Hof van Justitie EU 07-07-1976 ECLI:EU:C:1976:108

Ten aanzien van de feiten

Overwegende dat de feiten, het procesverloop en de krachtens artikel 20 van 's Hofs EEG-Statuut ingediende opmerkingen kunnen worden samengevat als volgt:

Ten aanzien van het recht

Overwegende dat de Giudice Conciliatore te Rome bij beschikking van 22 januari 1976, ingekomen ter griffie van het Hof op 26 januari 1976, het Hof van Justitie vier prejudiciële vragen heeft gested inzake de uitlegging en de geldigheid van verordening nr. 648/73 van de Commissie van 1 maart 1973 houdende uitvoeringsbepalingen betreffende de monetaire compenserende bedragen (PB nr. L 64 van 9. 3. 1973, blz. 1), en van verordening nr. 905/73 van de Commissie van 23 maart 1973 tot vaststelling van de bedragen waarmede de monetaire compenserende bedragen moeten worden aangepast (PB nr. 92 van 7. 4. 1973, blz. 1);

Overwegende dat deze vragen zijn gesteld in het kader van een geding tussen de vennootschap IRCA, verzoekster in het hoofdgeding, en de Italiaanse administratie der financiën, waarin deze vennootschap verzocht de administratie der financiën te veroordelen tot terugbetaling van een onverschuldigd geheven bedrag wegens de onjuiste berekening van de compenserende bedragen die aan IRCA toekwamen;

dat bij de invoer door de vennootschap op 22 maart 1973 van 563 pakken bevroren vlees en slachtafvallen van runderen, de douaneautoriteiten na vaststelling van het verschuldigde douanerecht op 1 563 570 lire en van de aan de vennootschap toekomende monetaire compenserende bedragen op 1 506 790 lire, en na dit laatste bedrag in mindering te hebben gebracht op de belasting bij invoer welke in casu gelijk was aan het douanerecht, betaling van het verschil ad 56 790 lire hebben gevorderd;

dat de gestelde vragen in de eerste plaats inhouden of de Gemeenschapsverordeningen waarop de administratie der financiën haar berekeningen heeft gebaseerd, geldig zijn, en in de tweede plaats of de toepassing met terugwerkende kracht die de administratie in casu aan deze verordeningen zou hebben gegeven, verenigbaar is met de beginselen en regels van de communautaire rechtsorde;

Overwegende dat eerst de vragen betreffende de geldigheid van verordeningen nrs. 648/73 en 905/73 (vragen 2, 3 en 4) dienen te worden onderzocht;

dat, vooraleer nader wordt ingegaan op de in deze vragen opgeworpen problemen, in herinnering zij gebracht dat 's Raads verordening nr. 974/71 werd gewijzigd bij verordening nr. 590/73, die daaraan niet alleen artikel 4 bis heeft toegevoegd, maar ook het gehele systeem heeft gewijzigd en verruimd in verband met de verstoringen op de wereldvalutamarkt, die sedert 13 februari 1973 de wisselkoersen van verscheidene Lid-Staten hebben getroffen;

dat deze wijziging de Commissie heeft genoopt haar vroegere uitvoeringsverordening nr. 1013/71 (PB nr. L 110, blz. 8) te vervangen door verordening nr. 648/73;

dat deze verordening aangeeft enerzijds hoe de met de schommelingen van de wisselkoersen overeenkomende coëfficiënten worden vastgesteld en anderzijds hoe de aan deze coëfficiënten onderhevige prijzen worden gevonden, en daarbij in artikel 5 bepaalt dat „voor elke Lid-Staat waarvoor aan de voorwaarden van artikel 1 van verordening (EEG) nr. 974/71 wordt voldaan, een compenserend basisbedrag wordt vastgesteld”;

dat aldus de beide factoren voor de berekening van de monetaire compenserende bedragen door de Commissie worden vastgesteld, zodat een eenvormige en vlotte toepassing van het systeem is verzekerd;

dat vervolgens verordening nr. 649/73 van de Commissie van 1 maart 1973 tot vaststelling van de monetaire compenserende bedragen (PB nr. L 64, blz. 7) werd gegeven en bekendgemaakt, welke in artikel 1 bepaalt: „Onverminderd het bepaalde in artikel 4 bis, lid 2, van verordening (EEG) nr. 974/71, worden de monetaire compenserende bedragen als volgt:

1. De voor de betrokken Lid-Staat in bijlage I vermelde basisbedragen worden vermenigvuldigd met de coëfficiënt van bijlage II…”;

dat artikel 6 van verordening nr. 648/73 bepaalt:

„1.

Voor de toepassing van artikel 4 bis, lid 2, van verordening (EEG) nr. 974/71 stelt de Commissie de bedragen vast die van⁽¹⁾ de monetaire compenserende bedragen moeten worden aangepast;

2.

De af te trekken bedragen die overeenkomstig lid 1 zijn vastgesteld, worden periodiek gewijzigd wanneer veranderingen in de belasting bij invoer uit derde landen dit noodzakelijk maken”;

dat de Commissie ter uitvoering van deze bepaling verordening nr. 905/73 heeft vastgesteld en bekendgemaakt;

Overwegende dat als antwoord op de vraag of de verordeningen nrs. 648/73 en 905/73 van de Commissie overeenkomstig de artikelen 4 bis en 6 van 's Raads verordening nr. 974/71 zijn gegeven, moet worden geconstateerd dat deze verordeningen deugdelijk tot stand zijn gekomen, mede gelet op de uitzonderlijk ruime bewoordingen van artikel 6 van verordening nr. 974/71, waarin de Commissie wordt belast met de vaststelling van de uitvoeringsbepalingen, die met name betrekking dienen te hebben op de vaststelling der compenserende bedragen;

Overwegende dat de derde vraag inhoudt of de geldigheid van de verordeningen nrs. 905/73 en 648/73 niet wordt aangetast door de omstandigheid dat „de toepassing ervan de Italiaanse importeurs in een ongelijke positie brengt ten opzichte van importeurs uit landen met een sterke munteenheid, daar zij steeds leidt tot een voor de Italiaanse importeurs nadelig verschil tussen de door de Gemeenschap forfaitair berekende waarde en de bij de invoer door de Italiaanse douane vastgestelde waarde”;

Overwegende dat indien de importeurs en exporteurs van de verschillende Lid-Staten in een ongelijke positie worden gebracht, de oorzaak daarvan niet ligt in de toepassing van het stelsel van compenserende bedragen, maar in de omstandigheden die tot de invoering daarvan hebben geleid, te weten de bewegingen van de nationale munteenheden buiten de bij de internationale regeling toegelaten fluctuatiemarges;

dat het stelsel van de compenserende bedragen juist beoogt te voorkomen dat deze monetaire bewegingen de werking van het gemeenschappelijk landbouwbeleid kunnen verstoren;

dat evenwel niet kan worden geëist dat dit stelsel de verschillen in positie van de importeurs of exporteurs in de Lid-Staten volledig compenseert en hen beschermt tegen alle gevolgen van schommelingen van de wisselkoersen;

dat trouwens het gekozen stelsel in bepaalde gevallen de Italiaanse importeurs mogelijkerwijs in een ongunstige positie kan brengen ten opzichte van de importeurs van andere Lid-Staten, doch om dezelfde redenen in omgekeerde zin kan werken voor de exporteurs;

dat mitsdien de geldigheid der betrokken verordeningen niet kan worden aangetast door de in de derde vraag genoemde omstandigheid;

Overwegende dat de vierde vraag inhoudt of „genoemde verordeningen geldig zijn, inzover zij een verschil brengen in de toepassing van de monetaire maatregelen op het handelsverkeer in rundvlees enerzijds en in de andere onder een Gemeenschapsregeling vallende landbouwprodukten anderzijds”;

dat de nationale rechter ten deze uiteenzet dat de beweerde onmogelijkheid om de belastbare waarde van het ingevoerde goed te bepalen, niet geldt voor Italië, alwaar om de in de vraag aangegeven redenen deze onmogelijkheid niet bestaat;

Overwegende dat het niet juist is dat verordening nr. 905/73 slechts op rundvlees betrekking heeft;

dat immers haar bijlagen I en II een deel A voor de sector granen en een deel B voor de sector rundvlees bevatten;

dat hieruit volgt dat het bij deze verordening niet gaat om een uitzonderingsmaatregel alleen voor rundvlees, maar om een algemene maatregel tot uitvoering van artikel 4 bis van verordening nr. 974/71 voor de betrokken landbouwprodukten;

Overwegende evenwel dat verzoekster in het hoofdgeding meent dat de bij verordening nr. 905/73 aan artikel 4 bis gegeven toepassing ontoelaatbaar is wat de sector rundvlees betreft, doordat het gemeenschappelijk douanetarief, in tegenstelling tot de regeling voor de andere landbouwprodukten, voor de invoer van rundvlees geen maar gewicht berekend vast tarief, maar een advaloremrecht van 10 % vermeldt;

dat zowel verordening nr. 649/73 als verordening nr. 905/73 niettemin voor rundvlees een basisbedrag, respectievelijk een aanpassing krachtens artikel 4 bis van verordening nr. 974/71 aangeven, waarbij geen rekening wordt gehouden met de waarde van het goed in kwestie;

dat aldus bij invoer van rundvlees met een hogere waarde dan de gemiddelde wereldmarktprijs, die de basisbedragen en de aanpassingen bepaalt, een verschil zou ontstaan, daarop neerkomend dat de importeur wordt verplicht een deel van de douanerechten te betalen, ofschoon hij naar de werkelijke waarde van het goed eigenlijk recht zou moeten hebben op een gunstiger berekening van de compenserende bedragen;

Overwegende dat het gehele stelsel van de monetaire compenserende bedragen uitgaat van het beginsel dat deze bedragen niet zijn gegrond op de werkelijk betaalde prijzen van de goederen, maar op van week tot week door de Commissie vastgestelde basisbedragen;

dat zo dit beginsel in individuele gevallen niet alleen in de sector rundvlees, maar ook in alle andere bedoelde sectoren van landbouwprodukten nadelig kan uitwerken, het niettemin is geboden door de noodzaak om het eenvormig toepassing te doen vinden en de administratieve uitvoering zo vlot mogelijk te doen verlopen;

dat overigens dit beginsel beter beantwoordt aan de doelstelling van het systeem dat immers niet beoogt de betrokkenen schadeloos te stellen voor de gevolgen van de verstoring van de wereldvalutamarkt, maar om niettegenstaande de schommelingen van de valuta's van de Lid-Staten de werking van de gemeenschappelijke ordeningen der landbouwmarkten mogelijk te maken;

dat bovendien een uitzondering zoals door verzoekster voorgesteld op grote moeilijkheden zou stuiten, aangezien de waarde van het goed in het intracommunautair handelsverkeer nog volgens niet-eenvormige criteria wordt vastgesteld;

Overwegende dat derhalve bij onderzoek van de vragen van de nationale rechter geen bedenkingen tegen de geldigheid van verordeningen nrs. 648/73 en 905/73 zijn opgekomen;

Overwegende dat de eerste vraag inhoudt of verordening nr. 905/73, bekendgemaakt in het Publikatieblad van 7 april 1973, kon worden toegepast op een tevoren op 22 maart 1973 verrichte invoer, en zo ja, of de communautaire rechtsorde een beginsel of regel kent op grond waarvan bepalingen van het Gemeenschapsgezag kunnen terugwerken;

Overwegende dat het, gezien de doelstellingen en inrichting van het stelsel van monetaire compenserende bedragen, overmijdelijk is dat de in een bepaald tijdvak toepasselijke bedragen vaak eerst achteraf worden vastgesteld, daar de beslissende elementen uit de aard der zaak in het algemeen eerst tegen het einde van dat tijdvak zijn te bepalen;

dat dit vooral het geval zal zijn bij tijdvakken, waarin hetzij de wisselkoersen, hetzij de wereldmarktprijzen grote schommelingen ondergaan;

dat een dergelijke vaststelling van de compenserende bedragen op het ogenblik dat de betrokken tijdvakken reeds zijn verlopen, derhalve niet als een toepassing met terugwerkende kracht mag worden aangemerkt;

dat bovendien de eerdere regeling op dit gebied het voorafgaande bevestigt en aantoont dat de betrokkenen zich reeds lang bewust moeten zijn geweest van de noodzaak van het ingevoerde stelsel;

Overwegende dat dient te worden opgemerkt dat het stelsel van de compenserende bedragen bij de verordeningen nrs. 509/73 en 648/73 niet is ingevoerd maar slechts is gewijzigd;

dat de laatste toepassing van het vroegere stelsel, onder vigeur van verordening nr. 450/73 van de Commissie van 6 februari 1973 tot vaststelling van de compenserende bedragen voor bepaalde landbouwprodukten, noodzakelijkerwijs geen effect meer sorteerde met de inwerkingtreding op 26 februari 1973 van de bij verordening nr. 509/73 aangebrachte wijziging van verordening nr. 974/71;

dat voor de tijd na die datum derhalve, ter voorkoming van haperingen in de toepassing van een stelsel dat van essentieel belang was geworden voor de werking van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, regels moesten worden gegeven en bedragen vastgesteld;

dat in deze omstandigheden de verordeningen nrs. 648/73 en 649/73 slechts konden bepalen dat zij met ingang van 26 februari 1973 van toepassing waren;

dat trouwens, zoals gezegd, een dergelijke vaststelling achteraf der compenserende bedragen inherent was aan de aard van het stelsel;

Overwegende dat de in verordening nr. 649/73 genoemde bedragen echter overeenkomstig artikel 4 bis van verordening nr. 974/71 moesten worden aangepast, zoals artikel 1 van eerstgenoemde verordening uitdrukkelijk bepaalt;

dat deze aanpassingen deel uitmaakten van de vaststelling van de bij verordening nr. 649/73 en de daarop volgende verordeningen genoemde bedragen, ook al vond die vaststelling plaats met een zekere — begrijpelijke — vertraging;

dat, indien onder deze omstandigheden dient te worden aangenomen dat verordening nr. 649/73 reeds met ingang van 26 februari 1973 geldig van toepassing was, hoewel zij eerst op 9 maart 1973 werd bekendgemaakt, zulks dan eveneens het geval moet zijn met verordening nr. 905/73 die hiervan de noodzakelijke, en na de bekendmaking van verordening nr. 509/73 voorzienbare aanvulling vormt.

Overwegende dat uit een en ander volgt dat het ervoor moet worden gehouden dat ter zake van monetaire compenserende bedragen de omstandigheid dat de voor de berekening noodzakelijke elementen eerst worden vastgesteld na het tijdvak waarin deze bedragen van toepassing zijn, veelal en vooral in tijden van plotselinge en overwachte wijzigingen in de marktomstandigheden inherent is aan het stelsel zelf en op zichzelf dan ook niet mag worden geacht aan de regeling terugwerkende kracht te verlenen;