De uitoefening van conjunctuurpolitieke bevoegdheden laat overigens ook na het einde van de overgangsperiode een ingreep in het vrije goederenverkeer binnen de Gemeenschap toe, aangezien artikel 103 één van de in artikel 8, lid 7, van het Verdrag voorziene mogelijkheden tot afwijken bevat.

Het gemeenschappelijk landbouwbeleid loopt in feite vooruit op een sterkere integratie van de economische politiek in haar geheel, die slechts geleidelijk tot stand komt. In de tussentijd blijven, bij plotselinge verschuivingen in de economische ontwikkeling van de Lid-Staten, conjunctuurpolitieke ingrepen welke het vrije verkeer van landbouwprodukten enigszins aan banden leggen, toegestaan. Wat betreft het feit dat de onderwerpelijke conjunctuurmaatregelen in de vorm van een verordening en niet van een richtlijn zijn gegoten, merkt de Duitse Regering op dat verzoeksters stelling geheel op een letterlijke interpretatie van uitsluitend de Duitse tekst van artikel 103 berust; dit artikel belet de Raad noch — met eenparigheid van stemmen — verordeningen vast te stellen noch de uitvoering van die verordeningen overeenkomstig artikel 155 van het Verdrag aan de Commissie te delegeren.

Ten aanzien van de tweede vraag

De omstandigheden die in mei 1971 aanleiding vormden voor de invoering van het stelsel van compenserende bedragen, waren volgens de Duitse Regering op 16 mei 1972, de dag van de litigieuze invoer, niet zodanig gewijzigd, dat verordening nr. 974/71 overeenkomstig artikel 8 buiten werking had moeten treden.

Hoewel als gevolg van de akkoorden van Washington de wisselkoersen niet meer zo sterk fluctueerden, bleef de noodzaak bestaan de gevolgen van de koersschommelingen te compenseren. De omrekening van de in rekeneenheden uitgedrukte landbouwprijzen in de nationale valuta der Lid-Staten geschiedde immers nog steeds op basis van de voorheen aangemelde officiële pariteiten.

Van de andere kant hielden de akkoorden van Washington geen vaststelling in van pariteiten in de zin van de IMF-regeling. De in Washington overeengekomen koersen waren niet meer dan richtkoersen — met ruimere fluctuatiemarges. Zoals het directorium van het IMF in zijn besluit nr. 3463 van 18 december 1971 (Annual Report International Monetary Fund 1972, p. 85) nadrukkelijk stelde, maken zij het de betrokken staten mogelijk zich „gedurende de interimperiode, totdat werkelijke pariteiten zijn vastgesteld, … zoveel mogelijk aan de doelstellingen van het IMF te houden.”

De zekerheid dat de Lid-Staten de oude pariteiten niet zouden herstellen, was op zich onvoldoende om de voorwaarden van artikel 8 — dat een terugkeer tot officiële, bij het IMF aangemelde pariteiten veronderstelt — te realiseren.

Ten aanzien van de derde vraag

De vraag of de artikelen 5 en 107 van het Verdrag en 's Raads resolutie van 22 maart 1971 betreffende de verwezenlijking in etappes van de economische en monetaire unie aldus moeten worden uitgelegd, dat zij de Lid-Staten verbieden hun wisselkoersen vrij te laten, dient volgens de Duitse regering ontkennend te worden beantwoord.

Artikel 107 beperkt de principiële bevoegdheid van de Lid-Staten slechts in zoverre, dat het hen verplicht hun wisselkoerspolitiek als een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang te behandelen, maar het belet hen niet hun wisselkoers te wijzigen. Dit blijkt wel heel duidelijk uit artikel 107, lid 2: bij misbruik van bedoelde bevoegdheid door een Lid-Staat kan de Commissie de andere Lid-Staten tot het nemen van de noodzakelijke beschermingsmaatregelen machtigen. In de verordeningen nrs. 129/62 en 653/68 is trouwens met deze mogelijkheid rekening gehouden.

Bovendien is het „zweven” niet onverenigbaar met het stelsel van het IMF dat er in het verleden herhaaldelijk toestemming toe heeft gegeven.

Wat de resolutie van de Raad van 22 maart 1971 betreft, dit document heeft geen rechtskracht, maar bevat praktische doelstellingen. Daaraan een verbintenis ten laste van de Lid-Staten te ontlenen om hun wisselkoersen niet te laten zweven, is onmogelijk.

Een zodanig verbod kan tenslotte evenmin uit artikel 5 van het Verdrag worden afgeleid, aangezien deze bepaling niet meer dwingende kracht kan bezitten dan artikel 107.

Resumerend is de regering van de Bondsrepubliek Duitsland van oordeel dat de eerste vraag bevestigend, de tweede en derde vraag ontkennend moeten worden beantwoord.

Ten aanzien van de eerste vraag

Volgens de Commissie biedt artikel 103 een adequate rechtsgrondslag voor verordening nr. 974/71, aangezien deze eigenlijk een conjunctuur-maatregel is. Zij was in feite bedoeld als een maatregel van korte duur, ten einde de gevolgen van monetaire maatregelen — welke ook zelf op het gebied van de conjunctuurpolitiek liggen — op te vangen. Men heeft hier te doen met een instrument dat als zodanig niet tot de landbouwpolitiek behoort, maar dat bij wijze van spreken de landbouwflank van een algemene conjunctuurpolitiek moest dekken. Maar daarnaast droeg deze maatregel op zichzelf beschouwd ook een conjunctuurpolitiek karakter.

Wat betreft de verhouding tussen artikel 103 en andere Verdragsbepalingen, betoogt de Commissie in de eerste plaats dat artikel 103 ten opzichte van artikel 43 niet subsidiair is. Het schept integendeel een algemene bevoegdheid, welke de diverse sectoriële bevoegdheden overkoepelt.

Om dezelfde redenen dient de stelling te worden verworpen dat artikel 103 zich verzet tegen maatregelen welke het vrije verkeer van goederen binnen de Gemeenschap beperken, aangezien immers artikel 103 voorrang heeft boven artikel 8, lid 7.

Anderzijds dient het toepassingsgebied van artikel 103 niet te worden verward met dat van artikel 226, dat voor de duur van de overgangsperiode vrijwaringsmaatregelen toeliet. Artikel 103 ziet immers op maatregelen in het gemeenschappelijk belang, en dit geldt nu juist ook voor verordening nr. 974/71. Deze beperkt zich trouwens tot strikt noodzakelijke maatregelen; het vrije verkeer van goederen wordt door het toegepaste systeem minder belemmerd dan door eventuele kwantitatieve beperkingen.

De compenserende bedragen zijn slechts een weerspiegeling van het feit dat de instelling van de gemeenschappelijke landbouwmarkt, gebaseerd op aan een gemeenschappelijke rekeneenheid gekoppelde prijzen, een eerste aanzet is tot de economische en monetaire unie.

Ten aanzien van de stelling dat de compenserende bedragen hun wettelijke grondslag niet in artikel 103 kunnen vinden, omdat voor wat de landbouwsector betreft, van de regels van het Verdrag alleen kan worden afgeweken binnen de grenzen van de artikelen 39 tot en met 46, antwoordt de Commissie dat het algemene karakter van de bij artikel 103 verleende bevoegdheden zich tegen een dergelijke uitlegging verzet.

Wat betreft het feit dat het stelsel van de compenserende bedragen bij verordening is vastgesteld, merkt de Commissie op dat de term „entscheiden” (Frans: décider) in artikel 103, lid 2, niet doelt op het juridische begrip „Entscheidung” (Frans: décision, Nederlands: beschikking) in de zin van artikel 189. De in artikel 103 bedoelde maatregelen kunnen in de daartoe meest geschikt geoordeelde vorm worden vastgesteld. Dat lid 3 van dit artikel, voor het geval van een vereenvoudigde besluitvormingsprocedure — met gekwalificeerde meerderheid van stemmen —, de richtlijn aanwijst, wil niet zeggen dat de Raad geen gebruik zou mogen maken van zijn uit artikel 155 van het Verdrag voortvloeiende bevoegdheid om de uitvoering van de door hem gestelde regels aan de Commissie te delegeren.

Ten aanzien van de tweede vraag

De omstandigheden waaronder volgens artikel 8 van verordening nr. 974/71 de compenserende bedragen niet meer van toepassing zijn, hadden zich, aldus de Commissie, op de dag van de litigieuze invoer, 16 mei 1972, nog niet voorgedaan. Noch na de conferentie van Washington van 18 december 1971, noch na de eerste devaluatie van de dollar op 9 mei 1972 hebben de Lid-Staten „de internationale regels met betrekking tot de marges waarbinnen de wisselkoersen van de officiële pariteit mogen afwijken” opnieuw toegepast (artikel 8, lid 2). De voor de D-Mark, de gulden en de Belgische frank aanvaarde „spilkoers” lag immers vanaf het begin boven de door de internationale regels — in casu de overeenkomsten van Bretton Woods — toegestane fluctuatiemarge. Voorts was te Washington een fluctuatiemarge van 4,5 % aanvaard, terwijl genoemde overeenkomsten slechts een marge van 2 % toelaten.

Ook onderdeel b) van de tweede vraag moet ontkennend worden beantwoord. Gevraagd is of het feit dat na de conferentie van Washington in december 1971 een terugkeer naar de oude, bij het IMF aangemelde pariteiten met zekerheid was uitgesloten, op zich genomen voldoende was om de in artikel 8 van verordening nr. 974/71 bedoelde voorwaarde voor buitenwerkingtreding van het stelsel der compenserende bedragen vervuld te achten. Dit is niet het geval. Artikel 8 moge dan niet noodzakelijk de terugkeer naar de vóór mei 1971 geldende pariteiten op het oog hebben, maar in elk geval wel de terugkeer naar vaste pariteiten. Gezien het voorlopige karakter van de akkoorden van Washington, kan niet worden gesteld dat met de daarbij bereikte overeenstemming inzake nieuwe fluctuatiemarges aan bedoelde voorwaarde werd voldaan.

Ten aanzien van de derde vraag

De vraag of het laten zweven van de D-Mark geen schending oplevert zowel van artikel 107 van het Verdrag als van de resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der Lid-Staten van 22 maart 1971 betreffende de verwezenlijking van de economische en monetaire unie, zou de Commissie ontkennend willen beantwoorden. Artikel 107 schept geen verplichtingen aangaande de inhoud van de wisselkoerspolitiek der Lid-Staten. Zwevende wisselkoersen mogen op de lange duur stellig onverenigbaar zijn met de monetaire concepties die aan het Verdrag ten grondslag liggen, dit impliceert evenwel geen absoluut verbod aan de Lid-Staten in uitzonderlijke omstandigheden deze monetaire techniek toe te passen. Het is niet anders wanneer men het probleem beziet vanuit de internationale verplichtingen krachtens de overeenkomsten van Bretton Woods: zolang de Gemeenschap geen eigen monetair beleid heeft, is zij als zodanig ook niet aan die overeenkomsten gebonden. Bovendien sluiten deze niet a priori de mogelijkheid van zwevende koersen uit.

Ten aanzien van de verenigbaarheid van het zweven van de D-Mark met de resolutie van 22 maart 1971, dringt zich een gelijkluidende conclusie op. De resolutie is een politieke wilsverklaring en kan niet worden geacht rechtsplichten in het leven te roepen. Bovendien moet worden vastgesteld dat een versmalling van de fluctuatiemarges noodzakelijkerwijze overeenkomstig punt III/7 van de resolutie een gezamenlijk optreden ten opzichte van de dollar had vereist. De voorwaarden daartoe waren in mei 1972 evenwel nog niet aanwezig.

De Commissie stelt voor, het Finanzgericht Baden-Württemberg te antwoorden als volgt:

1. bij onderzoek van de gestelde vragen blijkt niet van gegronde bezwaren tegen de geldigheid van verordening nr. 974/71,

2. de in artikel 8 genoemde voorwaarden voor de buitenwerkingtreding van het bij deze verordening ingevoerde stelsel waren op 16 mei 1972 niet vervuld, en

3. noch de artikelen 5 en 107 van het Verdrag, noch 's Raads resolutie van 22 maart 1971 hielden voor de Lid-Staten in de bewuste periode een verbod in de wisselkoers van hun munteenheid vrij te laten.

De rechtsgrondslag van verordening nr. 974/71

Overwegende dat deze vraag vooreerst ertoe strekt te vernemen, of aan de geldigheid van bedoelde verordening wordt afgedaan door het feit dat zij op artikel 103 van het Verdrag steunt, daar deze bepaling geen betrekking zou hebben op het gebied van het gemeenschappelijk landbouwbeleid dat door de bijzondere bepalingen van de artikelen 38 tot en met 47 van het Verdrag wordt beheerst, en daar in ieder geval op grond van artikel 103 slechts maatregelen van conjuncturele aard — wat de litigieuze maatregelen niet zijn — kunnen worden genomen;

Overwegende dat ingevolge artikel 40 van het Verdrag de Lid-Staten uiterlijk aan het eind van de overgangsperiode het gemeenschappelijk landbouwbeleid tot stand brengen en dat, ter bereiking van de in artikel 39 gestelde doeleinden, een gemeenschappelijke ordening van de landbouwmarkten tot stand is gebracht;

dat luidens dezelfde bepaling deze gemeenschappelijke ordening alle noodzakelijke maatregelen kan medebrengen, met name prijsregelingen, subsidies zowel voor de produktie als voor het in de handel brengen, systemen van voorraadvorming en opslag en gemeenschappelijke organisatorische voorzieningen voor de stabilisatie van de in- en uitvoer;

dat krachtens artikel 43, lid 2, derde alinea, de Raad, op voorstel van de Commissie en na raadpleging van de Vergadering, na het einde van de tweede etappe der overgangsperiode met gekwalificeerde meerderheid van stemmen op dit gebied verordeningen, richtlijnen of beschikkingen vaststelt;

dat uit deze bepalingen volgt dat de verleende bevoegdheden voor de tenuitvoerlegging van het gemeenschappelijk landbouwbeleid niet slechts betrekking hebben op eventuele structurele maatregelen, maar ook bemoeiingen van conjuncturele aard omvatten, die in deze produktiesector passen, en dat de Raad bevoegd is daartoe over te gaan met inachtneming van de aldaar voorgeschreven besluitvormingsprocedures;

Overwegende dat daartegenover artikel 103 betrekking heeft op de conjunctuurpolitiek van de Lid-Staten, welke zij als een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang dienen te beschouwen;

dat dit artikel dus geen gebieden betreft die reeds tot het gemeenschappelijk domein zijn gaan behoren, zoals de ordening der landbouwmarkten;

dat artikel 103 immers ertoe strekt hetzij de conjunctuurpolitiek van de Lid-Staten te coördineren, hetzij overeenkomstig lid 2, dier bepaling passende gemeenschappelijke maatregelen vast te stellen;

Overwegende dat de vrijlating van de wisselkoersen van de Duitse en Nederlandse munteenheid, welke noodzakelijk werd geacht om de toevloed van speculatief kapitaal naar de Bondsrepubliek Duitsland en Nederland in te dammen, de eenheid van de gemeenschappelijke markt in gevaar bracht en maatregelen vereiste ter bescherming van de mechanismen en doeleinden van het gemeenschappelijk landbouwbeleid;

dat met de invoering van de compenserende bedragen geen aanvullende bescherming werd beoogd, maar, ondanks het voorlopig loslaten van vaste pariteiten, de handhaving van eenheidsprijzen — de grondslag van de bestaande marktordeningen — ten einde een ontwrichting van het systeem van interventieprijzen te voorkomen en de normale handelsstromen van landbouwprodukten zowel tussen Lid-Staten als met derde landen in stand te houden;

dat deze naar hun aard provisorische maatregelen, bedoeld om de nadelige gevolgen van de nationale monetaire maatregelen te ondervangen en aldus tevens een belangrijke verworvenheid van de economische integratie te bewaren, normalerwijze in het kader van 's Raads bevoegdheden ex artikel 40 en 43 en overeenkomstig de daarin voorziene procedures, met name na raadpleging van het Parlement, hadden moeten worden getroffen;

Overwegende evenwel dat zich in de tijd, gemoeid met de procedures van de artikelen 40 en 43, een onbepaald aantal ongecontroleerde handelstransacties zouden kunnen voordoen, waardoor de betrokken gemeenschappelijke marktordeningen in gevaar konden komen;

dat het, bij ontbreken van enige passende bepaling in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid om spoedmaatregelen ter bestrijding van de hiervóór beschreven monetaire situatie te kunnen nemen, ervoor moet worden gehouden dat de Raad gerechtigd was tijdelijk gebruik te maken van zijn bevoegdheden ex artikel 103 van het Verdrag;

dat derhalve het onverwachte van de gebeurtenissen waarmee de Raad werd geconfronteerd, het dringende karakter van de te nemen maatregelen, de ernst van de situatie en het feit dat de maatregelen betrekking hadden op een gebied dat nauw verband hield met de monetaire politiek van de Lid-Staten, waarvan zij de gevolgen gedeeltelijk moesten corrigeren, weliswaar het gebruik van artikel 103 kunnen verklaren, doch dat uit verordening nr. 2746/72 blijkt dat het hier slechts om een voorlopige situatie ging, daar de rechtsgrondslag van deze maatregel uiteindelijk in andere Verdragsbepalingen is gevonden;

De verordeningsvorm van de litigieuze maatregel

Overwegende dat voorts wordt gevraagd of aan de geldigheid van verordening nr. 974/71 wordt afgedaan door het feit dat ingevolge artikel 103 van het Verdrag, in het bijzonder lid 3, de daar bedoelde maatregelen alleen kunnen worden vastgesteld in de vorm van richtlijnen en beschikkingen, en niet van verordeningen;

dat deze uitlegging uit de tekst van artikel 103 zou volgen en haar rechtvaardiging zou vinden in de omstandigheid dat op het gebied van de conjunctuur-politiek aan de instellingen slechts een coördinerende taak is toebedeeld;

Overwegende dat weliswaar ingevolge artikel 103, lid 1, de Lid-Staten gehouden zijn hun conjunctuurpolitiek als een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang te beschouwen, doch dat deze bepaling niet in de weg staat aan de bevoegdheid van de communautaire instellingen om hunnerzijds, onverminderd de overige in het Verdrag bepaalde procedures, conjunctuurmaatregelen te treffen binnen hun competentiegebied;

dat integendeel de bepaling van artikel 103, lid 2, dat de Raad „met eenparigheid van stemmen de naar omstandigheden passende maatregelen (kan) vaststellen”, onder het hierboven vermelde voorbehoud aan deze instelling de nodige bevoegdheden verleent om in beginsel de conjunctuurmaatregelen te nemen, die ter waarborging van de Verdragsdoelstellingen noodzakelijk mochten blijken;

dat zonder een zodanige aan elk economisch beheer inherente bevoegdheid de instellingen hun taken op dat gebied onmogelijk zouden kunnen vervullen;

Overwegende dat de uitdrukking „naar omstandigheden passende maatregelen” in artikel 103, lid 2, erop wijst dat ook wat de vorm van de maatregelen aangaat, de Raad van geval tot geval die vorm kan kiezen, welke hem het geschiktst voorkomt;

dat aldus, onder voorbehoud van het eenstemmigheidsvereiste, artikel 103, lid 2, verwijst naar de algemene regels voor de uitoefening van 's Raads bevoegdheden, zoals omschreven in de artikelen 145, 155 en 189, dus met inbegrip van het recht de uitvoering van de gestelde regels aan de Commissie over te dragen;

dat lid 3 van artikel 103 zich hierin van lid 2 onderscheidt, dat het blijkens de woorden „in voorkomende gevallen” ziet op het geval dat de Raad omtrent de wijze van toepassing van de vastgestelde conjunctuurmaatregelen geen eenstemmigheid bereikt;

dat alleen in dat geval die toepassingswijzen ten aanzien van het te bereiken resultaat voor de Lid-Staten verbindend zijn, doch aan de nationale instanties de bevoegdheid moeten laten vorm en middelen te kiezen;

De verenigbaarheid van de intracommunautaire compenserende bedragen met de artikelen 8, 9, 12 en 13 van het Verdrag

Overwegende dat vervolgens wordt gevraagd of de litigieuze verordening verenigbaar is met het uit de artikelen 8, 9, 12 en 13 van het Verdrag voortvloeiende verbod na het einde van de overgangsperiode enig in- of uitvoerrecht of heffing van gelijke werking in het handelsverkeer tussen Lid-Staten toe te passen;

Overwegende dat, ofschoon de compenserende bedragen tot een segmentering van de markt leiden, zij in casu dienen als correctief op de schommelingen van onvaste wisselkoersen, die in een systeem van op gemeenschappelijke prijzen gebaseerde landbouwmarktordeningen verstoringen in het handelsverkeer van landbouwprodukten konden veroorzaken;

dat uitsluitend aan monetaire oorzaken te wijten verkeersverschuivingen konden worden geacht meer in strijd te zijn met het gemeenschappelijk belang, mede gelet op de doeleinden van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, dan de nadelen van de litigieuze maatregelen;

dat aldus deze bedragen ertoe strekken de instandhouding van de normale handelsstromen in de uitzonderlijke en voorbijgaande omstandigheden van de monetaire situatie te waarborgen;

dat zij voorts ten doel hebben de ontwrichting van het in de communautaire regeling vervatte interventiestelsel in de betrokken Lid-Staat te voorkomen;

dat het overigens niet gaat om door de Lid-Staten eenzijdig vastgestelde heffingen, doch om communautaire maatregelen die, gelet op de toenmalige buitengewone omstandigheden, in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid aanvaardbaar zijn;

dat de Raad door de vaststelling van die maatregelen de door de nationale rechter genoemde bepalingen niet heeft geschonden;