Hof van Justitie EU 14-02-1979 ECLI:EU:C:1979:39

I — Inleiding

In de onderhavige zaken, aanhangig gemaakt door vier Japanse fabrikanten van kogel- en kegellagers en een aantal importeurs van die produkten in de Gemeenschap, wordt de rechtsgeldigheid van een verordening van de Raad — geheel dan wel ten dele — aangevochten, namelijk van verordening nr. 1778/77 van 26 juli 1977 (PB nr. L 196/1 van 3 augustus 1977), „houdende instelling van een anti-dumpingrecht op kogellagers en kegellagers, afkomstig uit Japan.” Verzoeksters beroepen zich ten deze op artikel 173, tweede alinea, van het EEG-Verdrag. In een der zaken, 119/77, wordt voorts aanspraak gemaakt op schadevergoeding krachtens de artikelen 178 en 215, tweede alinea, van het Verdrag.

Aangezien het de eerste maal is dat het Hof met anti-dumpingvoorschriften te maken krijgt en het ook om vrij ingewikkelde vragen gaat, meen ik, alvorens vast te stellen wie de verzoekers zijn en waarop hun vorderingen zijn gericht, enigszins uitvoerig bij de achtergrond van deze zaak te moeten stilstaan.

II — Artikel VI van de GATT en de anti-dumpingcode

De Raad, die natuurlijk de belangrijkste verwerende partij is, bracht bij de pleidooien het eerste begin van de anti-dumpingwetgeving ter sprake in landen als Canada (waar zij van 1904 dateert), Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, Australië en de USA. Ik meen dat dit alleen in zoverre van belang is, dat ermee wordt aangetoond dat de opstellers van de GATT met hun artikel VI niet zozeer op vernieuwing als wel op regulering uit zijn geweest.

In zijn tegenwoordige redactie luidt artikel VI van de GATT, voor zover ten deze van belang, als volgt:

„1.

De verdragsluitende partijen erkennen dat dumping, waardoor produkten uit een land tegen een lagere dan hun normale prijs in een ander land aan de markt worden gebracht, moet worden veroordeeld, indien zulks aanmerkelijke schade toebrengt of dreigt toe te brengen aan een gevestigde industrie in het gebied van een verdragsluitende partij …Voor de toepassing van dit artikel moet een uit een land naar een ander land geëxporteerd produkt worden beschouwd als tegen een lagere prijs dan de normale prijs op de markt van een importerend land te zijn gebracht, indien de prijs van dit produkt:

1. lager is dan de vergelijkbare bij normale handelstransacties gangbare prijs van het overeenkomstige produkt bij uitvoer naar enig derde land, of

2. bij gebreke van zulk een binnenlandse prijs,

   1. lager is dan de hoogste vergelijkbare normale handelsprijs van het overeenkomstige produkt bij uitvoer naar enig derde land of

   2. lager is dan de produktiekosten van het produkt in het land van oorsprong, vermeerderd met een redelijke toeslag voor verkoopkosten en winst.

Van geval tot geval dient rekening te worden gehouden met verschillen in verkoopvoorwaarden en belasting en met andere verschillen die bij prijsvergelijking van invloed zijn.

2.

Teneinde de werking van dumping te niet te doen of dumping te beletten mag een verdragsluitende partij op elk produkt waarop dumping wordt toegepast een anti-dumpingrecht heffen dat niet hoger mag zijn dan de op dit produkt betrekking hebbende marge van dumping. Voor de toepassing van dit artikel dient onder marge van dumping te worden verstaan het overeenkomstig het bepaalde in lid 1 vastgestelde prijsverschil.

…

6.

… Een verdragsluitende partij mag slechts dan een anti-dumpingrecht heffen bij de invoer van enig produkt van oorsprong uit het grondgebied van een andere verdragsluitende partij, indien zij vaststelt, dat de werking van de dumping … zodanig is, dat deze aanmerkelijke schade toebrengt of dreigt toe te brengen aan een gevestigde binnenlandse industrie…”

In de aantekeningen op dit artikel wordt, voor zover ten deze van belang, het volgende gezegd :

„Verkapte dumping door geassocieerde handelshuizen (hieronder wordt verstaan de verkoop door een importeur tegen een lagere prijs dan de betrokken factuurprijs die in rekening is gebracht door een exporteur met wie de importeur geassocieerd is en die tevens lager is dan de in het land van uitvoer gangbare prijs) wordt beschouwd als een vorm van prijsdumping waarvan de marge van dumping berekend kan worden uitgaande van de prijs waartegen de goederen door de importeur worden doorverkocht.

…

Zoals in de praktijk van het douanewezen dikwijls voorkomt, kan een verdragsluitende partij een redelijke zekerheidsstelling (borgstelling of deposito in contanten) verlangen voor de betaling van anti-dumpingrechten, zulks in afwachting van de uiteindelijke vaststelling der feiten, in alle gevallen waarin een verdenking van dumping … bestaat.”

Op 30 juni 1967 werd te Genève een overeenkomst ondertekend inzake de toepassing van artikel VI van de GATT. De overeenkomst is op 1 juli 1968 in werking getreden. Tot de ondertekenaars behoorden de EEG en Japan.

Volgens de overeenkomst erkennen partijen „dat de methoden voor de bestrijding van dumping geen belemmering van de internationale handel mogen vormen, die niet te rechtvaardigen is en dat antidumpingrechten slechts tegen dumping mogen worden toegepast indien deze aanmerkelijke schade toebrengt of dreigt toe te brengen aan een gevestigde industrie …”; voorts overwegen zij „dat het wenselijk is te komen tot rechtvaardige en open procedures als basis van een volledig onderzoek van dumping-transacties” en spreken zij de wens uit „een nadere uitlegging te geven aan de bepalingen van artikel VI van de Algemene Overeenkomst en regels voor de toepassing daarvan op te stellen, teneinde eenvormigheid en grotere zekerheid bij de uitvoering te bereiken.”

Volgt een „anti-dumpingcode”, in welker artikel 1 is bepaald:

„Het opleggen van een anti-dumpingrecht is een maatregel die uitsluitend mag worden getroffen onder de omstandigheden bedoeld in artikel VI van de Algemene Overeenkomst. Onderstaande bepalingen regelen de toepassing van dit artikel voor zover maatregelen worden getroffen in het kader van de anti-dumpingwetgeving of -voorschriften.”

De „code” is als volgt in vijven verdeeld:

1. Omschrijving van dumping;

2. Omschrijving van aanmerkelijke schade, enz.;

3. Onderzoek en administratieve procedures;

4. Anti-dumpingrechten en voorlopige maatregelen;

5. Anti-dumpingmaatregelen ten behoeve van een derde land.

Van de sub A tot en met D gegeven bepalingen zijn er ten deze een aantal van belang.

Onder A komt slechts één artikel voor, artikel 2, waarin de omstandigheden worden omschreven waaronder dumping geacht wordt plaats te vinden. De algemene regel, waarin men de bewoordingen van artikel VI van de GATT, lid 1, a, terugvindt, is vervat in artikel 2 (a) :

„Voor de toepassing van deze Regeling moet worden geacht dat ten aanzien van een produkt dumping plaatsvindt, d.w.z. dat het op de markt van een invoerend land wordt gebracht tegen een prijs die beneden de normale waarde ligt, indien de uitvoerprijs van dit produkt wanneer het van het ene land naar het andere wordt uitgevoerd, lager is dan de vergelijkbare prijs die bij normale handelstransacties geldt voor een soortgelijk, voor verbruik in het uitvoerende land bestemd produkt.”

Nadat het begrip „soortgelijk produkt” (artikel 2 (b)) is omschreven en het geval is besproken dat produkten niet rechtstreeks uit het land van oorsprong worden ingevoerd (artikel 2 (c)), wordt in het artikel stilgestaan bij de stappen die moeten worden ondernomen wanneer het onmogelijk ofwel onjuist blijkt de marge van dumping te bepalen door binnenlandse en exportprijzen zonder meer te vergelijken. Onder d wordt gesproken over de situatie welke zich volgens artikel VI (1) (b) van de GATT „bij normale handelstransacties”„bij gebreke van … een binnenlandse prijs” voordoet. Wij lezen hier, voor zover ten deze van belang:

„Indien op de binnenlandse markt van het uitvoerende land een verkoop van het soortgelijke produkt in het kader van normale handelstransacties heeft plaatsgevonden of indien dergelijke verkopen als gevolg van de bijzondere marktsituatie geen bruikbare vergelijking mogelijk maken, dient de marge van dumping te worden bepaald door vergelijking met… de produktiekosten in het land van oorsprong, verhoogd met een redelijk bedrag voor administratie-, verkoop- en andere kosten en voor de winst. Als regel mag de verhoging voor winst niet hoger zijn dan de winst die gewoonlijk wordt behaald bij verkoop van produkten van dezelfde algemene soort op de binnenlandse markt van het land van oorsprong.”

Met betrekking tot de „prijs bij uitvoer” is onder (e) het volgende bepaald:

„Indien er geen prijs bij uitvoer is, of indien de betrokken autoriteiten blijkt dat men niet kan afgaan op de prijs bij uitvoer als gevolg van het bestaan van een associatie of een overeenkomst van compenserende aard tussen de exporteur en de importeur of een derde partij, kan de uitvoerprijs worden samengesteld op basis van de prijs waartegen de ingevoerde produkten voor het eerst worden wederverkocht aan een onafhankelijke koper, of, indien de produkten niet aan een onafhankelijke koper worden wederverkocht of niet worden wederverkocht in de Staat waarin zij zijn ingevoerd, op elke redelijke basis die de autoriteiten vaststellen.”

Volgens (f) dient de vergelijking prijzen te betreffen die „gelden in hetzelfde handelsstadium, dat in beginsel het stadium af-fabriek zal zijn en … verkopen die op zo dicht mogelijk bij elkaar liggende data zijn geschied.”„Voor elk geval moet… behoorlijk rekening worden gehouden met de verschillen in de verkoopvoorwaarden, de belastingverschillen en de andere verschillen die van invloed zijn op de vergelijkbaarheid van de prijzen”, alsook — bij berekening van de prijs overeenkomstig het onder (e) bepaalde — „met de tussen de invoer en de wederverkoop gemaakte kosten, met inbegrip van rechten en heffingen, en winsten.”

Onder B geeft artikel 3 een uitvoerige regeling voor de bepaling van schade c.q. dreigende schade voor de binnenlandse industrie. Volgens het onder (a) bepaalde moet dumping „onmiskenbaar de voornaamste oorzaak” van zulke — eventueel dreigende — schade zijn. Voor het nemen van hun besluit „wegen de autoriteiten enerzijds de gevolgen van de dumping en anderzijds alle andere factoren die in hun geheel gezien een ongunstige invloed op de produktie kunnen hebben, tegen elkaar af.” De schadebepaling „dient in elk geval te berusten op daadwerkelijke constateringen en niet op louter beweringen of hypothetische mogelijkheden.” Onder (b) wordt gezegd dat „de raming van de gevolgen die de invoer ten aanzien waarvan dumping plaatsvindt voor de betrokken industrie heeft… dient te berusten op een onderzoek van alle factoren die van invloed zijn op de situatie van genoemde industrie zoals:

ontwikkeling en vooruitzichten ten aanzien van het omzetcijfer, het marktaandeel, de winst, de prijzen (met inbegrip van de mate waarin de leveringsprijs van het ingeklaarde produkt lager of hoger is dan de vergelijkbare prijs van het soortgelijke produkt die bij normale handelstransacties in het land van invoer geldt), de bij de uitvoer behaalde resultaten, de werkgelegenheid, de omvang van de invoer die met dumping plaatsvindt, alsmede van de andere invoer, de bezettingsgraad van de binnenlandse industriële capaciteit en de produktiviteit, alsook beperkende handelspraktijken.” Met zoveel woorden wordt gezegd dat „een enkel of zelfs verscheidene van deze criteria … niet noodzakelijkerwijze een doorslaggevende grondslag voor de beoordeling [vormen]”. Voorts is onder (c) het volgende bepaald:

„Om vast te stellen of de invoer ten aanzien waarvan dumping plaatsvindt, schade heeft veroorzaakt, worden alle andere factoren die afzonderlijk of gecombineerd een ongunstige invloed op de produktie uitoefenen, onderzocht, zoals: de hoeveelheid van het betrokken produkt die zonder dumping wordt ingevoerd, en de prijzen daarvan, de concurrentie tussen de binnenlandse producenten zelf, de inkrimping van de vraag als gevolg van de vervanging door andere produkten of van wijzigingen in de smaak van de consumenten.”

De procedure is gedetailleerd geregeld onder C.

Een onderzoek wordt normaliter ingeleid door een verzoekschrift van de betrokken industrie, dat moet steunen op bewijsstukken betreffende de dumping en de daaruit voortvloeiende schade (artikel 5 (a)); bij het openen van een onderzoek en daarna moeten daarna de bewijsstukken betreffende de dumping en de schade tegelijkertijd worden onderzocht (artikel 5 (b)); voorts moet een onderzoek onverwijld worden gesloten zodra de betrokken autoriteiten er van overtuigd zijn dat de bewijsstukken betreffende hetzij de dumping hetzij de schade niet voldoende zijn… of indien „de marge van dumping, de omvang van de reële of potentiële dumpinginvoer, of de schade, te verwaarlozen zijn” (artikel 5 (c)).

De artikelen 6 en 7 betreffen onderscheidenlijk de bewijzen en door de exporteurs aan te gane verbintenissen tot prijsherziening. Vanwege hun belang voor een aantal in dit geding omstreden kwesties haal ik ze volledig aan:

„Artikel 6 Bewijzen

1. Aan de buitenlandse leveranciers en alle andere belanghebbende partijen zal ruimschoots gelegenheid worden gegeven om schriftelijk alle bewijsstukken over te leggen, die zij nuttig achten voor het betrokken anti-dumpingonderzoek; zij hebben tevens het recht om, indien zij daarvoor gegronde redenen opgeven, hun bewijzen mondeling toe te lichten.

2. De betrokken autoriteiten geven de klager en de kennelijk betrokken importeurs en exporteurs, alsmede de regeringen van de uitvoerende landen, de gelegenheid om met het oog op de indiening van hun dossiers kennis te nemen van alle terzake dienende gegevens die niet vertrouwelijk zijn in de zin van lid (c), en die genoemde autoriteiten bij een antidumpingonderzoek gebruiken; zij geven hun eveneens de gelegenheid de voorlegging van hun zaak op basis van deze inlichtingen voor te bereiden.

3. Alle inlichtingen die vanwege hun aard vertrouwelijk zijn (bijvoorbeeld omdat bekendmaking ervan een concurrent aanzienlijk zou bevoordelen of aanzienlijke schade zou veroorzaken aan de zegsman of de persoon van wie de zegsman deze inlichtingen heeft), of de inlichtingen die door de partijen bij een antidumpingonderzoek vertrouwelijk worden verstrekt, worden strikt vertrouwelijk behandeld door de betrokken autoriteiten, die ze niet onthullen dan na uitdrukkelijke machtiging van de partij die de inlichtingen heeft verstrekt.

4. Indien de betrokken autoriteiten echter van mening zijn dat een verzoek om vertrouwelijke behandeling niet gegrond is en indien degene die inlichtingen heeft verstrekt deze niet openbaar wil maken noch machtiging wil geven tot bekendmaking ervan in algemene bewoordingen of in de vorm van een samenvatting, hebben zij het recht met de betrokken inlichtingen geen rekening te houden, tenzij hun op overtuigende wijze, uit passende bron, kan worden aangetoond dat de inlichtingen juist zijn.

5. Om de verschafte inlichtingen te verifiëren of aan te vullen, kunnen de autoriteiten desgewenst onderzoeken in andere landen instellen, op voorwaarde dat zij daarvoor de instemming van de betrokken bedrijven verkrijgen en zij de vertegenwoordigers van de regering van het betrokken land daarvan officieel in kennis stellen, en onder voorbehoud dat deze daartegen geen bezwaar maakt.

6. Wanneer de bevoegde autoriteiten er eenmaal van overtuigd zijn dat de bewijzen voldoende zijn om de opening van een anti-dumpingonderzoek in de zin van artikel 5 te rechtvaardigen, worden de vertegenwoordigers van het uitvoerende land alsmede de kennelijk betrokken exporteurs en importeurs daarvan officieel in kennis gesteld en kan een openbare kennisgeving worden gedaan.

7. Tijdens de gehele duur van het antidumpingonderzoek hebben alle partijen ten volle gelegenheid hun belangen te verdedigen. Daartoe geven de betrokken autoriteiten op verzoek aan alle rechtstreeks belanghebbende partijen, gelegenheid de partijen met strijdige belangen te ontmoeten, teneinde het mogelijk te maken dat argumenten pro en contra naar voren worden gebracht. Wanneer deze gelegenheid wordt geboden dient daarbij rekening te worden gehouden met de noodzaak het vertrouwelijke karakter van de inlichtingen te bewaren, alsmede met de vraag of de ontmoeting de partijen gelegen komt; geen enkele partij is verplicht een ontmoeting bij te wonen en de afwezigheid van een partij mag zijn zaak niet schaden.

8. De betrokken autoriteiten stellen de vertegenwoordigers van het uitvoerende land en de rechtstreeks belanghebbende partijen in kennis van hun beslissingen ten aanzien van het al dan niet opleggen van anti-dumpingrechten, onder opgave van de gronden voor deze beslissingen en de aangelegde maatstaven, en zij maken deze beslissingen, behalve wanneer speciale redenen zulks niet toelaten, openbaar.

9. De bepalingen van dit artikel verhinderen niet dat de autoriteiten positieve of negatieve voorbereidende besluiten nemen of onverwijld voorlopige maatregelen toepassen. Indien een belanghebbende partij de nodige inlichtingen niet verstrekt, kunnen positieve of negatieve definitieve besluiten worden vastgesteld op basis van de beschikbare feitelijke gegevens.

Artikel 7 Verbintenissen inzake de prijzen

1. De anti-dumpingprocedures kunnen worden gesloten zonder dat anti-dumpingrechten of voorlopige maatregelen worden toegepast indien de exporteurs vrijwillig de verbintenis aangaan niet meer tegen dumpingprijzen naar het betrokken gebied te exporteren of hun prijzen op zodanige wijze te herzien dat de marge van dumping wordt opgeheven, voor zover de betrokken autoriteiten dit voorstel in de praktijk aanvaardbaar achten, bijvoorbeeld indien het aantal werkelijke of mogelijke exporteurs van het betrokken produkt niet te groot is en/of de handelspraktijken dit mogelijk maken.

2. Indien de betrokken exporteurs tijdens het onderzoek van de zaak de ver bintenis aangaan hun prijzen te herzien of het betrokken produkt niet meer te exporteren en de autoriteiten deze verbintenis aanvaarden, wordt het onderzoek naar de schade niettemin voltooid wanneer de exporteurs dit vragen of de betrokken autoriteiten daartoe besluiten. Indien wordt geconcludeerd dat geen schade is toegebracht, komt de door de exporteurs aangegane verbintenis zonder meer te vervallen tenzij de exporteurs de geldigheid ervan bevestigen. De exporteurs kunnen zich ervan onthouden of weigeren dergelijke verbintenissen tijdens het onderzoek aan te gaan indien de met het onderzoek belaste autoriteiten hun daartoe verzoeken, zonder dat hun zaak daarvan enig nadeel mag ondervinden; de betrokken autoriteiten kunnen echter uiteraard verklaren dat het risico van schade groter wordt indien de invoer tegen dumpingprijzen wordt voortgezet.”

Onder D vinden we artikel 8, waarin de toepassing en inning van anti-dumpingrechten wordt geregeld. Volgens het onder (a) bepaalde is het „wenselijk” dat het recht minder bedraagt dan de marge, indien dit voldoende is om de schade voor de nationale produktie ongedaan te maken. Onder (b) wordt, voorzover ten deze van belang, het volgende bepaald:

„Wanneer een anti-dumpingrecht op een bepaald produkt wordt toegepast, geldt het recht — waarvan het bedrag van geval tot geval wordt aangepast — zonder discriminatie voor elke invoer van het produkt, ongeacht de herkomst, ten aanzien waarvan is vastgesteld dat dumping plaatsvindt en dat daardoor schade ontstaat. De betrokken autoriteiten wijzen de leverancier of leveranciers van het desbetreffende produkt aan. Indien het echter om verschillende leveranciers van hetzelfde land gaat en het in de praktijk niet mogelijk is hen allen aan te wijzen, kunnen de autoriteiten het betrokken land van levering aanwijzen.

…”

Onder (c) is het volgende bepaald:

„Het anti-dumpingrecht bedraagt niet meer dan de overeenkomstig artikel 2 hierboven vastgestelde marge van dumping. Indien derhalve na toepassing van het recht blijkt dat het aldus geheven recht meer bedraagt dan de werkelijke marge van dumping, moet het gedeelte van het recht dat meer bedraagt dan deze marge zo spoedig mogelijk worden terugbetaald.”

Onder (d) worden regelen gegeven voor gevallen waarin er een „stelsel van basisprijzen” is vastgesteld. Deze regelen zijn ten deze niet rechtstreeks van belang, doch zij spelen een rol in het anti-dumpingmechanisme van de EGKS, dat ten processe ter sprake kwam. Het komt er op neer, dat volgens zulk een stelsel de exportprijs wordt vergeleken met een te dier fine vastgestelde „basisprijs”. Voorts is onder meer bepaald dat die basisprijs niet hoger mag liggen dan de laagste normale prijs in het land — c.q. de landen — van levering met normale mededingingscondities.

Volgens artikel 9 blijven anti-dumpingrechten van toepassing „tot de dumping die de schade toebrengt ongedaan is gemaakt”, terwijl „de betrokken autoriteiten”, wanneer daartoe aanleiding bestaat, „eigener beweging of naar aanleiding van een met inlichtingen gemotiveerd verzoek van de leveranciers of importeurs van het betrokken produkt, [onderzoeken] of de toepassing van het recht moet worden voortgezet.”

In artikel 10 gaat het om „voorlopige maatregelen”. Zulke maatregelen kunnen slechts worden genomen „wanneer een voorbereidend besluit betreffende het bestaan van dumping is genomen en voldoende bewijzen van de toegebrachte schade voorhanden zijn” (artikel 10 (a)). Zij kunnen worden genomen „in de vorm van een voorlopig recht of, bij voorkeur, van een garantie — borg of cautie — die gelijk zijn aan het voorlopig geraamde bedrag van het anti-dumpingrecht, dat niet meer mag bedragen dan de voorlopig geraamde marge van dumping” (artikel 10 (b)). De betrokken autoriteiten „stellen de vertegenwoordigers van het uitvoerende land en de rechtstreeks betrokken partijen in kennis van hun besluiten betreffende de toepassing van voorlopige maatregelen, met opgave van de redenen die deze besluiten motiveren en de daarbij toegepaste criteria”, terwijl de besluiten normaliter openbaar worden gemaakt (artikel 10 (c)). De duur van de maatregelen wordt zoveel mogelijk beperkt; meer in het bijzonder worden zij „niet langer dan drie maanden toegepast of, na besluit van de betrokken autoriteiten op verzoek van de exporteur of de importeur, gedurende zes maanden” (artikel 10 (d)).

Tenslotte is er artikel 11 — over de terugwerkende kracht —, volgens hetwelk anti-dumpingrechten en voorlopige maatregelen in beginsel niet met terugwerkende kracht worden toegepast. Er zijn evenwel uitzonderingsgevallen; het onder (i) omschreven geval is ten deze van rechtstreeks belang, terwijl het onder (iii) omschreven geval met de anti-dumpingvoorschriften van de EGKS in verband kan worden gebracht.

De onder (i) omschreven uitzonderingsbepaling houdt kort en goed in dat de anti-dumpingrechten met terugwerkende kracht kunnen worden toegepast wanneer er voorlopige maatregelen zijn genomen en de invoer tegen dumpingprijzen bij ontstentenis van die voorlopige maatregelen gedurende de periode waarin ze zijn toegepast, aanmerkelijke schade zou hebben toegebracht. Artikel 11 (i) wordt als volgt besloten:

„Indien het in het definitieve besluit vastgestelde anti-dumpingrecht meer bedraagt dan het voorlopige betaalde recht wordt het verschil niet geïnd. Indien het in het definitieve besluit vastgestelde recht minder bedraagt dan het voorlopig betaalde recht op het voor de vaststelling van de garantie geraamde bedrag wordt naargelang van het geval het verschil terugbetaald of het recht opnieuw berekend.”

Volgens (iii) kan het anti-dumpingrecht met een terugwerkende kracht van 90 dagen worden toegepast in bepaalde gevallen van „sporadische dumping” (d.w.z. massale invoer van een produkt tegen dumpingprijzen gedurende een betrekkelijk korte tijd).

III — De fundamentele bepalingen van het gemeenschapsrecht

In het EEG-Verdrag worden anti-dumpingmaatregelen bezien vanuit het gezichtspunt van het gemeenschappelijk handelsbeleid. Gedurende de overgangsperiode was artikel 111 van het Verdrag erop van toepassing en in artikel 113 worden ze met zoveel woorden genoemd.

Op 5 april 1968 heeft de Raad, „gelet op” de artikelen 111 en 113, verordening (EEG) nr. 459/68 (PB nr. L 93/1 van 17. 4. 1968) vastgesteld, welker tweeledige algemene strekking, voorzover ten deze van belang, kan worden samengevat als volgt: zij zette de anti-dumpingcode om in gemeenschapsrecht en zij wees Raad, Commissie en Lid-Staten hun onderscheiden rollen bij de uitvoering van het aldus gecreëerde communautaire anti-dumpingrecht toe. In de considerans der verordening wordt onder meer overwogen dat „gelet op de internationale verbintenissen van de Gemeenschappen en de Lid-Staten, de onderhavige verordening moet worden opgesteld met inachtneming van de voorschriften van artikel VI van de Algemene Overeenkomst betreffende tarieven en handel en van de Overeenkomst inzake de toepassing van bedoeld artikel.”

Artikel 1 der verordening draagt een inleidend karakter. In lid 2 wordt enigszins cryptisch gezegd dat „wanneer de in het kader van de GATT aangegane verplichtingen daarvoor geen beletsel vormen”, de artikelen 2 tot en met 5 (waarin de essentiële voorwaarden voor de toepassing van anti-dumpingrechten zijn omschreven) aan „de toepassing van bijzondere maatregelen niet in de weg [staan].”

Artikel 2, lid 1, bepaalt, voorzover ten deze van belang:

„Een anti-dumpingrecht kan worden geheven op ieder produkt ten aanzien waarvan dumping plaatsvindt, wanneer het op de markt van de Gemeenschap brengen van dit produkt een aanmerkelijke schade veroorzaakt voor een gevestigde bedrijfstak van de Gemeenschap [of] een dreiging van aanmerkelijke schade voor een gevestigde bedrijfstak van de Gemeenschap …”

In artikel 3 wordt — in bewoordingen welke nauw aansluiten bij de tekst van artikel 2 van de anti-dumpingcode — omschreven wanneer er van dumping sprake is.

Volgens lid 1 (a) is dat normaliter het geval wanneer

„…de prijs van [het] … produkt bij uitvoer naar de Gemeenschap lager is dan de vergelijkbare prijs die bij normale handelstransacties gebruikelijk is voor een soortgelijk produkt…bestemd … voor verbruik in het land van oorsprong waaruit het produkt is uitgevoerd.”

Lid 2 betreft gevallen waarin „op de binnenlandse markt van het uitvoerende land geen verkoop van het soortgelijke produkt in het kader van normale handelstransacties plaatsvindt” of „dergelijke verkopen als gevolg van de bijzondere marktsituatie geen bruikbare vergelijking mogelijk maken.” Het is, voorzover thans van belang, gelijkluidend aan artikel 2 (d) van de anti-dumpingcode en maakt in zulk een situatie onder meer „samenstelling” van de „binnenlandse prijs” mogelijk op grond van „de produktiekosten in het land van oorsprong, verhoogd met een redelijk bedrag voor de administratie-, verkoop- en andere kosten en voor de winst”, met dien verstande dat „in het algemeen … de opslag voor winst niet hoger [mag] zijn dan de winst die gewoonlijk wordt behaald bij verkoop van produkten van dezelfde algemene soort op de binnenlandse markt van het land van oorsprong.”

Artikel 3, lid 3, komt met artikel 2 (e) van de anti-dumpingcode overeen. Het geeft met name regelen voor de „samenstelling” van de „prijs bij uitvoer” op basis van de prijs waartegen voor het eerst wordt wederverkocht aan een onafhankelijke koper in gevallen waarin „men niet kan afgaan op de prijs bij uitvoer als gevolg van het bestaan van een associatie of een overeenkomst van compenserende aard tussen de exporteur en de importeur.”

Volgens artikel 3, lid 4, sub a, overeenkomende met artikel 2 (f) van de anti-dumpingcode moet de vergelijking tussen de uitvoerprijs en de binnenlandse prijs „betrekking hebben op prijzen die gelden in hetzelfde handelsstadium, dat in beginsel het stadium af-fabriek moet zijn”, en „op verkopen die op zo dicht mogelijk bij elkaar liggende data zijn geschied”, terwijl volgens het onder (b) gestelde „naar behoren rekening gehouden [moet worden] met de verschillen in de verkoopvoorwaarden, de belastingverschillen en de andere verschillen die van invloed zijn op de vergelijkbaarheid van de prijzen”, alsook — in gevallen van samenstelling der exportprijzen volgens artikel 3, lid 3 — „met de tussen de invoer en de wederverkoop gemaakte kosten en winsten.”

In artikel 3, lid 7, wordt de „marge van dumping” gedefinieerd als „het overeenkomstig de voorgaande bepalingen vastgestelde prijsverschil.”

In artikel 4 gaat het om de vaststelling der schade; men vindt er afdeling B van de anti-dumpingcode in terug.

Volgens artikel 4, lid 1 (a) wordt schade alleen vastgesteld „indien de invoer ten aanzien waarvan dumping plaatsvindt, daarvan onmiskenbaar de voornaamste oorzaak is”, terwijl ter vaststelling van zulke schade „enerzijds de daadwerkelijk geconstateerde gevolgen van de dumping en anderzijds alle andere factoren die, in hun geheel gezien, een ongunstige invloed op de bedrijfstak van de Gemeenschap kunnen hebben, tegen elkaar [worden] afgewogen.” Volgens artikel 4, lid 1 (b) moet een vaststelling van dreiging van schade „berusten op feiten en niet alleen op beweringen, gissingen of vage mogelijkheden.” Lid 2 — betreffende de raming der schade — en lid 3 — betreffende de causaliteit — zijn op alle wezenlijke punten gelijkluidend aan de leden (b) en (c) van artikel 3 van de anti-dumpingcode.

In de artikelen 6 en 7 worden voor de ten deze in te dienen klachten meer gedetailleerde voorschriften gegeven dan in artikel 5 (a) van de anti-dumpingcode zijn neergelegd.

Volgens artikel 6, lid 1, moet een klacht schriftelijk worden ingediend, hetgeen kan geschieden door „iedere natuurlijke of rechtspersoon, alsmede iedere vereniging zonder rechtspersoonlijkheid, die optreedt namens een bedrijfstak van de Gemeenschap, welke zich door dumping benadeeld of bedreigd acht.” Volgens lid 2 kan zulk een klacht worden ingediend bij een Lid-Staat of bij de Commissie. In dit laatste geval is de Commissie — volgens het onder (b) gestelde — verplicht de klacht onverwijld ter kennis van de Lid-Staten te brengen.

De klacht moet volgens artikel 7 een omschrijving van het produkt bevatten, en voorts vermelden: het land van uitvoer; voorzover mogelijk: het land van oorsprong, de producent en de exporteur van het produkt, alsook „bewijsmateriaal betreffende zowel de dumping als de daaruit voortvloeiende schade voor de bedrijfstak die zich benadeeld of bedreigd acht.”

In het — bij artikel 4 van 's Raads verordening (EEG) nr. 2011/73 gewijzigde — artikel 9 is de procedure vastgelegd volgens welke een klacht, die niet de in artikel 7 verlangde gegevens bevat of is ingediend terwijl de marge van dumping, de omvang van de werkelijke of potentiële dumpinginvoer of de schade zonder nader onderzoek te verwaarlozen blijken te zijn, onverwijld kan worden afgewezen (vgl. artikel 5 (c) van de anti-dumpingcode). Behoudens toepassing van die procedure is de Commissie — in samenwerking met de Lid-Staten — volgens artikel 10, lid 1, verplicht op communautair niveau onmiddellijk met het onderzoek naar de feiten — zowel de dumping als de schade betreffende — aan te vangen.

Gaat de Commissie tot zulk een onderzoek over, dan machtigt artikel 10, lid 3 (a) haar „alle nodige gegevens in [te] winnen bij de importeurs, exporteurs, handelaren, producenten en associaties of organisaties van het bedrijfsleven.” Volgens lid 3 (b), zoals gewijzigd bij artikel 5 van verordening nr. 2011/73, kan het onderzoek ook in derde landen plaatsvinden als het erom gaat „de verzamelde gegevens te verifiëren of aan te vullen.” De Commissie mag er alleen toe overgaan „wanneer de betrokken ondernemingen daarvoor toestemming verlenen en de officieel op de hoogte gestelde regering van het betrokken land geen bezwaar maakt.” Ook is bepaald dat de Commissie ter plaatse kan worden „bijgestaan door ambtenaren van een of meer Lid-Staten die daartoe de wens hebben uitgesproken.” Volgens lid 5 kan de Commissie de Lid-Staten daarbij om medewerking vragen. Zij kan de Lid-Staten verzoeken haar gegevens te verstrekken, verificaties en controle te verrichten, onderzoekingen te verrichten in derde landen, wederom met dien verstande dat „wanneer deze onderzoekingen tot doel hebben de verstrekte gegevens bij de betrokken ondernemingen te verifiëren of aan te vullen”, de toestemming dezer ondernemingen [moet zijn verkregen] en „bezwaren van de, officieel op de hoogte gestelde, regering van het desbetreffende land” achterwege moeten zijn gebleven. Personeelsleden van de Commissie kunnen de ambtenaren van de Lid-Staten in de uitoefening van zulke werkzaamheden bijstaan.

Processuele waarborgen voor de betrokken partijen zijn neergelegd in het tweede, vierde en zesde lid van artikel 10.

„Wanneer uit de door de Commissie ontvangen gegevens blijkt dat beschermende maatregelen tegen dumping noodzakelijk kunnen zijn, stelt de Commissie, onverminderd de voortzetting van het onderzoek naar de feiten” volgens lid 2 „de vertegenwoordigers van het uitvoerende land, alsmede de kennelijk betrokken exporteurs en importeurs hiervan officieel in kennis.” Tegelijkertijd plaatst de Commissie een bericht in het Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen. In dat bericht moet worden „bekendgemaakt dat alle gegevens betreffende de zaak aan de Commissie kunnen worden medegedeeld” — met vermelding van de termijn binnen welke de belanghebbende partijen de wens te kennen kunnen geven door de Commissie overeenkomstig het bepaalde in lid 6 te worden gehoord (vgl. artikel 6 (f) van de anti-dumpingcode).

Volgens het in casu omstreden — en met artikel 6 (b) van de anti-dumpingcode overeenkomende — lid 4 stelt

„de Commissie… de klager en de kennelijk betrokken importeurs en exporteurs, alsmede de vertegenwoordigers van het uitvoerende land, in de gelegenheid kennis te nemen van alle ter zake dienende gegevens die voor de behartiging van hun belangen van betekenis zijn, voor zover deze althans niet vertrouwelijk zijn in de zin van artikel 11, en die de Commissie bij het anti-dumpingonderzoek gebruikt.”

Het zesde lid geeft uitvoering van lid 6 (g) van de anti-dumpingcode :

1. De Commissie kan de belanghebbende partijen horen. Zij moeten worden gehoord indien zij binnen de termijn, vastgesteld in het bericht dat in het Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen is geplaatst, hierom schriftelijk hebben gevraagd en daarbij hebben aangetoond dat zij rechtstreeks bij de resultaten van het onderzoek naar de feiten betrokken kunnen zijn. In dat geval stelt de Commissie hen in de gelegenheid hun standpunt schriftelijk binnen de door haar vast te stellen termijn kenbaar te maken.

   Bovendien stelt zij de rechtstreeks betrokken partijen die daar schriftelijk om hebben gevraagd, in de gelegenheid hun standpunt mondeling toe te lichten, indien deze partijen hebben aangetoond daarbij een voldoende belang te hebben.

1. Daarenboven stelt de Commissie desgevraagd de rechtstreeks betrokken partijen in de gelegenheid elkaar te ontmoeten ten einde hun standpunten tegenover elkaar te stellen en eventueel eikaars argumenten te weerleggen. Zij houdt daarbij rekening met de noodzaak het vertrouwelijke karakter van de gegevens te bewaren en met de vraag of de ontmoeting de partijen gelegen komt. Geen enkele partij is verplicht een ontmoeting bij te wonen en de afwezigheid van een partij mag haar zaak niet schaden.”

In lid 7 wordt uitvoering gegeven aan artikel 6 (i) van de anti-dumpingcode.

Artikel 11 betreft de vertrouwelijke gegevens. Lid 2 verbiedt de Raad, de Commissie, de Lid-Staten, alsmede hun ambtenaren en andere personeelsleden „de gegevens welke hun bij de toepassing van deze verordening ter kennis zijn gekomen en die naar hun aard vertrouwelijk zijn of vertrouwelijk door een partij bij het anti-dumpingonderzoek zijn verstrekt”, bekend te maken (vgl. artikel 6 (c) van de anti-dumpingcode). In lid 3 gaat het om niet gerechtvaardigde verzoeken om vertrouwelijke behandeling; de bepaling is materieel gelijkluidend aan artikel 6 (d) van de anti-dumpingcode, terwijl de nieuwe Engelse tekst, grammaticaal bezien, de voorkeur verdient.

In de artikelen 12 en 13 is het overleg tussen de Commissie en de Lid-Staten geregeld. Zulk overleg kan te allen tijde plaatsvinden, hetzij wanneer een Lid-Staat er rechtstreeks om verzoekt, hetzij op initiatief van de Commissie (artikel 12, lid 1). Het vindt plaats in een raadgevend Comité (in de verordening voortaan kortweg het „Comité” genaamd), bestaande uit vertegenwoordigers van elke Lid-Staat, terwijl het voorzitterschap door een vertegenwoordiger van de Commissie wordt bekleed (artikel 12, lid 2). Volgens het bij artikel 6 van verordening nr. 2011/73 opgenomen lid 4 kan het overleg zo nodig schriftelijk plaatsvinden. Het overleg heeft volgens artikel 13 bepaaldelijk betrekking op:

1. het bestaan van dumping en de marge daarvan;

2. het bestaan van schade en de omvang daarvan;

3. de — gezien de situatie in het algemeen — passende maatregelen om de gevolgen van de dumping te ondervangen, alsmede de wijze van toepassing daarvan.”

In artikel 14, lid 1, is de procedure vastgelegd die toepassing moet vinden wanneer „aan het einde van het in artikel 13 66bedoelde overleg blijkt dat geen enkele beschermende maatregel nodig is.” Voor zodanig geval is onder (a) voorzien dat „wanneer hiertegen in het Comité geen bezwaren zijn geuit, … de procedure [is] afgesloten.” In de overige gevallen heeft de Commissie onmiddellijk „een verslag inzake het resultaat van het overleg, alsmede een voorstel tot afsluiting van de procedure” aan de Raad voor te leggen. De procedure is afgesloten wanneer de Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen het voorstel van de Commissie goedkeurt dan wel niet binnen een maand een besluit heeft genomen of met gekwalificeerde meerderheid van stemmen de Commissie heeft verzocht het onderzoek naar de feiten te heropenen. Volgens het onder (b) bepaalde moeten de vertegenwoordigers van het land van uitvoer en de rechtstreeks betrokken partijen door de Commissie in kennis worden gesteld van de afsluiting der procedure, alsook van de gronden voor de afsluiting en de aangelegde maatstaven. Indien er krachtens artikel 10, lid 2, een bericht in het Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen werd geplaatst, heeft de Commissie volgens deze zelfde bepaling ook de afsluiting van de procedure in het Publikatieblad openbaar te maken, tenzij bijzondere redenen zulks niet toelaten (vgl. artikel 6 (h) van de anti-dumpingcode).

In artikel 14, lid 2, gaat het om toezeggingen ten aanzien van de prijzen; het komt overeen met artikel 7 van de antidumpingcode. Onder (a), (b) en (c) lézen wij als volgt:

1. Het voorgaande lid is eveneens van toepassing wanneer tijdens het onderzoek naar de feiten de exporteurs vrijwillig de verbintenis aangaan om hun prijzen zodanig te herzien dat de marge van dumping wordt opgeheven, dan wel om de uitvoer van de betrokken produkten naar de Gemeenschap te staken, mits de Commissie, na kennisneming van de in het Comité naar voren gebrachte standpunten, deze oplossing aanvaardbaar acht.

2. Wanneer de Commissie overeenkomstig de voorgaande alinea de aldaar bedoelde verbintenis heeft aanvaard, wordt het onderzoek naar de schade niettemin voltooid indien de exporteurs dit verzoeken of de Commissie, na kennisneming van de in het Comité naar voren gebrachte standpunten, daartoe besluit. Indien de Commissie, na kennisneming van de in het Comité naar voren gebrachte standpunten, vaststelt dat er geen schade is, komt de door de exporteurs aangegane verbintenis automatisch te vervallen, tenzij deze laatste de geldigheid ervan bevestigen.

3. De exporteurs kunnen ervan afzien de hiervoor bedoelde verbintenissen aan te gaan of weigeren op een daartoe strekkend verzoek van de Commissie in te gaan, zonder dat hun zaak daarvan enig nadeel mag ondervinden. Het staat de Commissie echter vrij te oordelen dat, indien de invoer met dumping wordt voortgezet, het waarschijnlijker wordt dat de dreiging van schade overgaat in schade.”

Bij artikel 7 van verordening nr. 2011/73 zijn onder (d) en (e) nieuwe bepalingen toegevoegd; onder (d) lezen wij:

„Wanneer de Commissie constateert dat de verplichting van de exporteurs omzeild wordt, niet wordt nagekomen of opgezegd is en dat dientengevolge beschermingsmaatregelen nodig kunnen zijn, stelt zij de Lid-Staten daarvan onmiddellijk in kennis en hervat zij het onderzoek naar de feiten in de zin van artikel 10.”

Onder (e) is artikel 18, lid 1, van de verordening (betreffende het „volgen van het effect van toegepaste anti-dumpingmaatregelen”) mutatis mutandis van toepassing verklaard op de verplichtingen die op basis van artikel 14 door de exporteurs zijn aangegaan.

In de artikelen 15 en 16 wordt de instelling van voorlopige maatregelen geregeld. Zij komen overeen met artikel 10 van de antidumpingcode, maar zijn veel gedetailleerder.

Artikel 15, lid 1 (a) luidt als volgt:

„Wanneer uit het voorlopig onderzoek naar de feiten blijkt dat dumping wordt toegepast en wanneer voldoende bewijsmateriaal voor een schade voorhanden is, en de belangen van de Gemeenschap een onmiddellijk optreden noodzakelijk maken, dan wordt door de Commissie, op verzoek van een Lid-Staat of eigener beweging

• met inachtneming van artikel 19, lid 3, het bij wijze van voorlopig antidumpingrecht te waarborgen bedrag vastgesteld, welk bedrag zal worden geïnd overeenkomstig een later door de Raad krachtens artikel 17 te nemen besluit,

• volgens de in artikel 20 vereiste specificaties aangeduid welke goederen onder deze maatregelen vallen,

• voorgeschreven dat het in het vrije verkeer aan de Gemeenschap brengen van deze goederen afhankelijk moet worden gesteld van het stellen van een waarborg ter hoogte van bovenbedoeld bedrag.”

(In artikel 19, lid 3, wordt, voorzover ten deze van belang, het bedrag van een voorlopig anti-dumpingrecht beperkt tot de voorlopig vastgestelde marge van dumping; ook behoort dit voorlopig recht „lager te zijn dan de marge van dumping indien een lager recht voldoende is om de schade op te heffen.” De artikelen 17 en 20 komen nog ter sprake).

Volgens artikel 15, lid 1 (b) vindt er in het Comité overleg aangaande te nemen voorlopige maatregelen plaats. Volgens lid 1 (c) — voorzover ten deze van belang — besluit de Commissie, wanneer een Lid-Staat haar om een onmiddellijk optreden heeft verzocht, binnen ten hoogste vijf werkdagen na de ontvangst van het verzoek of er aanleiding is een voorlopig anti-dumpingrecht in te stellen.

Voorzover ten deze van belang, is in artikel 15, lid 2 (a), bepaald dat de voorlopige maatregelen van toepassing blijven tot de inwerkingtreding van een door de Raad uit hoofde van artikel 17 genomen besluit, en wel zulks voor een periode van ten hoogste drie maanden, terwijl volgens het onder (b) bepaalde de waarborg na het verstrijken van de geldigheidsduur van bedoelde maatregelen wordt vrijgegeven, voorzover de Raad niet overeenkomstig artikel 17 heeft besloten tot definitieve inning. In artikel 16, lid 2, wordt de Commissie „indien de exporteurs en importeurs daarom verzoeken en het onderzoek naar de feiten nog niet kon worden voltooid” bevoegd verklaard aan de Raad een verlenging van de voorgestelde maatregelen „voor ten hoogste drie maanden” voor te stellen. De Raad besluit dienaangaande met gekwalificeerde meerderheid van stemmen.

Artikel 17 luidt als volgt:

„1.

Wanneer uit de definitieve vaststelling van de feiten blijkt dat dumping en schade bestaan, en de belangen van de Gemeenschap een communautair optreden noodzakelijk maken, legt de Commissie, na kennisneming van de in het Comité naar voren gebrachte standpunten, een voorstel aan de Raad voor. Dit voorstel heeft eveneens betrekking op de in lid 2 bedoelde vraagstukken.

2.

1. De Raad besluit met gekwalificeerde meerderheid van stemmen. Wanneer artikel 15, lid 1, werd toegepast, bepaalt de Raad, onverminderd het bepaalde in artikel 15, lid 2, in hoeverre het bij wijze van voorlopig recht gewaarborgde bedrag definitief wordt geïnd.

2. Tot definitieve inning van dit bedrag kan niet worden besloten indien uit de definitieve vaststelling van de feiten niet blijkt dat aanmerkelijke schade bestaat — en niet enkel een dreiging van aanmerkelijke schade of een aanmerkelijke vertraging bij de vestiging van een bedrijfstak — of dat een zodanige schade zou zijn veroorzaakt indien er geen voorlopige maatregelen zouden zijn toegepast.”

Het bij verordening (EEG) nr. 1411/77 gewijzigde artikel 18 regelt wat ik hiervoor het „volgen” van het effect van eenmaal genomen anti-dumpingmaatregelen noemde, alsook de wijziging of intrekking van zulke maatregelen.

In artikel 19, lid 1, lezen wij:

„Zowel de voorlopige als de definitieve anti-dumpingrechten worden bij verordening ingesteld.”

Artikel 19, lid 2 (a), bepaalt, voorzover ten deze van belang, het volgende:

1. Onverminderd het bepaalde in artikel 17, lid 2, kunnen deze rechten niet met terugwerkende kracht worden ingesteld of verhoogd.

2. Zij zijn van toepassing op alle in het besluit van de Raad of de Commissie aangeduide goederen welke na de inwerkingtreding van dit besluit tot verbruik in de Gemeenschap worden aangegeven.”

(vgl. artikel 11 van de anti-dumpingcode).

Artikel 19, lid 3, luidt als volgt:

„Een definitief of voorlopig anti-dumpingrecht mag niet hoger zijn dan de geconstateerde marge van dumping of, in geval van instelling van een voorlopig recht, dan de voorlopig vastgestelde marge van dumping; het behoort lager te zijn dan de marge van dumping indien een lager recht voldoende is om de schade op te heffen.”

(vgl. artikel 8 (a) en (c) van de anti-dumpingcode).

In artikel 19, lid 4, wordt een voorbehoud gemaakt ten behoeve van de importeurs; de voornaamste bepalingen zijn de navolgende:

1. Wanneer een importeur kan aantonen dat op de produkten welke hij op de markt van de Gemeenschap heeft gebracht geen dumping is toegepast, of dat de toegepaste marge van dumping kleiner is dan die welke ten grondslag ligt aan het besluit van de Raad of van de Commissie, worden de op deze produkten geheven anti-dumpingrechten hem volledig of gedeeltelijk terugbetaald; in het geval van voorlopige maatregelen worden de waarborgen onder dezelfde voorwaarden vrijgegeven.

2. Te dien einde kan de importeur vóór het verstrijken van een termijn van drie maanden nadat de betrokken goederen in het vrije verkeer zijn gebracht, een verzoek indienen bij de Lid-Staat op wiens grondgebied de goederen in het vrije verkeer zijn gebracht.”

Verder wordt de procedure ter bepaling of — en in welke mate — aan het verzoek gevolg moet worden gegeven (met inbegrip van overleg tussen de Lid-Staat, de Commissie en de andere Lid-Staten) geregeld.

In artikel 20 is bepaald hoe een produkt waarop een anti-dumpingmaatregel wordt toegepast, moet worden aangeduid. Volgens lid 1 omvat die aanduiding onder meer:

1. de omschrijving volgens het tarief;

2. de handelsbenaming;

3. het land van oorprong of van uitvoer;

4. de leverancier.”

In lid 2 is evenwel bepaald dat

„… de goederen … indien het om verscheidene leveranciers uit hetzelfde land gaat en het uit praktische overwegingen niet mogelijk is hen allen te noemen, kunnen worden aangeduid volgens de sub (a), (b) en (c), van lid 1, bedoelde specificaties.”

(Vgl. artikel 8 (b) van de anti-dumpingcode, tweede en derde volzin).

Uit artikel 21 blijkt dat anti-dumpingrechten door de Lid-Staten moeten worden geïnd. Zij maken niettemin deel uit van de eigen middelen van de Gemeenschap.

Ik meen hiermede alle ten deze relevante basis-voorschriften van de EEG te hebben genoemd.

Omdat ten processe echter bovendien de anti-dumpingvoorschriften van de EGKS werden genoemd, meen ik ook daaraan een enkel woord te moeten wijden.

Die voorschriften berusten op de artikelen 74 en 86 van het EGKS-Verdrag. Artikel 74 verklaart de Commissie in de aldaar vermelde gevallen bevoegd maatregelen te nemen en zich met aanbevelingen tot de regeringen te richten. Dit geldt onder meer in het geval dat „dumping … [wordt] toegepast door landen, welke geen lid van de Gemeenschap zijn of door ondernemingen in die landen.” Volgens artikel 86 zijn de Lid-Staten verplicht voor nakoming van zulke maatregelen en aanbevelingen te zorgen.

Een fundamenteel verschil tussen de EGKS en de EEG is dat in eerstgenoemde Gemeenschap de Commissie het voor het zeggen heeft. De Raad speelt geen rol.

Vóór aanbeveling nr. 77/329/EGKS van 15 april 1977 ontbrak het, wat de uitoefening van die bevoegdheid door de Commissie betreft, aan een systematische opzet. In de considerans der aanbeveling wordt verwezen naar verordening nr. 459/68 (zoals gewijzigd) en overwogen dat „het gewenst is ervoor zorg te dragen dat de voorschriften van de buitenlandse handel in beide Gemeenschappen zo homogeen mogelijk zijn.” Ook wordt gewezen op „de internationale verplichtingen van beide Gemeenschappen en van de Lid-Staten.” Het stelsel van aanbeveling nr. 77/329 was in hoofdzaak gelijk aan dat van verordening nr. 459/68, zoals gewijzigd bij verordening nr. 2011/73 — behoudens wijzigingen, met de andere institutionele structuur van de EGKS verband houdende —.

Op 28 december 1977 deed de Commissie aanbeveling nr. 3004/77/EGKS uitgaan, waarbij aanbeveling nr. 77/329 in meer dan een opzicht werd gewijzigd. Van die wijzigingen acht ik er ten deze drie van belang.

De eerste en — in verband met de ten processe gevoerde debatten — waarschijnlijk belangrijkste wijziging betrof mijns inziens artikel 14, lid 2 (d) van aanbeveling nr. 77/329, dat eertijds gelijkluidend was geweest aan artikel 14, lid 2 (d) van verordening nr. 459/68 (toegevoegd bij verordening nr. 2011/73). In beide bepalingen was voorzien dat de Commissie, mocht zij constateren dat de verplichting van de exporteurs omzeild werd, niet werd nagekomen of opgezegd was en dat dientengevolge beschermingsmaatregelen nodig konden zijn, het „onderzoek naar de feiten onmiddellijk zou hervatten.” Artikel 3 van aanbeveling nr. 3004/77 verving het voorschrift van aanbeveling nr. 77/329 door meer gedetailleerde bepalingen, waarvan vooral de volgende onze aandacht vraagt:

„Wanneer de Commissie constateert dat de verplichting … omzeild wordt, niet wordt nagekomen of is opgezegd, neemt zij onmiddellijk de nodige maatregelen.”

De beide andere belangrijke wijzigingen waren de opneming — bij artikel 4 van aanbeveling nr. 3004/77 — van bepalingen afgeschreven van artikel 11 (iii) van de anti-dumpingcode — betreffende gevallen van „sporadische dumping” — en — bij artikel 5 — van bepalingen die een systeem van basisprijzen als bedoeld in artikel 8 (d) van de anti-dumpingcode mogelijk maakte.

Geen van die wijzigingen is ooit in de EEG-wetgeving aangebracht.

IV — De kogellagerindustrie

De produkten waarom het in deze procedures gaat, zijn, als gezegd, kogellagers en kegellagers. Er zijn ten naaste bij 25 000 aan internationale standaardnormen beantwoordende soorten en maten kogellagers, zodat substitutie van de produkten der onderscheiden fabrikanten mogelijk is. Sommige soorten en maten, bekend als „bread and butter” en „star”, zijn erg gevraagd. Zij kunnen goedkoop in lange series worden vervaardigd. De Europese industrie heeft er zich over beklaagd dat de Japanse fabrikanten hun concurrentie op deze types hebben geconcentreerd.

In Japan is de produktie goeddeels in handen van vier fabrikanten, die tezamen goed zijn voor plusminus 90 % van de verkopen op de Japanse markt en 95 % van de Japanse exporten naar de Gemeenschap. Het zijn NTN Toyo Bearing Company Limited („NTN”), Nippon Seiko KK („NSK”), Koyo Seiko Company Limited („KOYO”) en Nachi Fujikoshi Corporation („NACHI”). Ik zal ze „de Grote Vier” noemen. Er zijn negen kleinere Japanse fabrikanten, wier produkten naar de Gemeenschap worden — of werden — geëxporteerd. De Grote Vier en deze negen zijn leden van de „Japan Bearing Industrial Association”.

In de Gemeenschap worden kogellagers voornamelijk in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk gefabriceerd. Ook Italië kent een bescheiden kogellagerproduktie, terwijl importen uit Japan er aan kwantitatieve beperkingen onderworpen zijn. Voorts blijkt Italië krachtens artikel 111 van het EEG-Verdrag door de Commissie te zijn gemachtigd de invoer van kogellagers van Japanse origine die in andere Lid-Staten in het verkeer gebracht zijn, tegen te gaan. De kogellagerproduktie van België, Denemarken, Ierland, Luxemburg en Nederland is, statistisch gezien, te verwaarlozen.

De nationale organisaties van kogellagerfabrikanten in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, die hun gemeenschappelijke belangen vroeger deden verdedigen door een „Committee of the European Bearing Manufacturers' Associations”, richtten in maart 1977 de Federation of European Bearing Manufacturers' Associations (FEBMA) op, die in alle zaken als gevoegde partij optreedt.

In de gehele Gemeenschap zijn er een twee à drie honderd importeurs van Japanse kogellagers, maar de import van de produkten van de Grote Vier loopt goeddeels over dochtermaatschappijen of anderszins aan hen gelieerde vennootschappen.

NTN heeft dochtermaatschappijen in Frankrijk, NTN-Roulements Sidag SA („NTN France”), en in Duitsland, NTN Wälzlager (Europa) GmbH („NTN Germany”). In het Verenigd Koninkrijk participeert NTN voor 50 % in NTN Bearing-GKN Ltd („NTN-GNK”), die voor de overige 50 % in handen is van een welbekende Engelse maatschappij: Guest, Keen & Nettlefolds Ltd.

NSK heeft dochtermaatschappijen in Frankrijk, Engeland en het Verenigd Koninkrijk, te weten NSK France SA („NSK-France”), NSK Kugellager GmbH („NSK Germany”) en NSK Bearings Europe Ltd („NSK UK”). NSK UK importeert in Japan vervaardigde kogellagers en fabriceert ze ook zelf — namelijk te Peterlee, Durham —.

Ook KOYO heeft dochtermaatschappijen in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, te weten een maatschappij die kort en goed „Koyo France” heet, Deutsche Koyo Wälzlager Verkaufsgesellschaft mbH („Deutsche Koyo”) en Koyo UK Ltd („Koyo UK”).

NACHI heeft een dochtermaatschappij in Duitsland, Nachi (Deutschland) GmbH („Nachi Deutschland”) en een in het Verenigd Koninkrijk, Nachi (UK) Ltd („Nachi UK”). Van Nachi's exporten naar de Gemeenschap loopt evenwel 67 % over een onafhankelijke Franse maatschappij, Import Standard Office SA („ISO”), Nachi's alleenvertegenwoordiger in Frankrijk.

V — De voorgeschiedenis

De penetratie van de gemeenschappelijke markt met in Japan vervaardigde lagers schijnt sedert 1968 bij de Europese industrie tot bezorgdheid aanleiding te hebben gegeven. Die bezorgdheid leidde tot verschillende initiatieven; zo kwam het in 1958 tot démarches bij de Commissie, die zich vervolgens bereid verklaarde bij besprekingen met Japan lagers als een „gevoelig produkt” te behandelen.

Het komt mij evenwel niet nodig voor in deze conclusie verder terug te gaan dan tot mei 1976, toen de Europese fabrikanten aan de Commissie een memorandum deden toekomen, getiteld „.Low-priced imports from Japan and the state-trading countries — The threat to the EEC bearing industry”. Volgens dit document leed het nauwelijks twijfel dat er meermalen dumpingpraktijken waren toegepast, maar de indiening van een klacht overeenkomstig de GATT-voorschriften zou vrijwel onmogelijk zijn gebleken. Het memorandum behelsde dan ook niet een tot de Commissie gericht verzoek om antidumpingprocedures in te leiden; wel werd op communautair toezicht op de importen en op de vaststelling van communautaire importquota's voor kogellagers uit Japan en uit de landen met een systeem van staatshandel aangedrongen. De Commissie stelt het memorandum met de Lid-Staten te hebben besproken, maar zij zou niet bereid zijn geweest tot het nemen van maatregelen — zoals de vaststelling van quota — welke tot een herleving van het protectionisme in de internationale handel hadden kunnen leiden. Voorhands meende zij er derhalve mee te moeten volstaan de ontwikkeling nauwlettend te volgen.

Ondanks de in het memorandum van mei 1976 genoemde moeilijkheden werd er op 15 oktober 1976 door de Committee of the European Bearing Manufacturers' Associations een klacht over dumpingpraktijken bij de Commissie ingediend. Zij berustte op een vergelijking tussen de binnenlandse en de exportprijzen, welke vergelijking tien soorten kogellagers en zes soorten kegellagers betrof. De binnenlandse prijzen waren gebaseerd op prijslijsten die in 1975 door drie van de „Grote Vier” waren opgesteld. Erkend werd dat er in de praktijk binnenslands verkocht werd tegen lagere prijzen dan op de lijsten waren vermeld. De klagers hebben zich in hun berekeningen dan ook op 60 % lagere prijzen gebaseerd en aan de Commissie stukken overgelegd waaruit de juistheid van dat percentage moet blijken. De uitvoerprijzen waren ontleend aan de prijslijst voor 1975, zoals die zou zijn opgesteld „door het exportkartel van de Japanse lagerindustrie”. Uit deze stukken zou al met al blijken van marges van dumping van gemiddeld 45 %. Ook werd in de klacht bewijs aangedragen voor in het tijdvak 1970 — medio 1976 geleden schade, beweerdelijk groot 500 miljoen DM. De juistheid van de gegevens der klagers werd voor het Hof door verzoekers, en wel vooral door NSK, aangevochten. De Commissie heeft ons evenwel medegedeeld (en die mededeling is door verzoekers aanvaard) dat het dit materiaal noch voor de vaststelling van dumping respectievelijk schade heeft gebruikt, noch voor het rapport waarin zij haar definitieve bevindingen heeft vastgelegd.

Overeenkomstig artikel 6, lid 2 (b) van verordening nr. 459/68 heeft de Commissie de Lid-Staten van de klacht in kennis gesteld. Op 5 november 1976 deelden de Lid-Staten hun zienswijze aan de Commissie mede. Het besluit tot een officieel anti-dumpingonderzoek werd op 9 november 1976 genomen een aan de Japanse ambassade bij de Gemeenschap medegedeeld. Op 13 november 1976 werd het bericht van inleiding der procedure — overeenkomstig artikel 10, lid 2, van verordening nr. 459/68 — geplaatst in het Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen. Volgens het bericht konden belanghebbenden binnen een termijn van 30 dagen „hun standpunt schriftelijk kenbaar maken”, terwijl de Commissie de rechtstreeks betrokken partijen die daarom schriftelijk mochten verzoeken, in de gelegenheid zou stellen hun standpunt mondeling toe te lichten „indien zij aantonen een voldoende belang te hebben bij nadere uiteenzetting van hun standpunt.”

Uiteraard had de Commissie — volgens artikel 10, lid 2, ook „de kennelijk betrokken exporteurs en importeurs” van de inleiding van het anti-dumpingonderzoek in kennis te stellen. Op 10 november 1976 gingen daartoe brieven uit naar de Grote Vier en naar een aantal importeurs, waaronder de Europese dochtermaatschappijen van de Grote Vier en ISO. Om onverklaarbare redenen werd de brief voor NSK France op een latere datum verzonden dan de overige brieven. Bij iedere brief was een afschrift van het in het Publikatieblad op te nemen bericht ingesloten — met een vragenlijst, door de ontvanger in te vullen met het oog op hetgeen de Commissie zelf hun „verdediging” noemde. De vragenlijsten kwamen overeen met het formulier dat voor antidumping-onderzoeken in de EEG wordt gebruikt en behelsden onder meer vragen over prijzen en verkochte hoeveelheden. Met name dienden de exporteurs — in hun eigen belang — afschriften in te sluiten van alle facturen die zij voor het tijdvak januari — juni 1976, zowel voor de binnenlandse markt van Japan als voor exporten naar de Gemeenschap hadden uitgeschreven voor de 16 soorten door de klagers geselecteerde soorten lagers. In die brieven werd betrokkenen voorts het navolgende medegedeeld:

„Mogelijk wilt u — in het belang van een spoedige en rechtvaardige afdoening der zaak — de hangende aangelegenheid mondeling uiteenzetten aan vertegenwoordigers van de Commissie en de Europese producenten ontmoeten, zodat beide partijen hun standpunten tegenover elkander kunnen stellen. De Commissie stelt u daartoe een op 18 januari 1977 te houden bijeenkomst voor. Gelieve omgaand te laten weten of die datum u schikt. Wij verzoeken u er evenwel nota van te nemen dat uw schriftelijk antwoord in ieder geval binnen de termijn van dertig dagen, in het bericht genoemd, wordt ingewacht.”

Aan sommige ontvangers werd op daartoe strekkend verzoek meer tijd voor beantwoording der vragenlijsten gelaten. Een eerste antwoord van de Grote Vier lag besloten in brieven, die op 17 en 18 december 1976 bij de Commissie binnenkwamen. Nadien — en tijdens het gehele onderzoek — zijn er tussen hen en de Commissie brieven gewisseld.

Een ontmoeting van „de rechtstreeks betrokken partijen” vond op 18 en 19 januari 1977 te Brussel plaats. Het schijnt daarbij te zijn gegaan om een „confrontation meeting” als bedoeld in artikel 6 (g) van de anti-dumpingcode en artikel 10, lid 6 (b) van verordening nr. 459/68 — waarbij vertegenwoordigers van de Europese industrie enerzijds, vertegenwoordigers van exporteurs en importeurs van Japanse kogellagers anderzijds in de gelegenheid zijn gesteld „hun standpunten tegenover elkaar te stellen”, en niet zozeer om een verhoor als in artikel 10, lid 6, onder (a) der verordening bedoeld. De bijeenkomst werd ook door Japanse overheidsambtenaren bijgewoond. Men schijnt het er over eens te zijn dat tijdens die bijeenkomst weinig vorderingen werden gemaakt, vooral omdat de Japanse exporteurs niet bereid bleken inlichtingen van confidentiële aard in aanwezigheid van hun concurrenten te bespreken. Wel bevestigden zij dat er op de prijzen, vermeld op hun voor het binnenland bestemde prijslijst, 70 à 80 % in mindering moest worden gebracht, en niet de 60 % waarvan de klagers in hun berekeningen waren uitgegaan. Hun bijdrage bestond goeddeels in een aanval op het bewijsmateriaal, door verzoeksters ingeroepen tot staving van de gestelde schade. Het Japanse verbond van lagerfabrikanten heeft dienaangaande een memorandum overgelegd. Voorts staat als onomstreden vast dat de Japanse exporteurs, uitgenodigd de mogelijkheid van verhoging van hun exportprijzen — of van daartoe strekkende toezeggingen — onder ogen te zien, daarvoor niet te vinden waren. De Commissie heeft hen toen gewaarschuwd dat er in de naaste toekomst wellicht een voorlopige beslissing zou worden genomen, waaraan zij het verzoek verbond haar op uiterlijk 25 januari 1977 bepaalde nadere gegevens te doen toekomen. Op of omstreeks 26 januari 1977 zijn de Commissie de gevraagde gegevens, althans ten dele, toegezonden.

Op 28 januari 1977 vond er een vergadering van het raadgevend comité plaats, waarop door de vertegenwoordigers van verschillende Lid-Staten de onmiddellijke invoering van voorlopige anti-dumpingrechten werd verlangd. Dit hield in dat de Commissie krachtens artikel 5, lid 1 (c) van verordening nr. 459/68 dienaangaande binnen vijf dagen had te beslissen.

De Commissie bleek op grond van het voorafgaand onderzoek van mening dat dumping en schade voldoende waren komen vast te staan en dat de belangen van de Gemeenschap om een onmiddellijk ingrijpen vroegen. Zo kwam het tot de op 4 februari 1977 vastgestelde verordening nr. 261/77, die op de dag van plaatsing in het Publikatieblad — 5 februari 1977 — in werking is getreden. In die verordening werd een voorlopig anti-dumpingrecht van 20 % gelegd op kogellagers, kegellagers en onderdelen van zulke lagers, afkomstig uit Japan. De Commissie stelde zich kennelijk op het standpunt dat het ondoenlijk was alle leveranciers te noemen; zij bleven tenminste in de verordening onvermeld (zie artikel 20, lid 2, van verordening nr. 459/68). Evenwel werd een lager recht — 10 % — gelegd op de produkten van NACHI en KOYO. De Commissie verklaarde ons dat die gunstige behandeling verband hield met de omstandigheid dat er, blijkens het voorafgaand onderzoek, bij de produkten van die bij de firma's van een lagere dumping-marge sprake was. Later werd ruchtbaar dat er voor de produkten van de Grote Vier, geen uitgezonderd, een zelfde recht had moeten zijn opgelegd. Volgens de verordening mochten produkten waarvoor het recht gold, in de Gemeenschap slechts in het verkeer worden gebracht na zekerheidsstelling (in den regel in de vorm van een bankgarantie) voor het verschuldigd bedrag. Volgens artikel 15, lid 2, van verordening nr. 459/68 gold het voorlopig recht voor ten hoogste drie maanden.

Na de vaststelling van verordening nr. 261/77 zette de Commissie haar onderzoek voort. Er vond te Brussel menige vergadering plaats, ook met de Japanse regering en ambassadepersoneel, terwijl er dikwijls ter plaatse werd gerechercheerd, zo — in februari en maart 1977 — op de kantoren van de dochtermaatschappijen van de Grote Vier in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk (met inbegrip van NTN-GKN). Vervolgens vond er een onderzoek plaats op de hoofdkantoren van de Grote Vier in Japan. In april vond er ook een onderzoek plaats ten kantore van ISO. De verschillende onderzoekingen werden verricht door antidumpingspecialisten van de Commissie en uit sommige Lid-Staten, die tijdens het bezoek aan Japan werden bijgestaan door een accountant van de Commissie en een aan de delegatie der Commissie te Tokyo verbonden econoom. Men krijgt uit al deze ontmoetingen en bezoeken de indruk dat de zaak bijzonder grondig is onderzocht. Sommige verzoekers hebben getracht die indruk weg te nemen, doch mijns inziens tevergeefs. Ik wil zelfs niet trachten een overzicht te geven van de soorten bewijsmateriaal die de Commissie tijdens het onderzoek vergaarde. Wij vernamen van facturen, computerstroken betreffende prijzen, kostendetails, geverifieerde rekeningen enz. En te Brussel zou het aantal ordners met gegevens dienaangaande thans 135 bedragen.

De termijn van drie maanden, in verordening nr. 261/77 aan de toepasselijkheid van het voorlopig recht gesteld, zou op 5 mei 1977 aflopen. Het was wel duidelijk dat het onderzoek van de zaak dan niet zou zijn voltooid. Op 3 mei 1977 heeft de Raad dan ook overeenkomstig artikel 16, lid 2, van verordening nr. 459/68 een verordening vastgesteld — verordening (EEG) nr. 944/77 — volgens welke het voorlopig recht drie maanden langer, dat wil zeggen tot 5 augustus 1977, zou blijven gelden. Wilde de Raad van zijn desbetreffende bevoegdheid gebruik maken, dan moest om zulk een verlenging door exporteurs en importeurs zijn gevraagd. Wij vernamen dat er in ieder geval door de Grote Vier en hun Europese dochtermaatschappijen om verzocht was.

In mei en juni 1977 maakte de Commissie berekeningen teneinde definitief te kunnen uitmaken of er van dumping sprake was geweest en, zo ja, welke de marge van die dumping geweest was. Ten processe is vooral fel geopponeerd tegen het feit dat de Commissie zich niet gehouden heeft geacht wie dan ook inzage in die berekeningen te geven of daaromtrent mededelingen te doen; en de Commissie heeft, wat dat betreft, voet bij stuk gehouden.

Ik moet nu iets gaan zeggen over de methode volgens welke de Commissie de marges van dumping — zowel met het oog op de voorlopige bevindingen waarop verordening nr. 261/77 was gebaseerd als voor haar definitieve vaststellingen — heeft bepaald.

Om te beginnen maakte het zeer grote aantal soorten lagers van Japanse oorsprong (plusminus 3 500) dat in de Gemeenschap werd verkocht, het ondoenlijk voor al die lagers dumping-marges te berekenen. Dus deed men het voor representatieve types. De representatieve types waarom het tijdens het voorlopig onderzoek ging, waren de zestien oorspronkelijk door verzoekers geselecteerde types. Verdere soorten — die de basis voor de definitieve vaststelling der dumping hebben geleverd — werden tijdens het onderzoek ter plaatse, verricht op de kantoren van de dochtermaatschappijen der Grote Vier in Europa, geselecteerd. Zij verschilden van firma tot firma en van Lid-Staat tot Lid-Staat.

In de tweede plaats waren zowel de exportprijzen als de binnenlandse prijzen waarvan de Commissie in haar berekeningen is uitgegaan, gewogen gemiddelde prijzen, met andere woorden gemiddelden per produkt, berekend door de totale opbrengst bij verkoop te delen door het in totaal verkochte aantal eenheden. Deze methode werd gekozen vanwege de aanzienlijke prijsverschillen welke bij individuele transacties — zelfs voor hetzelfde produkt, betrokken bij dezelfde leverancier — aan de dag traden.

In de derde plaats heeft de Commissie zich vanwege de „associatie” tussen de Grote Vier en de Europese importeurs van de meeste hunner produkten, bediend van de in artikel 3, lid 3, van verordening nr. 459/68 aangegeven wijze van berekening der exportprijzen, dat wil zeggen een berekening uitgaande van de prijzen waartegen de goederen voor het eerst aan een onafhankelijke koper in de Gemeenschap werden wederverkocht. Dat de Commissie zich van die methode bediende, werd vermeld in de considerans van de verordening nr. 261/77 — en aan de Europese dochtermaatschappijen van de Grote Vier bevestigd, toen er te hunnen kantore een „onderzoek ter plaatse” werd verricht en hun om gegevens betreffende hun produktiekosten en winsten werd verzocht —. Evenwel liet de Commissie, in de lijn van haar opvatting dat zij niet verplicht was inzage in haar berekeningen te geven, in het duister welk gebruik zij gemaakt had van het cijfermateriaal dat hun door de dochtermaatschappijen was verschaft. Dit leidde ten verhore tot een speciale klacht van de zijde van NSK naar aanleiding van het feit dat de Commissie in haar conclusie van dupliek in de zaak 119/77 mededeling had gedaan van de percentages welke zij voor kosten in mindering had gebracht op de prijzen, bij wederverkoop door de verschillende dochtermaatschappijen van NSK gemaakt. Van de zijde van NSK werd betoogd dat die percentages niet met juistheid konden zijn berekend.

In de vierde plaats werden de uitvoerprijzen en de binnenlandse prijzen in den regel „af-fabriek” vergeleken voor verkopen die in de eerste helft van 1976, „basis-periode” genoemd, tot stand kwamen (zoals u zich zult herinneren was dit het tijdvak waarvoor de Commissie in haar brieven van 10 november 1976 om facturen had gevraagd). De Commissie achtte deze aanpak in overeenstemming met artikel 3, lid 4, van verordening nr. 459/68. In haar berekeningen van mei en juni 1977 is de Commissie evenwel blijkens en conclusies van dupliek in de zaken 119/77 en 120/77, wat de binnenlandse prijzen betreft, uitgegaan van de in januari 1977 bestaande situatie. Door die aanpassing heeft de Commissie, naar zij te dien aanzien verklaarde, ervoor willen zorgen dat de op te leggen rechten zouden zijn gerelateerd aan de laatste marge van dumping die zou kunnen worden vastgesteld — en niet aan een als achterhaald te beschouwen marge —. Geen van de betrokken exporteurs of importeurs mocht vernemen dat de Commissie zulk een aanpassing in de zin had, terwijl ook het Hof met uiterst vage inlichtingen over de consequenties dier aanpassing genoegen moest nemen. Een overeenkomstige „aanpassing” schijnt voor de exportprijzen achterwege te zijn gebleven. Ten processe werden NSK en de Commissie het er niet over eens of zij er had moeten komen.

De Commissie onthulde in bedoelde conclusie van dupliek ook dat zij, in haar berekeningen van mei en juni, de binnenlandse prijzen nogmaals had aangepast, i.e. verhoogd met een fictieve winstmarge van 8 % (in een beperkt aantal gevallen werd er bij de berekening der exportprijzen, doch nooit bij die van exportprijzen en de ermede corresponderende binnenlandse prijzen tezamen, een correctie wegens fictieve winst aangebracht). De Commissie achtte dit gerechtvaardigd omdat uit berichten in de pers en de geverifieerde rekeningen van de Japanse fabrikanten was gebleken dat ze voortdurend met verlies zouden hebben verkocht. Bij die verkopen kon er volgens de Commissie niet van „normale handelstransacties” in de zin van artikel VI, lid 1, van de GATT, artikel 2, letter d), van de antidumpingcode en artikel 3, lid 1, a) van verordening nr. 459/68 worden gesproken. De Commissie achtte zich dan ook gerechtigd de feitelijke prijzen op de binnenlandse markt buiten beschouwing te laten en een „produktiekostenformule” overeenkomstig artikel 3, lid 2, der verordening toe te passen. Omdat de evenwel destijds op grond van de door de Commissie verkregen inlichtingen onmogelijk met zulk een formule kon worden gewerkt, heeft zij aangenomen dat de prijzen op de binnenlandse markt de produktiekosten dekten en er 8 % „op gelegd”. De veronderstelling dat de prijzen op de binnenlandse markt de produktiekosten dekten, was volgens de Commissie in het voordeel van de Japanse fabrikanten. Het percentage van 8 % werd berekend aan de hand van de winsten van bepaalde Japanse industrieën die volgens de Commissie tot „dezelfde algemene categorie” als de lagerindustrie behoorden, te weten de springverenfabrieken, de fabrieken van kettingen en draagriemen en/of draagriemen alleen. Of de argumenten, door de Commissie aangevoerd ten gunste van haar uitlegging van artikel VI van de GATT, artikel 2 d) van de anti-dumpingcode en artikel 3, lid 2, van verordening nr. 459/68 rechtens als gegrond zijn te beschouwen, is een vraag waarop ik nog terug kom. Voorhands wil ik er slechts op wijzen dat de Japanse exporteurs, ofschoon hen het verzoek bereikte om overlegging van gegevens betreffende hun winsten en verliezen, van de Commissie nimmer mochten vernemen dat een bedrag wegens fictieve winst, laat staan een fictieve winstmarge van 8 %, bij hun gewogen gemiddelde prijzen — op de binnenlandse markt dan wel op de communautaire markt — zou worden opgeteld; ook is nimmer met hun besproken dat de door de Commissie voor de vaststelling van die 8 % geselecteerde industrieën zich voor vergelijking leenden.

Ik keer tot de draad van mijn betoog terug.

Ook in mei en juni 1977 is er gediscussieerd over de mogelijkheid dat de Japanse exporteurs zich tot herziening van hun prijzen zouden verbinden. In haar voor het Hof gemaakte opmerkingen liet de Commissie doorschemeren dat er de exporteurs een verwijt van zou mogen worden gemaakt dat zij zich pas in een laat stadium van onderzoek voor een bespreking dienaangaande hadden laten vinden; artikel 14, lid 2, c), van verordening nr. 459/68 houdt evenwel ten duidelijkste in dat daaraan voor hen geen nadelige consequenties mogen worden verbonden. De gesprekspartners waren de Commissie enerzijds, de Grote Vier en haar dochtermaatschappijen, vertegenwoordigers van de Japanse regering en van de Japan Bearing Industrial Associations anderzijds. De mogelijkheid van toezeggingen van de zijde der kleinere Japanse exporteurs werd met de Association besproken.

Blijkbaar zijn tijdens deze besprekingen althans sommige der tot de Grote Vier gerekende bedrijven door ambtenaren van de Commissie in algemene bewoordingen van de voor hun exporten berekende dumping-marges op de hoogte gesteld. Zo werd ons van de zijde van NSK medegedeeld dat ambtenaren van de Commissie tijdens een op 25 mei 1977 met vertegenwoordigers van NSK gehouden bijeenkomst, hadden medegedeeld dat de door de Commissie voor NSK's exporten naar de Gemeenschap vastgestelde dumpingmarge, al naar gelang van het soort lager, van nihil tot 30 % varieerde, terwijl het gemiddelde bij 15 à 16 % lag. KOYO's raadsman deelde ons mede dat een ambtenaar van de Commissie tijdens een door hem bijgewoonde bespreking had gezegd, dat de voor KOYO vastgestelde dumping-marge 12,24 % bedroeg. Anderzijds blijkt geen van de Grote Vier gedetailleerd op de hoogte te zijn gebracht van de met betrekking tot hun produkten, soort voor soort, vastgestelde dumping-marges. Nog veel minder bleek de Commissie bereid haar berekening van de marges op tafel te leggen.

Ten processe was het een twistappel tussen NSK en de Commissie of de exporteurs op grond van mededelingen, door ambtenaren van de Commissie tijdens de besprekingen gedaan, konden aannemen dat er van hun produkten geen rechten zouden worden geheven als ze maar aanvaardbare toezeggingen deden. Mijns inziens behoeft hierbij niet te worden stilgestaan, omdat de exporteurs, wat er ook moge zijn gezegd, niet in redelijkheid konden geloven dat de betrokken ambtenaren, hun positie in aanmerking genomen, de Commissie zelf konden binden, om van de Raad maar te zwijgen.

Het resultaat der besprekingen was dat de Grote Vier op 20 juni 1977 schriftelijke toezeggingen deden.

Ten behoeve van de kleinere Japanse exporteurs heeft de Japan Bearing Industry Association de Commissie bij telex d.d. 1 juli 1977 medegedeeld dat zij bereid waren toezeggingen te doen — in de vorm waarover de Association en de ambtenaren der Commissie het reeds waren eens geworden —. Negen kleinere exporteurs deden zulke toezeggingen; zij waren gedateerd 7 juli 1977. Acht van deze toezeggingen werden de Commissie bij brief van 8 juli 1977 toegezonden, de negende bij brief van 28 juli 1977. Van de inhoud dezer brieven zijn wij niet precies op de hoogte.

Wij hebben evenwel afschriften van de toezeggingen der Grote Vier voor ons liggen. Ze zijn allemaal gesteld op naam van „voornoemde vennootschap en haar dochtermaatschappijen en filialen”. Inhoudelijk zijn er geen verschillen, ofschoon NACHI's toezegging hier en daar enigszins anders is geformuleerd: eris sprake van exporten naar Frankrijk, hetgeen waarschijnlijk een erkenning van ISO's onafhankelijke status inhoudt. Globaal gesproken verbonden de Grote Vier (en hun dochtermaatschappijen en filialen) zich:

1. hun prijzen, uitgaande van januari 1977, in twee etappes te verhogen: de eerste verhoging zou ingaan op 5 februari 1977 en op 30 juni 1977 worden voltooid; de tweede verhoging zou niet later dan op 1 juli 1977 ingaan en op 21 december 1977 zijn voltooid; de verhoging zou per etappe 10 % bedragen;

2. hun prijzen in de laatste maand van ieder half jaar te verhogen „met de procentuele wijziging der producentenprijsindex van de Bank of Japan voor industriële goederen — machinerieën en precisie-instrumenten —”; de eerste verhoging, corresponderend met de procentuele wijziging tussen juni 1977 en december 1977, zou uiterlijk eind juni 1978 ingaan;

3. (punt 6 van de toezegging van NACHI; punt 5 van de overige toezeggingen) stappen te doen ter verzekering van „een soortgelijke prijsontwikkeling” voor lagers „van niet-Japanse herkomst”;

4. de Commissie op gezette tijden gedetailleerde gegevens te verschaffen betreffende hun prijzen voor de 100 belangrijkste soorten lagers en „alle verificaties van zulke gegevens die de Commissie noodzakelijk mocht achten” te aanvaarden.

De toezeggingen zouden in werking treden zodra de Commissie de betrokken firma zou hebben medegedeeld ze aanvaardbaar te achten. Ze zouden gelden tot 31 december 1978 en ieder halfjaar stilzwijgend kunnen worden verlengd, tenzij de Commissie op haar aanvaarding mocht terugkomen of de vennootschap ze mocht opzeggen, van welke opzegging dan 20 dagen tevoren kennis moest worden gegeven.

In een van de schriftelijke vragen, welke het Hof partijen aan het eind van de pleidooien heeft gesteld, ging het er om welke gevolgen — volgens partijen — aan op 20 juni 1977 gedane toezeggingen verbonden zouden zijn voor de prijzen, berekend voor tussen 5 februari en 20 juni 1977 gerealiseerde verkopen. In antwoord op die vraag heeft de Commissie verklaard dat het haars inziens niet in de bedoeling had gelegen dat er aan de toezeggingen gevolgen zouden zijn verbonden voor de prijzen, berekend wegens tussen 5 februari en 20 juni 1977 gerealiseerde verkopen en dat ze ermede accoord ging dat prijsverhogingen tussen 5 februari en 20 juni 1977 zouden worden geacht „een eerste stap tot nakoming van de toezegging” te zijn. De Grote Vier zetten nader uiteen dat ieder hunner in het eerste halfjaar van 1977 ernaar had gestreefd om, voorzover nationale controles op de prijzen, bestaande contracten en verzet van de zijde der afnemers het niet onmogelijk maakte, hun prijzen te verhogen. NACHI had een eerste prijsverhoging van 5 % — per 1 januari 1977 — aangekondigd. In februari kondigde NACHI een prijsverhoging van 12 % aan. KOYO begon in februari met prijsverhogingen, verband houdende met de instelling van een voorlopig antidumping-recht. NTN en NSK volgden hun voorbeeld en gelastten hun Europese dochtermaatschappijen hun prijzen in maart respectievelijk april met 10 % te verhogen. Volgens de Grote Vier was de Commissie hiervan op de hoogte en lag in de toezeggingen besloten dat zij het er met de Commissie over eens waren geworden dat de prijsverhogingen waartoe zij in het eerste halfjaar van 1977 zouden overgaan, zouden „meetellen” voor de per 31 december 1977 te realiseren verhoging van 20 %.

NSK heeft ernstig bezwaar gemaakt tegen punt 5 van haar toezegging, die ook betrekking had op lagers door NSK UK te Peterlee, dat wil zeggen binnen de Gemeenschap, vervaardigd. NSK heeft er op aangedrongen dat het ontwerp van de toezegging (zoals die door de Commissie was opgesteld) in zoverre zou worden gewijzigd, maar de Commissie wilde daarvan niet weten. Van de zijde van de Raad en de Commissie is ons verklaard dat deze clausule was bedoeld om te voorkomen dat een fabrikant met produktiecapaciteit buiten Japan aan zijn toezegging zou kunnen ontkomen door, al naar het hem uitkwam, vanuit Japan dan wel vanuit Engeland te leveren; zonder deze clausule zou NSK's toezegging voor de Commissie onaanvaardbaar zijn geweest, omdat controle op de nakoming onmogelijk zou zijn geweest.

Op 21 juni 1977 (daags na de ondertekening van de toezeggingen der Grote Vier) kwam het raadgevend comité bijeen, en na die vergadering besloot de Commissie aan de Raad voor te stellen de toezeggingen der Grote Vier te aanvaarden, een definitief anti-dumpingrecht van 15 % te leggen op kogellagers en kegellagers (doch niet op onderdelen van lagers) van oorsprong uit Japan, de toepassing van dat recht te schorsen zolang als de Grote Vier hun toezeggingen gestand deden en de bedragen der zekerheidsstelling voor het voorlopig recht — wat produkten van de Grote Vier, doch niet wat de produkten der kleinere exporteurs betreft — definitief te innen voorzover 15 % niet te boven gaande. Op 4 juli 1977 deed de Commissie de Raad een ontwerp-verordening van die inhoud toekomen.

Ik wees reeds op bepaalde onthullingen, door de Commissie gedaan in de conclusies van dupliek in de zaken 119/77 en 120/77. Een verdere onthulling was dat zij, na indiening van haar ontwerp aan de Raad, doch voordat de Raad tot een besluit was gekomen, een verdere reeks „verificatie-cijfers” produceerde. Om wat voor cijfers het hier ging, is ons niet bekend.

Ten processe is door NSK veel aandacht geschonken aan een voorval, dat door de Commissie voor het eerst in de conclusies van dupliek in de zaken 119/77 en 120/77 ter sprake werd gebracht — en zich in die tijd afspeelde —. Op 8 juli 1977 deed de delegatie der Commissie te Tokyo haar summiere vertalingen toekomen van Japanse persverslagen over een verhoging van de binnenlandse prijzen waartoe door de Grote Vier in 1976 zou zijn overgegaan, waarbij met name het de aandacht verdient een toespraak van de heer Otsu, president van NTN en de Japanese Bearing Industrial Association, die liet doorschemeren dat die prijsverhoging — gemiddeld 6 à 8 % — die, naar de Commissie tevoren meende in juli 1976, dat wil zeggen buiten de basisperiode, in werking was getreden, goeddeels met ingang van januari 1976 had gegolden. De Commissie stelde zich op het standpunt dat de Japanse fabrikanten erop hadden dienen te wijzen dat die prijsverhoging met terugwerkende kracht werd toegepast, doch trad dienaangaande niet met hen in discussie. Wel maakte zij van de gegevens, die in deze persverslagen besloten lagen, gebruik bij het opstellen van de „verificatie-cijfers” — die zouden berusten op artikel 10, lid 7, b) van verordening nr. 459/68, waarin sprake is van gevallen waarin „een betrokken partij de nodige gegevens niet verstrekt —.” Deze becijferingen vielen blijkbaar anders uit dan die welke ik even geleden noemde. Van de zijde van NSK werd ons medegedeeld dat de Commissie, indien zij de aangelegenheid met hun had besproken, zou hebben geconstateerd dat de met terugwerkende kracht toegepaste prijsverhoging in april 1976 is geschied en slechts ten dele betrekking had op kogellagers van het representatieve type (in de meeste gevallen ging het om lagers voor de Japanse motorindustrie en niet om naar Europa geëxporteerde lagers), terwijl het globale prijsgemiddelde voor de tot dit soort behorende type er in het basistijdvak met ongeveer 0,5 % door is gestegen; de prijsverhogingen voor mei en juni waren in de computerstroken voor die maanden verwerkt. Uiteindelijk leidde een en ander er niet toe dat de Commissie haar bij de Raad ingediend ontwerp wijzigde.

Op 24 juli 1977 stelde de Raad verordening nr. 1778/77 vast, waarvan de bewoordingen, één punt buiten beschouwing gelaten, niet wezenlijk verschillen van hetgeen door de Commissie was voorgesteld. De verordening trad op 4 augustus 1977, daags na plaatsing in het Publikatieblad in werking. NSK's raadsman suggereerde ten verhore dat er aan de late plaatsing in het Publikatieblad — die de periode van toepassing van het voorlopig recht verlengde — wel eens onzuivere motieven ten grondslag konden hebben gelegen. Van motieven als bedoeld is evenwel niet gebleken. Het uitstel kan ook aan oponthoud bij de vertaling hebben gelegen.

Op de dag van publikatie der verordening (3 augustus 1977) deed de Commissie de Grote Vier telexberichten toekomen, waarin hun werd medegedeeld dat hun toezeggingen waren aanvaard.

Over de inhoud van de considerans van verordening nr. 1778/77 is fel gedebatteerd. Toch zou ik er thans geen gedetailleerde bespreking aan willen wijden. Ik beperk mij ertoe te vermelden dat de enige informatie welke er met betrekking tot de vaststellingen der Commissie nopens de dumping aan kan worden ontleend, vervat is in de 8e overweging, luidende als volgt:

„… dat uit dit onderzoek van de feiten blijkt dat er sprake is van dumping, waarvan de marge van transactie tot transactie sterk varieert, maar gemiddeld voor het grootste gedeelte van de Gemeenschap de 15 % overschrijdt.”

(De considerans van verordening nr. 261/77 was ten deze niet uitvoeriger en volstond met de overweging dat „.uit … eerste onderzoek van de feiten blijkt dat dumping heeft plaatsgevonden waarvan de marge tussen de transacties sterk varieert en in vele gevallen de 30 % overschrijdt”). Veel uitvoeriger zijn de consideransen der beide verordeningen over de vaststellingen der Commissie met betrekking tot de schade.

Een merkwaardigheid van de 8e overweging van de considerans van verordening nr. 1778/77 is het gebruik van de uitdrukking „het grootste gedeelte van de Gemeenschap”, die op het eerste gezicht schijnt te betekenen: meer dan de helft van de Gemeenschap. Zo heeft de Commissie het evenwel kennelijk niet bedoeld blijkens haar uitlating dat Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk ieder afzonderlijk of in combinatie zulk een „grootste gedeelte” vormen. De Raad sprak als zijn mening uit dat kennelijk veeleer aan „.a major part” dan aan „the major part” was gedacht. Zo luidt ook de Italiaanse tekst van de verordening: „per gran parte della Communità”.

De artikelen 1, 2 en 3 van verordening nr. 1778/77 staan in de onderhavige gevallen zo centraal, dat ik ze nagenoeg woordelijk moet citeren:

(volgen de namen van de Grote Vier).

Ik wil over deze bepalingen terstond twee dingen opmerken.

Mijn eerste opmerking betreft het toepassingsgebied der verordening. Artikel 3 geldt natuurlijk slechts voor produkten van de Grote Vier. Raad en Commissie voeren als verklaring hiervoor aan dat de schade welke de kleinere Japanse exporteurs aan de Europese industrie hadden berokkend, als te verwaarlozen was te beschouwen. Als dit zo was, sloot die omstandigheid evenwel de toepassing van een definitief (zij het geschorst) anti-dumpingrecht op de produkten van de kleinere exporteurs evenals de definitieve inning van het op hun produkten toegepaste voorlopige recht uit. Er is wat hen betreft ook geen aanwijzing dat de toepassing van een definitief recht door „dreigend gevaar voor schade” gerechtvaardigd zou zijn; in de considerans der verordening is ook nergens sprake van dreigende schade. Er wordt slechts gesproken van „schade” en van het feit dat aan de communautaire industrie „schade toegebracht” zou zijn. Dit betekent mijns inziens dat niet slechts artikel 3 der verordening, doch ook de artikelen 1 en 2, hoe algemeen ook geformuleerd, slechts voor de produkten van de Grote Vier kunnen gelden.

Mijn tweede opmerking betreft de aard van de bevoegdheid die de Commissie aan artikel 2, lid 2, ontleent c.q. de aard der verplichting welke voor haar in dat artikel besloten ligt. De op 4 juli 1977 door de Commissie voorgestelde tekst van artikel 2, lid 2, hield in dat de Commissie de schorsing van het recht (bij ontduiking, niet-nakoming of opzegging der verplichtingen) slechts ongedaan behoefde te maken wanneer zij, gehoord de Lid-Staten, tot de conclusie kwam dat er beschermende maatregelen moesten worden genomen. Het vervolgens door de Raad vastgestelde artikel 2, lid 2, luidt anders: na in het raadgevend comité de Lid-Staten te hebben gehoord, moet de Commissie in zodanig geval de schorsing van het recht terstond beëindigen. Het heeft er derhalve de schijn van dat de Raad aan de Commissie ten deze geen discretionaire bevoegdheden heeft toegedacht. Dit zou in de lijn liggen van verordening nr. 459/68, waarin nergens is voorzien dat de Commissie in verband met de heffing van een definitief recht discretionaire bevoegdheden zou kunnen uitoefenen.

VI — Vorderingen en petitum

Het Hof heeft thans kennis te nemen van vijf, alle in september c.q. oktober 1977 ingestelde acties:

VII — De ontvankelijkheid der krachtens artikel 173 ingestelde vorderingen

Van de zijde van de Raad werd gesteld dat anti-dumpingmaatregelen, als tegen buiten de Gemeenschap gevestigde ondernemingen gerichte maatregelen van handelsbeleid, zich in het geheel niet voor toetsing door het Hof zouden lenen. De Raad stond stil bij de aan het communautaire anti-dumpingrecht voorafgegane anti-dumpingvoorschriften der Lid-Staten, waarin, naar de Raad meent, „het legislatieve en discretionaire karakter vananti-dumpingrechten” tot uitdrukking kwam, anders dan in de desbetreffende wetgeving van de USA waar, als ik de Raad goed heb begrepen, rechterlijke controle op administratieve procedures mogelijk is.

Verzoeksters hebben hiertegenover een analyse gegeven van de situatie, zoals die in elk der Lid-Staten rechtens heeft bestaan voordat het tot een communautaire anti-dumpingrecht is gekomen; hun argumenten hebben mij overtuigd, hetgeen met name geldt voor de door hen aangehaalde jurisprudentie: het arrest van de Franse Conseil d'Etat in de zaak Manufacture de Produits chimiques de Tournon en de uitspraak van Judge Ackner van de Queen's Bench Division van het Engelse High Court, gegeven in de zaak Leopold Lazarus Ltd / Secretary of State for Trade and Industry (beide arresten zijn afgedrukt in Bijlage 1 van de incidentele conclusie van antwoord, door verzoeksters genomen in de zaak 119/77).

Ik geloof echter dat het Hof zich niet al te zeer dient te verdiepen in het recht dat voorheen in een aantal individuele Lid-Staten mocht hebben gegolden dan wel in het tegenwoordig recht van de USA. Het is alleen maar onze taak te zorgen dat artikel 173 van het Verdrag tot gelding komt. In zoverre staat vast dat ieder ander dan de Lid-Staten of een instelling van de Gemeenschap, om met een beroep op artikel 173, tweede alinea, de rechtmatigheid van een als verordening gepresenteerde handeling van een communautaire instelling te kunnen aanvechten, aan drie voorwaarden moet voldoen:

1. hij moet kunnen aantonen dat de handeling, ofschoon als verordening gepresenteerd, in feite (althans te zijnen aanzien) een beschikking is;

2. hij moet kunnen aantonen dat de handeling hem rechtstreeks raakt;

3. hij moet kunnen aantonen dat de handeling hem individueel raakt.

Van de zijde van sommige der verzoeksters werd aangevoerd dat in een aantal door dit Hof gewezen arresten, met name in de arresten 100/74, CAM/Commissie (Jurispr. 1975, blz. 1393) en 88/76, Société pour l'exportation des sucres/Commissie, Jurispr. 1977, blz. 709) besloten lag dat men slechts aan de sub (2) en (3) genoemde voorwaarden behoefde te voldoen. Ik begrijp dat deze arresten, op zichzelf beschouwd, zich voor een dergelijke uitlegging lenen. Ik acht het evenwel niet geoorloofd ze op zichzelf te beschouwen. Zij dienen te worden geïnterpreteerd in samenhang met vroegere en latere uitspraken, waaruit blijkt dat de onder (1) omschreven voorwaarde wel degelijk van belang is. Eerdere arresten waarin dit punt ter sprake kwam, noemde ik in mijn conclusie in de zaak CAM/Commissie (Jurispr. 1975, blz. 1411). Nadien heeft het Hof zich hierover uitgesproken in de zaak 101/76, Koninklijke Scholten Honig/Raad en Commissie (Jurispr. 1977, blz. 797) en in de zaken 103-109/78, Société des usines de Beaufort/Raad (arrest van 18 januari 1979, nog niet gepubliceerd).

Welbeschouwd ging het in de zaken CAM/Commissie en Société pour l'exportation des sucres/Commissie om op zichzelf staande gevallen, waarin de Commissie bij besluit wijziging bracht in de gevolgen, verbonden aan tussen bepaalde data afgegeven exportcertificaten — met geprefixeerde restituties —. Ofschoon naar de vorm een verordening, was het besluit derhalve te beschouwen als een „bundel” individuele beschikkingen waarmede werd ingegrepen in het lot, beschoren aan individuele certificaten, op dezelfde wijze als het geval was in de zaken 41-44/70, International Fruit Co. (Jurispr. 1971, blz. 411). In dezelfde zin beoordeelde advocaat-generaal Reischl het besluit dat de inzet vormde van de zaak Société pour l'exportation des sucres/Commissie (Jurispr. 1977, blz. 730).

Met deze beginselen voor ogen kom ik opnieuw te spreken over verordening nr. 1778/77.

Ik zou ten deze drie groepen van verzoekers willen onderscheiden :

1. de Grote Vier;

2. dochtermaatschappijen en filialen van de Grote Vier;

3. ISO.

Ik zou eerst over ISO willen spreken.

ISO is een niet door toezeggingen aan de Commissie gebonden onafhankelijke vennootschap en neemt mijns inziens derhalve, wat verordening nr. 1778/77 betreft, geen andere positie in dan alle andere importeurs, die produkten van de Grote Vier in de Gemeenschap invoeren.

De verordening fungeert jegens zulke onafhankelijke importeurs geheel overeenkomstig haar bedoeling: als een verordening en anders niet.

Wat de artikelen 1 en 2 der verordening betreft, kan hieromtrent ook geen twijfel bestaan. Met die artikelen kan ieder die in de toekomst in de Gemeenschap lagers in de zin der verordening wenst te importeren, te maken krijgen. Uitzonderingen voor bijzongere importeurs of groepen van importeurs van zulke lagers worden niet gemaakt.

De zaak ligt voor artikel 3 minder eenvoudig. Ongetwijfeld gaat het in dit artikel met name om een gesloten groep van importeurs, namelijk degenen die tussen 5 februari 1977 en 4 augustus 1977 door de Grote Vier vervaardigde produkten in de Gemeenschap hebben geïmporteerd en krachtens verordening nr. 261/77 (dan wel krachtens die verordening, zoals bij verordening nr. 944/77 aangevuld) over die importen een voorlopig recht hadden te betalen — en daarvoor zekerheid hadden gesteld —. Het lijdt ook in het geheel geen twijfel dat artikel 3 deze importeurs rechtstreeks raakt: de douane van de Lid-Staten heeft er voor te zorgen dat het aldus verschuldigde recht wordt geïnd ofwel dat voor de voldoening van het recht zekerheid wordt gesteld, en beschikt ten deze niet over discretionaire bevoegdheden. Maar kan worden gezegd dat artikel 3, voorzover het om deze importeurs gaat, veeleer als een reeks beschikkingen dan als een wetgevende maatregel is te beschouwen? Ik meen van niet. Ik meen dat wij hier te maken hebben met een typisch voorbeeld van hetgeen ik in mijn conclusie in de zaak CAM/Commissie groepswetgeving „legislation affecting a closed class”) heb genoemd (Jurispr. 1975, blz. 1413). Het wil er bij mij niet in dat, indien het besluit tot oplegging van een voorlopig antidumpingrecht en dat tot oplegging van een definitief anti-dumpingrecht als van legislatieve aard is te beschouwen, hetzelfde niet zou gelden voor het besluit tot inning van het voorlopig recht. Zulk een merkwaardige uitkomst zou bovendien tot het bevreemdende resultaat leiden dat een importeur die tegen de rechtsgeldigheid van de inning van het definitieve recht wenst op te komen, zich tot de nationale rechter zal hebben te wenden en een importeur die de rechtsgeldigheid van de inning van een voorlopig recht wenst aan te vechten, zou mogen kiezen tussen een procedure voor de nationale rechter en een rechtstreeks beroep op ons Hof.

Ik acht derhalve ISO's vordering (zaak 118/77) niet-ontvankelijk.

Ik zie er niet aan voorbij dat er in tenminste een der zaken (zaak 119/77) door verzoeksters een poping is ondernomen aan te tonen dat hun in een procedure voor de rechter in Engeland onvoldoende beroepsmogelijkheden openstonden. Ik meen echter dat ze in die poging niet zijn geslaagd.

Het enige bezwaar dat tegen de mogelijkheid van een procedure in de Bondsrepubliek Duitsland werd gemaakt, hield in dat de beroepstermijn aldaar erg kort is (een maand). Dit is u uit andere zaken natuurlijk niet onbekend. Het is evenwel geen reden artikel 173 zo ruim op te vatten dat men zich desgewenst ook tot ons Hof zou kunnen wenden.

Hetzelfde geldt voor de bezwaren ingebracht tegen de in Frankrijk rechtens bestaande situatie: de beroepsmiddelen aldaar werden niet ontoereikend geacht, doch volgens sommige verzoekers is procederen in Frankrijk een moeizame aangelegenheid.

En hetgeen verzoeksters over het Engelse recht ten beste gaven was, om het maar zacht te zeggen, oppervlakkig. Met geen woord is melding gemaakt van wat naar ik dacht toch het meest voor de hand liggende middel in procedures voor de Engelse rechter is: een verzoek om een declaratoire uitspraak. Die weg is dan ook bewandeld in de zaak Leopold Lazarus Ltd / Secretary of State for Trade and Industry. En ondanks hun pretentie de rechtens in het gehele Verenigd Koninkrijk bestaande situatie te bespreken, hebben zij zich niet verwaardigd een woord te wijden aan de beroepsmiddelen waarvan men zich in procedures voor de rechter in Schotland kan bedienen.

De Grote Vier zelf schijnen zich, wat verordening nr. 1778/77 betreft, in een andere positie te bevinden. Het schijnt uitgesloten dat ook maar een hunner de rechtsgeldigheid dier verordening geheel of ten dele voor de nationale rechter kan aanvechten, voor zover zij tenminste niet volgens bepaalde nationale procedures als gevoegde partij kunnen optreden dan wel — bijvoorbeeld — in financieel opzicht of anderszins bijdragen tot een door een importeur aangespannen procedure.

Dit wil natuurlijk op zichzelf niet zeggen dat de Grote Vier (en ieder hunner) gerechtigd moeten worden geacht de verordening krachtens artikel 173, tweede alinea, rechtstreeks voor dit Hof aan te vechten.

Uw Hof behoeft mijns inziens ook al geen uitspraak te doen inzake de uitvoerig besproken vraag of het ervoor mag worden gehouden dat aan een exporteur die zich blijkens de uitkomst van een onderzoek, ingesteld krachtens artikel 10 van verordening nr. 459/68, aan dumping ten nadele van een bedrijfstak van de Gemeenschap zou hebben schuldig gemaakt, ipso facto het recht toekomt een besluit van Raad of Commissie waarin bedoelde bevindingen zijn vastgelegd — of aan die bevindingen gevolgen worden verbonden — krachtens artikel 173, tweede alinea, aan te vechten. De argumenten vóór en tegen houden elkaar in evenwicht.

Het lijdt mijns inziens geen twijfel dat verordening nr. 1778/77 ten aanzien van (ieder van de) Grote Vier verder is gegaan. Zoals ik reeds zeide, hebben de onderscheiden artikelen van de verordening alleen op hun produkten betrekking. In onderling verband houden de artikelen 1, 2 en 3 der verordening in dat er, op de tweeledige grondslag van de ten aanzien van ieder der Grote Vier getroffen vaststelling van schadelijke dumping én de door ieder hunner gedane toezegging, een definitief recht op hun produkten wordt gelegd — en tevens geschorst, zolang als de Commissie bij haar controle op de naleving der toezeggingen niet vaststelt dat zij worden ontdoken, niet worden nagekomen of zijn ingetrokken —; en inmiddels moet het voorlopig recht op vóór de inwerkingtreding der verordening gerealiseerde importen van hun produkten definitief worden geïnd.

Het valt mij moeilijk in dit alles, voor zover de Grote Vier betreft, ook maar iets legislatiefs te ontdekken, iets van „algemene strekking”, zoals artikel 189 van het Verdrag het — met betrekking tot verordeningen — noemt. In wezen hebben bij hier met een verordening „ad hominem” te maken; zij vertoont alle kenmerken van een beschikking, ten aanzien van bijzondere personen op grond van hun gedrag genomen. Het gaat ten duidelijkste om de Grote Vier één voor één. Zij worden mijns inziens ook rechtstreeks geraakt, ook al moet het voorlopige — en zal het definitieve recht — bij de importeurs worden geïnd als één der Grote Vier zich niet aan de toezegging houdt. Iedere andere zienswijze zou mijns inziens een miskennig van de realiteit inhouden.

Mijn conclusie luidt dat de krachtens artikel 173 van het Verdrag aanhangig gemaakte vorderingen ontvankelijk zijn, voor zover zij door de Grote Vier zelf zijn ingesteld. Ik wijs er evenwel met nadruk op dat zulks mijns inziens uit de bijzondere structuur van verordening nr. 1778/77 voortvloeit. Het wil niet zeggen dat de betrokken importeurs, telkens wanneer er in een verordening van de Raad een definitief anti-dumpingrecht wordt opgelegd of de definitieve inning van een voorlopig recht wordt gelast, gerechtigd zijn haar krachtens artikel 173 aan te vechten. Het betekent wel dat verordening nr. 1778/77 mijns inziens als een „hybridisch” instrument is te beschouwen, waarmede het Hof niet eerder te maken kreeg en ook niet dikwijls te maken zal krijgen. Voor ieder ander dan de Grote Vier (en mogelijkerwijs hun dochtermaatschappijen en filialen, wier positie nog ter sprake komt) is het een verordening en niets dan dat. Voor (ieder van) de Grote Vier is het echter een beschikking die hen rechtstreeks en individueel raakt.

De vraag of vorderingen, krachtens artikel 173 door de dochtermaatschappijen en filialen van de Grote Vier ingesteld, ontvankelijk zijn is in dit verband niet van grote praktische betekenis. Hun status als importerende firma's maakt, als ik met mijn hiervoor uiteengezette zienswijze gelijk heb, hun vorderingen zeker niet ontvankelijk. Wat de aangegane verbintenissen betreft, zijn zij evenwel als partijen te beschouwen, waardoor hun positie die van de Grote Vier benadert. Ten aanzien van NSK UK doet zich bovendien de bijzonderheid voor dat verordening nr. 1778/77 haar moet weerhouden van schending harer verplichting tot verhoging van de prijzen der door haar te Peterlee vervaardigde lagers. Niet wel valt in te zien hoe zij hiertegen bij de Engelse rechter zou kunnen opkomen. Mijns inziens dienen de dochtermaatschappijen en filialen der Grote Vier dan ook in hun vorderingen te worden ontvangen.

VIII — De krachtens artikel 173 ingestelde vorderingen, materieel bezien

Het is mij niet gemakkelijk gevallen de wezenlijke argumenten, door verzoeksters ingebracht tegen de rechtsgeldigheid van verordening nr. 1778/77 te ordenen. Het zijn er meer dan veertig. Wat opvalt is dat bepaalde argumenten nu eens de vorm aannemen van rechtstreekse kritiek op hetgeen Commissie en Raad hebben gedaan, dan weer die van bezwaren tegen de considerans der verordening, waaruit niet zou blijken wat de instelling had gedaan en waarom. Zo wordt de Commissie een verwijt gemaakt van haar standpunt dat op de exportprijzen van de Grote Vier niet mocht worden afgegaan, terwijl tegen de considerans der verordening werd ingebracht dat daaruit niet zou blijken waarom dit niet het geval zou zijn geweest. De eerste grief komt op schending van een bepaling van verordening nr. 459/68 neer, de tweede op schending van artikel 190 van het Verdrag. Ik zal in het volgend betoog trachten beide gezichtspunten tegelijk te behandelen.

Zoals u zult zien, heb ik tenslotte gemeend de grieven onder negen hoofden te moeten samenvatten.

IX — De in zaak 119/77 gevorderde schadevergoeding

NSK UK, NSK Deutschland en NSK France (die ik alleen in dit gedeelte van mijn conclusie als „de verzoeksters” zal aanduiden), hebben schadevergoeding gevorderd krachtens artikel 178 en artikel 215, tweede alinea, van het Verdrag. Deze vorderingen kunnen worden verdeeld in vorderingen terzake van:

1. schade tot het bedrag van het voorlopig recht door verzoeksters aan de Engelse, Duitse en Franse douane in feite betaald, blijkbaar over goederen ingevoerd voordat men, ter verzekering van het voorlopig recht, voor bankgaranties had kunnen zorgen. De in de verschillende landen betaalde bedragen zijn gespecificeerd;

2. schade ten bedrage van de rente over het geld waarover verzoeksters tengevolge van deze betalingen „niet langer konden beschikken”;

3. schade gelijk aan de kosten, aan het stellen van bankgaranties verbonden;

4. schade gelijk aan de winstderving, door verzoeksters geleden als gevolg van het feit dat zij hun prijzen voor lagers, door NSK UK te Peterlee vervaardigd, moesten optrekken.

In hun onder (a) vermelde vorderingen kunnen verzoeksters uiteraard niet worden ontvangen. Het is een uitgemaakte zaak dat men in een tegen een instelling der Gemeenschap gerichte schade-actie niet kan slagen als men zich in werkelijkheid bepaalde aan de nationale gezagsorganen betaalde sommen wenst te zien gerestitueerd, ook al is aan de vordering een beweerdelijk onrechtmatig handelen dan wel een omissie van die instelling ten grondslag gelegd en zelfs wanneer het instellen van een rechtsvordering tegen de nationale gezagsorganen tot een „lange mars” met procedures voor de betrokken nationale rechterlijke instanties en verwijzing krachtens artikel 177 van het Verdrag — naar ons Hof — kan leiden: men zie de zaken 96/71, Haegeman t. Commissie (Jurispr. 1972, blz. 1005), 46/75, IBC t. Commissie (Jurispr. 1976, blz. 65) en 26/74, Roquette t. Frankrijk (ibid., blz. 677). Verzoeksters hebben er steeds weer op gehamerd dat die zaken van de onderhavige zaken moeten worden onderscheiden, maar mijns inziens is dit niet het geval. Ook is betoogd dat op bedoelde jurisprudentie niet langer zou mogen worden afgegaan. Doorslaggevend zou thans zijn het in de zaak Dietz t. Commissie gewezen arrest 126/76 (Jurispr. 1976, blz. 2431) waaruit zou blijken dat de bevoegdheid in een zaak als de onderhavige niet zou afhangen van de aard van het verlies dat de eisende partij zich wenst te zien vergoed, doch van de aard der aangevochten handeling of nalatigheid en van de identiteit van degene die voor die handeling of nalatigheid aansprakelijk moet worden geacht. Mijns inziens kan men zich voor deze opvatting niet op het arrest-Dietz beroepen. In mijn in die zaak genomen conclusie (Jurispr. 1977, blz. 2448) heb ik er op gewezen dat die zaak dient te worden onderscheiden van het soort zaken waarom het in de arresten Haegeman, IBC en Roquette ging.

Kennelijk kunnen verzoeksters ook in de onder (b) genoemde rentevorderingen niet worden ontvangen; deze vorderingen dragen ten opzichte van die onder (a) genoemd een secundair karakter en kunnen slechts voor de daartoe aangewezen nationale rechterlijke instanties worden ingesteld: men zie het reeds genoemde arrest-Roquette.

Van de zijde van de Commissie werd gesteld dat hetzelfde zou gelden voor de onder (c) vermelde vorderingen, maar ik ben het daarmede niet eens. Deze vorderingen dragen een onafhankelijk karakter. Zij berusten op de stelling dat de instellingen van de Gemeenschap verzoeksters op kosten, namelijk die aan het stellen van bankgaranties verbonden, hebben gejaagd. Ik zie niet in tegen welke verweerders — en op welke grondslag — men voor restitutie van die kosten bij een nationale rechterlijke instantie zou kunnen aankloppen. Niet dat zij zich tot de verkeerde rechter zouden hebben gewend doet mijns inziens voor verzoeksters moeilijkheden rijzen, doch het feit dat aan hun vorderingen niet een algemeen beginsel als bedoeld in artikel 215 van het Verdrag ten grondslag ligt. Zij hebben tenminste een dergelijk beginsel niet ingeroepen. Dat een onwettige handeling van een instelling van de Gemeenschap een particulier schade kan berokkenen zonder dat hij krachtens artikel 215 vergoeding kan vorderen, blijkt uit de arresten 83 en 94/76, 4, 15 en 40/77 HNL e.a. t. Raad en Commissie (Jurispr. 1978, blz. 1209).

Dezelfde hinderpaal vinden verzoeksters mijns inziens op hun pad, voorzover zij wegens de winst die hen, wat de te Peterlee vervaardigde lagers betreft, zou zijn ontgaan, vorderingen als hiervoor onder (d) bedoeld instellen. Ik geloof bovendien niet dat een dergelijk verlies aan een handelen of nalaten van Raad of Commissie mag worden toegeschreven. Is er verlies geleden, dan zou het (aangenomen dat verzoeksters hun toezegging gestand deden) even goed zijn geleden als de Commissie hun toezeggingen zonder meer had aanvaard en er geen geschorst definitief recht zou zijn opgelegd. De ware oorzaak van het (eventuele) verlies moet worden gezocht in de toezegging zelve, die, hoezeer de Commissie verzoeksters ook onder druk heeft gezet, rechtens als „vrijwillig” gedaan is te beschouwen. Ik geloof niet dat men ten deze met aan het equity-recht ontleende begrippen als „dwang of onbehoorlijke invloed” iets kan uitrichten.

X — De nog niet afgedane vorderingen, in de zaak 119/77 ingesteld

Verzoeksters in de zaak 119/77 hebben op 30 november 1978, na afloop van de pleidooien, drie vorderingen van procesrechtelijke aard ingesteld. De Commissie is in de gelegenheid gesteld van antwoord te dienen, hetgeen zij op 20 december 1978 heeft gedaan. Welk lot voor die vorderingen is weggelegd, is nog beslist. Zulk een beslissing kan ook niet meer van groot praktisch belang zijn, behalve — misschien — voorzover er uitspraak over de kosten moet worden gedaan. Maar mogelijkerwijs zult u menen het daarbij niet te mogen laten.

In de eerste plaats heeft men krachtens artikel 91 van het Reglement voor de procesvoering het Hof verzocht te gelasten dat gedeelten van de door de Commissie genomen conclusie van dupliek buiten het geding zullen worden gesteld. Het gaat hier om gedeelten waarover ik in deze conclusie niet heb gesproken, en wel om informatie betreffende dumpingmarges die door de Commissie zouden zijn berekend aan de hand van gegevens, door NSK ter nakoming van haar toezegging overgelegd. Over die gegevens kunnen de Commissie en de Raad niet de beschikking hebben gehad toen verordening nr. 1778/77 werd vastgesteld, zodat de uitkomst van de procedure er (hoezeer de Commissie ook het tegendeel heeft betoogd) niet door kan worden beïnvloed. Verzoeksters hadden mijns inziens met een opmerking ten verhore kunnen volstaan. Het grof geschut van een vordering behoefde niet in stelling te komen. Anderzijds ben ik het niet met de Commissie eens dat verzoeksters aan het Reglement voor de procesvoering niet het recht tot indiening van het verzoek ontleenden. Volgens artikel 91 kan men het Hof verzoeken uitspraak te doen op „…een incident”. Het verzoek kan mijns inziens dan ook, formeel gezien, door de beugel, maar verzoeksters dienen overeenkomstig artikel 69, paragraaf 3, tweede volzin, van het Reglement voor de procesvoering in de erop gevallen kosten te worden verwezen.

In de tweede plaats heeft men, ook al krachtens artikel 91, het Hof verzocht de Commissie (overeenkomstig artikel 45, paragraaf 2, b) van het Reglement voor de procesvoering) te gelasten bepaalde stukken over te leggen en „het Hof en de verzoeksters (doch niet de gevoegde partijen) bepaalde gegevens te verstrekken”. Dit verzoek voldoet niet aan artikel 91, omdat „de aangevoerde gronden, zowel feitelijk als rechtens” er niet in zijn vermeld; men mag er naar raden. De aard van de stukken en gegevens die verzoeksters wensen te zien overgelegd, doet vermoeden dat zij door de „onthullingen”, in de conclusie van dupliek gedaan, tot hun desbetreffend verzoek zijn gekomen. Bedoelde „onthullingen” rechtvaardigden mijns inziens evenwel niet het onberaden indienen van een verzoek om overlegging van stukken en gegevens in een zo laat processueel stadium. Het verzoek moet mijns inziens worden verworpen, kosten rechtens.

Het derde verzoek berust op artikel 42, paragraaf 2, tweede volzin, van het Reglement voor de procesvoering. Door de verrassingen welke zij in haar conclusie van dupliek in petto had, zou de Commissie zich van „nova” bedienen, en in feite bevatte het verzoek het antwoord van verzoeksters op die nova. Volgens artikel 42, paragraaf 2, derde volzin, heeft uw Hof nu over de „ontvankelijkheid” van die nova te beslissen. De Commissie stelt dat er van „nova” in het geheel geen sprake is en dat het verzoek moet worden verworpen. Ik heb reeds uitvoerig bij de betekenis van de mededelingen van de Commissie stilgestaan. Omdat ik aanneem dat uw Hof er ook overwegingen aan zal wijden, meen ik dat een uitdrukkelijke beslissing op het verzoek achterwege kan blijven.

XI — Conclusie

Ik concludeer:

• in de zaak 113/77 tot nietigverklaring van artikel 3 van verordening nr. 1778/77 met veroordeling van de Raad in de kosten — ofschoon een daartoe strekkend verzoek niet in de stukken te lezen valt, hetgeen, naar de raadsman van verzoeksters ten verhore eerlijk toegaf, aan een verzuim zijnerzijds moet worden toegeschreven; hij heeft evenwel bepleit — en ik deel zijn opvatting — dat wanneer een partij verzuimt om krachtens artikel 69, paragraaf 2, van het Reglement voor de procesvoering, verwijzing van de in het ongelijk gestelde partij in de kosten te verzoeken, het Hof zodanige veroordeling nochtans, discretionair beslissende krachtens artikel 69, paragraaf 1, zou kunnen uitspreken; —

• in de zaak 118/77 tot afwijzing van de vordering, kosten rechtens;

• in de zaak 119/77:

  1. tot nietigverklaring van verordening nr. 1778/77;

  2. tot afwijzing van het verzoek om schadevergoeding;

  3. met betrekking tot de kosten, niet de nog uit te wijzen vorderingen ex artikel 91 van het Reglement voor de procesvoering betreffende, de Raad en de Commissie in hun eigen kosten te verwijzen, alsook in een evenredig deel — ik stel voor: tweederden — van de kosten van verzoeksters — waarin, als u mijn zienswijze deelt, tot uitdrukking komt dat de schadevorderingen zijn afgewezen;

• in de zaak 120/77 tot nietigverklaring van verordening nr. 1778/77 met verwijzing van de Raad en de Commissie in de kosten;

• in de zaak 121/77 tot nietigverklaring van verordening nr. 1778/77 en verwijzing van de Raad in de kosten.

Wellicht dien ik er, wat de zaken 113/77, 119/77 en 121/77 betreft, op te wijzen dat de kosten mede behoren te omvatten de kosten, gevallen op de verzoeken om voorlopige maatregelen — ten aanzien waarvan het Hof zijn uitspraak heeft voorbehouden —, en in de zaak 119/77, gezien een desbetreffende beschikking van de president de dato 14 oktober 1977, ook die welke voor verzoeksters zijn voortgevloeid uit het het feit dat zij bij de behandeling van het in de zaak 113/77 gedane verzoek om voorlopige maatregelen als gevoegde partijen zijn opgetreden.

Als uw Hof het in hoofdzaak met mij eens is, dan zal de nederlaag, door Raad en Commissie over de gehele linie geleden, ook FEBMA's deel moeten zijn, zodat zij de op haar optreden als gevoegde partij gevallen en door haar veroorzaakte kosten, uitgezonderd die welke in de zaak 118/77 werden gemaakt, zal moeten dragen, behoudens dat haar in de zaak 119/77 wellicht een passend aandeel kan worden toegewezen in de overwinning, door Raad en Commissie behaald met hun verweer tegen de schade-acties. In de lijn van hetgeen ik ten aanzien van Raad en Commissie voorstel, zou ik derhalve FEBMA in de zaak 119/77 van betaling van eenderde van de kosten, voor verzoeksters aan hun optreden als gevoegde partij verbonden, willen zien vrijgesteld.