Hof van Justitie EU 27-10-1977 ECLI:EU:C:1977:171

Vooropmerking van algemene aard

De Commissie merkt op dat het geding betrekking heeft op de afbakening van twee posten van het gemeenschappelijk douanetarief, waarvan een, post 49.11-B, onder de algemene groep „produkten van de grafische kunst” valt en de andere, post 99.02, onder „kunstvoorwerpen”.

Bij de vraag wat als „kunstvoorwerpen” is te beschouwen in tegenstelling tot gewone handelswaar, wijst de Commissie op de moeilijkheid dat enerzijds het begrip kunst zich in wezen richt naar subjectieve maatstaven, terwijl anderzijds het gemeenschappelijk douanetarief uit hoofde van zijn doelstelling is afgestemd op objectieve maatstaven. Het gemeenschappelijk douanetarief brengt (in post 99.02) deze objectivering die zowel voor de rechtszekerheid als om praktische redenen noodzakelijk is, voor de sector originele gravures, etsen en litho's tot stand door als objectieve indelingsmaatstaf een definitie te hanteren, die is opgesteld en erkend door de bevoegde kunsthandelskringen en als aantekening 2 in hoofdstuk 99 is opgenomen. Het ligt voor de hand dat de vastlegging, voor juridische doeleinden van een artistiek begrip dat in een bepaald tijdperk geldt, onvermijdelijk moet achterblijven bij de dynamische ontwikkeling van nieuwe stromingen en vormen van artistieke expressie. Dit neemt echter niet weg dat de bepalingen van het gemeenschappelijk douanetarief moeten worden toegepast zoals zij gelden, ook al zullen wijzigingen en aanpassingen moeten worden aangebracht telkens wanneer dit nodig is.

De Raad van de Europese Gemeenschappen heeft reeds in 1974 met de vaststelling van verordening nr. 1616/74 (PB nr. L 174 van 25 juni 1974, blz. 5) de consequenties getrokken uit de bijzondere artistieke waarde van de kleurzeefdrukken door het toen geldende douanetarief terug te brengen tot 0 %.

Derhalve dient bij de indeling van goederen als de onderhavige, rekening te worden gehouden met de letter, de doelstelling en de systematiek van de bepalingen van het gemeenschappelijk douanetarief.

Van mening dat de wijze van vervaardiging van de betrokken produkten van belang is voor hun tariefindeling, zet de Commissie uiteen hoe deze tot stand komen.

Serigrafie is een drukprocédé waarbij gebruik wordt gemaakt van een bedrukte matrijs die bestaat uit een op hout of metaal gespannen speciaal weefsel van natuurlijke (zijde) of synthetische (nylon, etc.) textieldraden of metaaldraden (roestvrij staal, etc). Dit drukprocédé bestaat uit twee fasen: de voorbereiding van het doek, „overbrenging” op het doek van de originele te reproduceren tekening (spanning van het doek op het raam) en de reproduktie op de beelddrager (het eigenlijke drukken).

De vervaardiging van het drukraam is de belangrijkste fase bij de produktie van een serigrafie. Hierbij worden verschillende procédé's — in het bijzonder wanneer het gaat om kunstserigrafieën — toegepast (bij voorbeeld voor de reproduktie van volle kleurtinten of van tekeningen met zeer geprononceerde details).

Het doek wordt met de hand vervaardigd (bij voorbeeld door het uit te snijden of met behulp van een fotomechanisch procédé) en de mazen van het weefsel worden bedekt met een vernislaag die voorkomt dat de kleur doordringt op die plaatsen waar de beelddrager niet bedrukt mag worden, en blijven onbedekt op de plaatsen die overeenkomen met de „tekening” die gereproduceerd moet worden. De gekozen beelddrager wordt onder het „cliché”-doek geplaatst. De op het doek uitgegoten verf wordt aangedrukt met een spatel, dringt door de onbedekte mazen en wordt aldus uitgesmeerd op de beelddrager. Deze verrichting, die mechanisch of met de hand geschiedt, wordt evenzovele malen herhaald als er beelddragers te bedrukken of kleuren van het „origineel” te reproduceren zijn.

Er bestaan geperfectioneerde, geheel automatische machines waarmee enige duizenden exemplaren van een serigrafie per uur kunnen worden vervaardigd.

De serigrafie vindt voornamelijk toepassing in de industrie, in de grafische kunst en in de artistieke weergave. De zogenaamde kunstzeefdruk heeft gewoonlijk een oplage van ten hoogste enige honderden exemplaren; de bladen worden alle genummerd en door de kunstenaar met de hand gesigneerd.

Afbakening van post 49.11-B ten opzichte van post 99.02

Post 49.11-B behelst in het algemeen „ieder drukwerk, ongeacht de wijze waar op het is vervaardigd”. Zij vormt min of meer een restpost, bedoeld voor alle drukkerijprodukten van de (speciale) grafische kunsten, die niet elders genoemd of opgenomen zijn. Dit wordt bevestigd door de Toelichtingen op de nomenclatuur van Brussel onder hoofdstuk 49, deel I, algemene opmerkingen.

Daar kleurserigrafieën worden verkregen door een drukprocédé, zou althans in beginsel kunnen worden aangenomen dat zij onder post 49.11-B vallen.

Echter, volgens algemene bepaling nr. 3 a) van het gemeenschappelijk douanetarief volgens welke „de post met de meest specifieke omschrijving” voorrang moet hebben boven „posten met een meer algemene strekking”, moet men zich allereerst afvragen of niet bijzondere regels tot indeling van serigrafieën onder een speciale post nopen. Aantekening 1 c) van hoofdstuk 49 zegt ten deze dat „originele gravures, etsen en litho's (post 99.02) en andere artikelen bedoeld bij een der posten van hoofdstuk 99” niet onder hoofdstuk 49 vallen. Derhalve dient men volgens de Commissie 'na te gaan of kunstserigrafieën behoren tot de „artikelen bedoeld bij een der posten van hoofdstuk 99”. Alleen bij een bevestigend antwoord zou een indeling onder post 49.11-B kunnen worden uitgesloten.

De Commissie onderstreept dat het evenmin mogelijk is kunstserigrafieën onder algemene bepaling 4 voor de toepassing van de nomenclatuur van het gemeenschappelijk douanetarief te brengen en in te delen „onder de post, welke van toepassing is op de goederen waarmede zij de meeste overeenkomst vertonen”. Deze regel geldt immers voor het geval dat een produkt „onder geen enkele post van het Tarief valt”. Post 49.11-B is echter van toepassing op alle drukkerijprodukten van de grafische kunst, dat wil zeggen met inbegrip van serigrafieën. De eigenlijke vraag is hier dus of een bijzondere bepaling (post 99.02) de toepassing van de algemene bepaling (post 49.11-B) uitsluit.

Hiertoe moet worden uitgemaakt of kunstserigrafieën in kleur behoren tot de produkten van post 99.02, dat wil zeggen of zij beschouwd kunnen worden als „originele gravures, etsen en litho's”, welke artikelen aantekening 2 van hoofdstuk 99 omschrijft als

„die, welke rechtstreeks in het zwart of in kleuren zijn afgedrukt van één of meer door de kunstenaar geheel met de hand vervaardigde platen, ongeacht het materiaal waarop dit afdrukken is geschied en ongeacht de gevolgde techniek, met uitzondering van de mechanische en fotomechanische reproduktietechniek.”

Volgens de Commissie zijn uit de bewoordingen van post 99.02 twee typische bepalende criteria voor de tariefindeling af te leiden: de oorspronkelijkheid en het feit van de nauwkeurige grenzen die door de bewoordingen van die post, tezamen met aantekening 2 van hoofdstuk 99, aan iedere uitlegging worden gesteld.

Bij genummerde en door de kunstenaar eigenhandig gesigneerde kunstserigrafieën in kleur roept het criterium van de oorspronkelijkheid zeer ingewikkelde technische vragen op. De Commissie is echter van mening dat dit punt niet verder behoeft te worden onderzocht, daar een indeling van serigrafieën onder post 99.02 om andere redenen is uitgesloten.

Wat betreft het tweede criterium kunnen onder post 99.02 alleen drukwerken worden ingedeeld die vallen onder een van de genoemde drie categorieën. Kleurserigrafieën worden niet afgedrukt „van één of meer door de kunstenaar geheel met de hand vervaardigde platen”, daar voor de vervaardiging ten dele ook mechanische of fotomechanische procédé's worden gebruikt; zij vallen onder geen van de genoemde drie categorieën en kunnen derhalve niet worden ingedeeld onder post 99.02, ook al zouden zij in artistiek opzicht als gelijkwaardig aan de produkten van die post zijn te beschouwen.

De Commissie is derhalve van mening dat de litigieuze artikelen dienen te vallen onder de algemene norm, te weten post 49.11-B.

Conclusie

De Commissie zou de gestelde vraag als volgt willen beantwoorden:

Kunstserigrafieën die door de kunstenaar eigenhandig zijn gesigneerd en in een beperkte oplage van 150 stuks zijn gereproduceerd, vallen onder post 49.11-B van het gemeenschappelijke douanetarief.