Hof van Justitie EU 13-07-1978 ECLI:EU:C:1978:157

Ten aanzien van de feiten

Overwegende dat de feiten, het procesverloop en de krachtens artikel 20 van 's Hofs EEG-Statuut ingediende schriftelijke opmerkingen kunnen worden samengevat als volgt:

Ten aanzien van het recht

1 Overwegende dat het Finanzgericht Baden-Württemberg bij beschikking van 29 september 1977, ingekomen ten Hove op 25 januari 1978, krachtens artikel 177 EEG-Verdrag drie prejudiciële vragen heeft gesteld inzake de geldigheid van verordening (EEG) nr. 725/74 van de Commissie van 29 maart 1974 houdende wijziging van de monetaire compenserende bedragen (PB 1974, L 89, blz. 1) en inzake de uitlegging van artikel 40, lid 3, tweede alinea, EEG-Verdrag;

2 dat deze vragen zijn gesteld in het kader van een geschil over de berekening van de monetaire compenserende bedragen en het corrigerende bedrag welke van toepassing zijn op door verzoekster in het hoofdgeding tussen 26 juni en 14 augustus 1974 uit Frankrijk in de Bondsrepubliek Duitsland ingevoerde partijen ongesuikerde volle-melkpoeder met een vetgehalte van 9,6 tot 24,5 gewichtspercenten;

dat het bevoegde douanekantoor, verweerder in het hoofdgeding, genoemd produkt heeft ingedeeld onder post 04.02 A II b) 2 van het gemeenschappelijk douanetarief en daarover krachtens verordening nr. 725/74 compenserende bedragen heeft geheven, naar rato van een basisbedrag van DM 25,74, verhoogd met een aanvullend bedrag van DM 0,91 voor elk extra gewichtspercent vet, per 100 kg nettogewicht;

3 dat het Finanzgericht in hetzelfde hoofdgeding bij beschikking van 3 december 1975 krachtens artikel 177 EEG-Verdrag twee prejudiciële vragen heeft gesteld over de uitlegging en de geldigheid van verordening nr. 725/74 (zaak 28/76, Milac);

dat de in die verwijzingsbeschikking gestelde vragen luidden als volgt:

1. Moeten op de compenserende bedragen bedoeld in artikel 1 van verordening (EEG) nr. 974/71 juncto artikel 1 van verordening (EEG) nr. 218/74 bijlag I, deel 5, zoals dat is komen te luiden ingevolge verordening (EEG) nr. 725/74, met betrekking tot melkpoeder in de zin van post 04.02 A II b) 2 van het gemeenschappelijk douanetarief ook ten hoogste 2 rekeneenheden in mindering worden gebracht wanneer het vetgehalte meer dan drie gewichtspercenten bedraagt en de overige in verordening (EEC) nr. 712/74 gestelde voorwaarden zijn vervuld?

2. Waren de in vraag 1 genoemde compenserende bedragen, bedoeld in verordening (EEG) nr. 725/74, in het tijdvak van 25 juni tot 15 augustus 1974 met het basisvoorschrift in overeenstemming?”;

4 Overwegende dat het Hof, op grond van de in het arrest van 23 november 1976 (zaak 28/76, Jurispr. 1976, blz. 1639) weergegeven overwegingen op de eerste vraag het volgende antwoord heeft gegeven:

„Artikel 1 van verordening (EEG) nr. 974/71 juncto artikel 1 van verordening (EEG) nr. 218/74, bijlage I, deel 5 — in de redaktie van verordening (EEG) nr. 725/74 —, geldende voor melkpoeder in de zin van tariefpost 04.02 A II b) 2 van het gemeenschappelijk douanetarief, is in die zin te verstaan dat daarin geen verlaging van het monetaire compenserende bedrag met 2 rekeneenheden of minder wordt toegestaan wanneer het vetgehalte 3 % te boven gaat”;

5 Overwegende dat het Finanzgericht in zijn verwijzingsbeschikking de strekking van de tweede vraag had verduidelijkt met de opmerking dat men zich kon afvragen of de krachtens verordening nr. 725/74 van de Commissie op de invoer van melkpoeder geheven monetaire compenserende bedragen binnen de grenzen van de door 's Raads verordening (EEG) nr. 974/71 (PB 1971, L 106, blz. 1) verleende bevoegdheid vallen, en of zij verenigbaar zijn met de doelstellingen van deze verordening, maar dat het niet heeft gevraagd of de bepalingen van de verordening een discriminatie in de zin van artikel 40, lid 3, van het Verdrag inhouden;

6 Overwegende dat het Hof in zijn eerder genoemd arrest de tweede vraag heeft beantwoord als volgt:

„Bij onderzoek van de tweede vraag is niet gebleken van feiten of omstandigheden welke aan de rechtsgeldigheid van verordening nr. 725/74 afbreuk kunnen doen”;

7 dat, terwijl verzoekster in het hoofdgeding tijdens de procedure gewag maakte van een vermeende discriminatie in de zin van artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag, het antwoord van het Hof slechts betrekking had op de letterlijke bewoordingen van de tweede vraag van het Finanzgericht, dat wil zeggen op de overeenstemming van verordening nr. 725/74 met de verordening waaraan de bevoegdheid was ontleend, te weten verordening nr. 974/71 van de Raad;

8 Overwegende dat het Finanzgericht, dat het voor het wijzen van zijn vonnis in het hoofdgeding noodzakelijk acht om ook te weten of de bepalingen van de betrokken verordening niet in strijd zijn met het non-discriminatiebeginsel van artikel 40, lid 3, van het Verdrag, zich opnieuw tot het Hof heeft gewend met de navolgende vragen:

1. Is bij het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen van 23 november 1976 (zaak 28/76) de geldigheid van verordening (EEG) nr. 725/74 voor het verdere verloop van het hoofdgeding bindend vastgesteld, des dat niet meer behoeft te worden nagegaan of de verordening inbreuk maakt op het discriminatieverbod van artikel 40, lid 3, tweede alinea, EEG-Verdrag?

2. Zo neen, doet dan artikel 40, lid 3, tweede alinea, EEG-Verdrag voor de particulier individuele rechten ontstaan, die de nationale rechter dient te handhaven?

3. Indien de eerste vraag ontkennend en de tweede vraag bevestigend wordt beantwoord: Kan dan de nationale rechter de discriminerende werking vaststellen en het heffingsbedrag dienovereenkomstig verlagen?;

9 Overwegende dat het dienstig is de drie vragen tezamen te onderzoeken;

10 Overwegende dat verordening nr. 804/68 van de Raad van 27 juni 1968 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector melk en zuivelprodukten (PB 1968, L 148, blz. 13) bepaalt dat jaarlijks een richtprijs voor melk moet worden vastgesteld, alsmede — ter ondersteuning van deze richtprijs — interventieprijzen voor sommige zuivelprodukten: boter, magere-melkpoeder en kaas;

11 Overwegende dat de produkten, bij welker invoer uit Lid-Staten en derde landen c.q. uitvoer naar Lid-Staten en derde landen compenserende bedragen kunnen worden geheven c.q. toegekend, naar luid van artikel 1, lid 2, van 's Raads verordening nr. 974/71 zijn:

1. produkten waarvoor in het kader van de gemeenschappelijke ordening der landbouwmarkten is voorzien in interventiemaatregelen;

2. produkten waarvan de prijs afhankelijk is van die van de sub a) bedoelde produkten … die … onder de gemeenschappelijke ordening der markten vallen …”;

dat met betrekking tot de onder b) genoemde produkten in arktikel 2, lid 2, van dezelfde verordening is bepaald dat „de compenserende bedragen gelijk [zijn] aan de invloed die de prijzen van het betrokken produkt ondergaan door de toepassing van het compenserende bedrag op [de] prijzen van het … produkt waarvan de eerstgenoemde prijzen afhankelijk zijn”;

12 Overwegende dat in artikel 2 van 's Raad verordening nr. 1188/73 van 8 mei 1973 tot vaststelling van de richtprijs voor melk en van de interventieprijzen voor boter, magere-melkpoeder, Grana-Padano- en Parmigiano-Reggiano-kaas voor het melkprijsjaar 1973-1974 (PB 1973, L 122, blz. 1), op grond van de overweging dat de bijzondere situatie in bepaalde Lid-Staten het niet mogelijk maakte voor magere-melkpoeder een uniforme melkprijs toe te passen, een corrigerend bedrag van 2 rekeneenheden per 100 kg is vastgesteld, dat in mindering zou worden gebracht op de interventieprijs waartegen de interventiebureaus van België, Duitsland, Luxemburg en Nederland magere-melkpoeder aankopen, — welk corrigerend bedrag voor het betrokken produkt in het handelsverkeer van elk van bedoelde Lid-Staten met de andere Lid-Staten en derde landen zou worden toegepast;

13 Overwegende dat in 's Raads verordening nr. 663/74 van 28 maart 1974 tot vaststelling van de prijzen voor het melkprijsjaar 1974-1975 (PB 1974, L 85, blz. 52) de richtprijs voor melk wederom is verhoogd, de interventieprijs voor boter (welke voor het melkprijsjaar 1973-1974 was verlaagd) in de oorspronkelijke Lid-Staten op hetzelfde peil is gehandhaafd en de interventieprijs van magere-melkpoeder is verhoogd;

14 Overwegende dat volgens de vijfde overweging van de considerans van deze verordening „de bijzondere situatie in bepaalde Lid-Staten het nomenteel niet mogelijk maakt voor magere-melkpoeder een uniforme interventieprijs toe te passen; dat het derhalve noodzakelijk is op die prijs een correctie aan te brengen”;

dat volgens de zesde overweging van de considerans derzelfder verordening „de bestaande prijsverschillen in het handelsverkeer van magere-melkpoeder moeten worden gecompenseerd om te bereiken dat bovenbedoelde correctie haar weerslag vindt in de marktprijzen in de betrokken Lid-Staten zonder evenwel tot concurrentie-distorsies te leiden”;

15 Overwegende dat volgens artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag het gemeenschappelijk prijsbeleid op gemeenschappelijke criteria en op eenvormige berekeningswijzen moet berusten;

16 Overwegende dat het Finanzgericht in zijn beschikking van 3 december 1975 twijfel uitsprak over de verenigbaarheid van de in Duitsland toegepaste interventieprijs voor magere-melkpoeder met de doelstellingen van de marktordening in de sector melk, en 's Hofs aandacht vestigde op de considerans van verordening nr. 663/74 van de Raad, die volgens het Finanzgericht geen enkele rechtsgrondslag bood voor het uit artikel 3 der verordening voortvloeiende verschil in behandeling, doch slechts verklaarde dat de bijzondere situatie in bepaalde Lid-Staten het destijds niet mogelijk maakte voor magere-melkpoeder een uniforme prijs toe te passen, zodat het noodzakelijk was op die prijs een correctie aan te brengen;

dat het Finanzgericht echter geen enkele vraag heeft voorgelegd ten aanzien van de rechtsgeldigheid van deze bepaling, maar bij zijn vragen uitging van de veronderstelling dat verschillende interventieprijzen geoorloofd waren;

dat ook verzoekster in het hoofdgeding in haar schriftelijke opmerkingen in zaak 28/76 heeft verklaard, dat de vraag of de invoering van verschillende interventieprijzen toelaatbaar was, geen voorwerp van de prejudiciële procedure was en dat men mocht uitgaan van de veronderstelling dat verschillende interventieprijzen geoorloofd waren;

17 Overwegende evenwel dat moet worden opgemerkt dat ten gevolge van de revaluatie van sommige nationale munteenheden, met name die van de Bondsrepubliek Duitsland, en van de devaluatie van andere de eenheid van de interventieprijs uitgedrukt in rekeneenheden, sedert maart 1971 is doorbroken en sindsdien in de Gemeenschap nog slechts formeel of fictief is geweest;

dat in de — weliswaar onvolledige — redengeving van de verordening van de Raad voldoende duidelijk diens wens tot uitdrukking komt voor magere-melkpoeder wederom een inteventieprijs vast te stellen die, in reële termen, zo eenvormig mogelijk zou zijn;

dat de bepalingen van artikel 3 van verordening nr. 663/74, vastgesteld met het doel tot — althans in reële termen — eenvormige interventieprijzen te komen, niet onverenigbaar zijn met verordening nr. 805/68 van de Raad of met artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag;

18 Overwegende dat, zoals het Hof reeds in zijn arrest van 2 juli 1974 (zaak 153/73, Holtz & Willemsen, Jurispr. 1974, blz. 675) heeft overwogen, de in artikel 40 van het Verdrag omschreven doelstellingen, te weten de totstandbrenging van een gemeenschappelijk landbouwbeleid en een gemeenschappelijk ordening der landbouwmarkten, medebrengen dat er voor producenten en verbruikers van landbouwprodukten gemeenschappelijke regelen en normen moeten worden vastgesteld en dat er van discriminatie op grond van de nationaliteit of de plaats van vestiging geen sprake mag zijn;

dat er wat betreft de verschillende bestanddelen van de gemeenschappelijke ordening der markten, beschermende maatregelen, subsidies, steunmaatregelen en dergelijke, alleen streeksgewijs of in verband met andere produktie- of verbruikscondities mag worden gedifferentieerd wanneer ter verzekering van een evenredige verdeling van voor-en nadelen voor betrokkenen volgens objectieve maatstaven wordt tewerk gegaan en tussen de Lid-Staten niet in territoriale zin wordt onderscheiden;

dat mitsdien het beginsel van non-discriminatie tussen producenten of verbruikers van de Gemeenschap behoort tot de grondbeginselen van het Verdrag, die door elke rechterlijke instantie moeten worden gehandhaafd;

dat derhalve moet worden onderzocht of de bepalingen van de litigieuze verordening met dit beginsel in strijd zijn;

19 Overwegende dat volgens artikel 3 van verordening nr. 663/74 van de Raad het corrigerende bedrag in het handelsverkeer van elk van de in lid 1 genoemde Lid-Staten met de andere Lid-Staten en met derde landen enkel wordt toegepast „voor het betrokken produkt”, te weten magere-melkpoeder;

dat de Commissie in de bijlage bij haar verordening nr. 712/74 houdende de toepassingsmodaliteiten voor artikel 3 van verordening nr. 663/74, de correctiebedragen voor melk met een vetgehalte van niet meer dan drie gewichtspercenten en voor bepaalde soorten veevoeder heeft vastgesteld;

dat artikel 2 van deze verordening bepaalt dat de overeenkomstig verordening nr. 974/71 vastgestelde monetaire compenserende bedragen met de in de bijlage vastgestelde bedragen worden verminderd;

dat de Commissie bij verordening nr. 725/74 nieuwe compenserende bedragen voor, onder meer, melk en zuivelprodukten heeft vastgesteld;

dat deze verordening niet voorzag in een bijzondere verlaging van de in Duitsland toepasselijke monetaire compenserende bedragen voor melkpoeder met een vetgehalte van meer dan drie gewichtspercenten;

20 dat in zaak 28/76 verzoekster in het hoofdgeding heeft betoogd dat verordening nr. 725/74 aldus moest worden uitgelegd, dat het in 's Raads verordening nr. 663/74 bedoelde corrigerende bedrag althans met betrekking tot melkpoeder van post 04.02 A II B 2 van het gemeenschappelijk douanetarief in alle gevallen toepassing diende te vinden;

21 Overwegende dat het Hof in zijn arrest van 23 november 1976 deze uitlegging van de litigieuze verordening heeft verworpen;

22 Overwegende met betrekking tot de vragen in de onderhavige zaak, dat verzoekster in het hoofdgeding betoogt dat verordening nr. 725/74 en eventueel ook de verordeningen nrs. 663/74 van de Raad en 712/74 van de Commissie wegens inbreuk op het non-discriminatiebeginsel van artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag niet rechtsgeldig zijn;

dat zij ter ondersteuning van deze stelling aanvoert dat het niet toepassen van een corrigerend bedrag op volle-melkpoeder de mededinging op de markt voor zuivelprodukten vervalst;

dat de kopers van volle-melkpoeder dit produkt in België, Nederland en Duitsland konden verkrijgen tegen een prijs welke 2 rekeneenheden per 100 kg lager was dan in Frankrijk;

dat de markt voor volle-melkpoeder zich niet merkbaar onderscheidt van die voor magere-melkpoeder;

dat de chocolade- en consumptieijsfabrikanten in de loop van de betrokken periode ertoe zijn overgegaan in plaats van volle-melkpoeder magere-melkpoeder waaraan boterconcentraat is toegevoegd, te gebruiken;

23 Overwegende dat daarentegen de Commissie van mening is dat de gebruikers van volle-melkpoeder en magere-melkpoeder niet dezelfde zijn; dat de magere-melkpoeder wordt gebruikt bij de bereiding van soepen en dieetvoeding en bij de vervaardiging van bepaalde voederprodukten, terwijl volle-melkpoeder door de chocolade-en consumptieijsindustrie wordt gebruikt;

dat, naar haar zeggen, volle-melkpoeder en magere-melkpoeder gewoonlijk geen concurrerende produkten zijn en dat, zo de chocolade- en consumptieijsfabrikanten destijds ertoe zijn overgegaan volle-melkpoeder door met boterconcentraat verrijkte magere-melkpoeder te vervangen, de oorzaak hiervan niet moet worden gezocht in de niet-toepassing van een corrigerende bedrag op volle-melkpoeder, doch in de betrekkelijk lage prijs van boter, daar de interventieprijs voor boter voor het melkprijsjaar 1974-1975 niet was verhoogd en interventieboter toenmaals tegen een bijzonder gunstige prijs aan de banketbakkerijen en consumptieijsindustrie werd aangeboden;

24 Overwegende dat het non-discriminatiebeginsel van artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag zich niet verzet tegen een verschillende behandeling van niet-identieke produkten, tenzij dit zou leiden tot discriminatie tussen producenten of verbruikers van de Gemeenschap;

25 dat verzoekster noch ten aanzien van de producenten noch ten aanzien van de verbruikers van de Gemeenschap heeft duidelijk gemaakt waarin de uit de litigieuze voorschriften beweerdelijk voortvloeiende discriminatie zou bestaan;

dat de bewering van verzoekster in het hoofdgeding, als zouden kopers van volle-melkpoeder dit produkt in België, Nederland of Duitsland hebben kunnen verkrijgen tegen een prijs welke 2 rekeneenheden per 100 kg lager was dan in Frankrijk, niet berust op een vergelijking van de werkelijke marktprijzen in het licht van de werkelijke wisselkoersen, doch veeleer op een zuiver theoretische gevolgtrekking uit de regeling zelf;

dat blijkens de door de Commissie overgelegde statistieken zelfs in de Bondsrepubliek Duitsland, waar het corrigerende bedrag geen invloed had op volle-melkpoeder, de produktie hiervan gedurende de betrokken periode sterk is gedaald;

dat derhalve niet kan worden geconcludeerd dat de omvang van de invoer van volle-melkpoeder uit Frankrijk naar de Bondsrepubliek Duitsland door de niet-toepassing van het corrigerende bedrag sterk is beïnvloed;

26 dat met betrekking tot de klacht van verzoekster in het hoofdgeding betreffende de vervanging van volle-melkpoeder door met boterconcentraat verrijkte magere-melkpoeder, moet worden opgemerkt dat dit argument betreffende de „vervanging” juist een bevestiging vormt van de verklaring van de Commissie dat het hier om twee verschillende produkten gaat die gewoonlijk niet met elkaar concurreren; dat, zelfs indien zou worden vastgesteld dat de litigieuze bepalingen de aanleiding vormden tot deze vervanging, dit feit op zichzelf niet kan worden geacht een discriminatie tussen producenten of verbruikers van de Gemeenschap op te leveren;

27 dat derhalve dient te worden geantwoord dat bij het onderzoek van de gestelde vragen niet is gebleken van feiten of omstandigheden welke aan de rechtsgeldigheid van verordening nr. 725/74, gelet op artikel 40, lid 3, van het Verdrag, afbreuk kunnen doen;