Hof van Justitie EU 02-03-1983 ECLI:EU:C:1983:52

I — De feiten en het procesverloop

II — Conclusies van partijen

GVL, verzoekster, concludeert dat het den Hove behage:

• de beschikking van de Commissie van 29 oktober 1981 inzake een procedure op grond van artikel 86 EEG-Verdrag (IV/29.839 — GVL) nietig te verklaren;

• verweerster in de kosten te verwijzen.

De Commissie, verweerster, concludeert dat het den Hove behage:

• het beroep te verwerpen;

• verzoekster in de kosten te verwijzen.

III — Middelen en argumenten van partijen

IV — Mondelinge behandeling

Partijen hebben ter terechtzitting van 6 oktober 1982 mondelinge opmerkingen gemaakt.

De advocaatgeneraal heeft ter terechtzitting van 16 november 1982 conclusie genomen. In deze conclusie heeft hij slechts over een deel van verzoeksters grieven een standpunt ingenomen, en het Hof, voor het geval dat standpunt niet mocht worden aanvaard, verzocht om toekenning van een aanvullende termijn voor de beoordeling van de overige grieven. Zonder zich uit te spreken over het door de advocaatgeneraal ingenomen standpunt, heeft het Hof hem verzocht, zijn conclusie te completeren en de gehele problematiek van de zaak te onderzoeken. Daarop heeft de advocaatgeneraal ter terechtzitting van 11 januari 1983 zijn aanvullende conclusie genomen.

Eerste middel: schending van vormvoorschriften

7 Verzoekster betoogt in de eerste plaats, dat de Commissie inbreuk heeft gemaakt op artikel 19, lid 1, van verordening nr. 17 van de Raad van 6 februari 1962, de eerste verordening tot uitvoering van de artikelen 85 en 86 EEG-Verdrag (PB 1962, blz. 204), en op artikel 4 van verordening nr. 99/63 van de Commissie van 25 juli 1963 over het horen van belanghebbenden en derden overeenkomstig artikel 19, leden 1 en 2, van verordening nr. 17 van de Raad (PB 1963, blz. 2268), nu zij haar beschikking heeft gebaseerd op andere punten van bezwaar dan waarover verzoekster in de gelegenheid is geweest haar standpunt kenbaar te maken.

8 In dit verband merkt verzoekster op, dat de Commissie in de mededeling van de punten van bezwaar onvoldoende duidelijk heeft gemaakt dat deze niet alleen betrekking hadden op de weigering, waarnemingsovereenkomsten te sluiten met onderdanen van andere Lid-Staten, maar ook op gevallen waarin kunstenaars in een Lid-Staat woonachtig waren zonder onderdaan te zijn van die Lid-Staat. Deze onduidelijkheid acht zij vooral bezwaarlijk, nu in de klacht van Interpar te Londen, die tot mededeling van de punten van bezwaar heeft geleid, het probleem van kunstenaars die hun woonplaats hebben in een Lid-Staat waarvan zij niet de nationaliteit bezitten, niet werd aangeroerd.

9 Dit betoog wordt niet gestaafd door de feiten. In de mededeling van de punten van bezwaar werd verzoeksters gedrag, nog voordat van de klacht van Interpar melding werd gemaakt, omschreven als volgt: „GVL weigert, met buitenlandse kunstenaars zonder woonplaats in Duitsland — om het even of het daarbij om kunstenaars uit Lid-Staten van de Gemeenschap gaat — waarnemingsovereenkomsten te sluiten of anderszins de rechten die deze kunstenaars in Duitsland bezitten, waar te nemen” (sub 27). In dit schrijven wordt onder de juridische beoordeling met name gesteld, dat GVL „buitenlandse kunstenaars zonder woonplaats in Duitsland” discrimineerde ten opzichte van Duitse kunstenaars of buitenlandse kunstenaars met woonplaats in Duitsland (sub 51, 52 en 55).

10 In haar geheel beschouwd bevatte de mededeling van de punten van bezwaar niets op grond waarvan verzoekster mocht aannemen, dat de door de Commissie aangevoerde verwijten enkel betrekking hadden op de situatie van kunstenaars die onderdaan waren van een van de overige Lid-Staten.

11 Verzoekster betoogt voorts, dat de aangevochten beschikking slechts een herhaling vormt van de overwegingen in de mededeling van de punten van bezwaar; mitsdien zou de Commissie generlei betekenis hebben toegekend aan verzoeksters argumenten noch aan die vervat in de door verzoekster aan de Commissie voorgelegde juridische adviezen. Daarmee zou de Commissie inbreuk nebben gemaakt op het door verordening nr. 99/63 verzekerde recht van GVL om te worden gehoord „rechtliches Gehör”).

12 Weliswaar behoren ondernemingen ingevolge verordening nr. 99/63 het recht te hebben, aan het slot van het onderzoek hun standpunt kenbaar te maken omtrent alle punten van bezwaar die de Commissie in aanmerking wil nemen, doch dit verplicht de Commissie niet, al deze standpunten te behandelen in de motivering van haar beschikking, indien deze op zich genomen de gevolgtrekkingen van de Commissie rechtvaardigt.

13 Hieraan moet worden toegevoegd, dat in de motivering van de aangevochten beschikking de opmerkingen door GVL naar voren gebracht toen deze op 12 februari 1981 werd gehoord, in essentie worden weergegeven en besproken.

14 Verzoekster voert tenslotte aan dat ingevolge de weigering van de Commissie, de ingenomen standpunten in aanmerking te nemen, de beschikking een aantal feitelijke onjuistheden bevat. Deze grieven kunnen evenwel eerst worden onderzocht bij de behandeling van de betrokken materiële middelen.

15 Het eerste middel moet derhalve worden verworpen.

Tweede middel: onbevoegdheid

16 Met dit middel draagt verzoekster voor, dat de Commissie niet bevoegd is, bij wege van een beschikking een inbreuk op de mededingingsregels vast te stellen, waaraan de betrokken onderneming reeds een einde heeft gemaakt. Een dergelijke bevoegdheid zou noch uit het Verdrag noch uit verordening nr. 17 voortvloeien.

17 In dit verband merkt verzoekster op, dat zowel de mededeling van de punten van bezwaar als de aan deze mededeling ten grondslag liggende klacht van Interpar betrekking hadden op de praktijk van GVL vóór 21 november 1980. Na de interventie van de Commissie zou GVL die praktijk hebben bewijzigd; de haar verweten inbreuk was dus beëindigd en de door de Commissie ingeleide administratieve procedure zonder voorwerp geraakt.

18 Verzoekster meent, dat de Raad met de vaststelling van verordening nr. 17 de beschikkingsbevoegdheid van de Commissie met betrekking tot de toepassing van de artikelen 85 en 86 EEG-Verdrag uitputtend heeft geregeld. Daartoe behoort volgens haar niet de bevoegdheid, een beschikking te geven waarbij uitsluitend wordt vastgesteld dat er in het verleden een inbreuk heeft plaatsgevonden; met name ziet artikel 3 van verordening nr. 17 slechts op de vaststelling van een inbreuk in het kader van een beschikking die ertoe strekt die inbreuk te doen beëindigen.

19 Volgens verweerster blijkt haar bevoegdheid tot vaststelling van de aangevochten beschikking uit de uitlegging van de verdragsbepalingen en van verordening nr. 17; voorts geven gewichtige redenen van praktische aard steun aan deze opvatting, die de Commissie overigens voortdurend aan haar optreden ten grondslag heeft gelegd.

20 Verweerster betoogt dat de bepalingen van verordening nr. 17 moeten worden uitgelegd in het licht van de bevoegdheden die het Verdrag de Commissie op het gebied van de mededinging toekent en die door de verordening nader worden uitgewerkt. Deze laatste voorziet, onder meer in de artikelen 3, leden 1 en 3, 15, leden 2 en 6, en 16, in een reeks min of meer vergaande bevoegdheden. De beschikking houdende vaststelling van een reeds beëindigde inbreuk valt, aldus verweerster, binnen deze bevoegdheidssfeer; zij moet worden geplaatst tussen twee beschikkingen waarin de verordening uitdrukkelijk voorziet; die waarbij op grond van een vastgestelde, maar reeds beëindigde inbreuk een boete wordt opgelegd, en die waarbij op grond van een voorlopig onderzoek wordt vastgesteld, dat de voorwaarden voor toepassing van artikel 85, lid 1, zijn vervuld.

21 Vanuit het gezichtspunt van de praktijk merkt verweerster op, dat indien de Commissie niet over een zuivere vaststellingsbevoegdheid beschikte, zij steeds een geldboete zou moeten opleggen om te verhinderen dat de betrokken onderneming, vlak voordat een beschikking wordt gegeven waarbij zij wordt verplicht de inbreuk te beëindigen, daaraan een einde maakt om later opnieuw ermee te beginnen.

22 In de eerste plaats moet worden opgemerkt dat, zoals verweerster terecht heeft opgemerkt, de bepalingen van verordening nr. 17 en inzonderheid die inzake de maatregelen die de Commissie moet treffen om de toepassing van de artikelen 85 en 86 EEG-Verdrag te verzekeren, moeten worden uitgelegd in het kader van de mededingingsregels van het Verdrag. Deze berusten op de vooral in de artikelen 87, lid 2, sub d, en 89 tot uitdrukking komende gedachte dat het aan de Commissie staat, erop toe te zien dat de ondernemingen de mededingingsregels in acht nemen, en in voorkomend geval vast te stellen dat die regels worden overtreden.

23 Verordening nr. 17 dient blijkens haar considerans alsmede artikel 87, lid 2, sub a, te verzekeren, dat de ondernemingen de mededingingsregels in acht nemen; daartoe moet de Commissie de ondernemingen tot beëindiging van de vastgestelde inbreuk kunnen dwingen alsmede in geval van overtreding geldboeten en dwangsommen kunnen opleggen. De bevoegdheid tot het geven van daartoe strekkende beschikkingen omvat noodzakelijkerwijs die tot vaststelling van de betrokken inbreuk.

24 Het met het onderhavige middel opgeworpen probleem heeft derhalve in werkelijkheid geen betrekking op de bevoegdheid van de Commissie om, bij wege van een beschikking, een inbreuk op de mededingingsregels vast te stellen, maar op de vraag of de Commissie er in casu een gewettigd belang bij had, een beschikking te geven houdende vaststelling van een inbreuk waaraan de betrokken onderneming reeds een einde had gemaakt.

25 Wat dat betreft, wordt in de aangevochten beschikking uiteengezet dat GVL, ook na de wijziging van haar statuten en haar standaardovereenkomst in november 1980 nog van mening was dat zij, gezien de onduidelijke rechtssituatie, het recht had kunstenaars zonder Duitse nationaliteit of woonplaats in de Bondsrepubliek Duitsland van haar waarnemingsdiensten te blijven uitsluiten; teneinde klaarheid te brengen in de rechtssituatie, mede met het oog op de klagers, en teneinde dergelijke of soortgelijke inbreuken in de toekomst uit te sluiten, leek een beschikking derhalve gewenst (sub 74).

26 Weliswaar heeft GVL in de loop van de onderhavige procedure te kennen gegeven, de wijziging van haar statuten en haar standaardovereenkomst van november 1980 onherroepelijk te achten, maar zij heeft zowel in de administratieve procedure voor de Commissie als in de procedure voor het Hof verklaard, dat zij zich niet aan de wijziging gebonden achtte voor wat betreft het sluiten van waarnemingsovereenkomsten met kunstenaars die onderdaan zijn van een derde land, doch woonplaats hebben in een andere Lid-Staat. Bovendien heeft zij in deze procedures beklemtoond, dat zij naar gemeenschapsrecht niet tot bedoelde wijziging gehouden was en dat het haar derhalve geheel vrij staat, tot haar vroegere praktijk terug te keren.

27 In die omstandigheden mocht de Commissie ervan uitgaan, dat daadwerkelijk gevaar bestond voor terugkeer naar die praktijk, indien de verplichting van GVL om haar te beëindigen niet formeel werd bevestigd, en dat derhalve opheldering van de rechtssituatie geboden was.

28 Uit het voorgaande volgt, dat verweersters rechtmatig belang, in de aangevochten beschikking vast te stellen dat verzoekster vóór wijziging van haar statuten in strijd handelde met de mededingingsregels, voldoende is komen vast te staan. Mitsdien moet het tweede middel worden verworpen.

Derde middel: toepassing van artikel 90 EEG-Verdrag

29 Met dit middel voert verzoekster aan, dat zij een onderneming is belast met het beheer van diensten van algemeen economisch belang in de zin van artikel 90, lid 2, EEG-Verdrag. Derhalve zouden de mededingingsregels voor haar slechts gelden voor zover toepassing ervan de vervulling van haar bijzondere taak niet verhindert.

30 Daartoe beroept verzoekster zich op de Duitse wet van 9 september 1965 inzake de waarneming van auteursrechten en verwante rechten (Gesetz über die Wahrnehmung von Urheberrechten und verwandten Schutzrechten, BGBl. I, S. 1294), die onder meer bepaalt dat een waarnemingsvennootschap als GVL door de overheid moet zijn erkend, onder toezicht van het bureau voor industriële eigendom staat en verplicht is om bepaalde waarnemingsovereenkomsten te sluiten.

31 Uit onderzoek van voornoemde wet blijkt evenwel, dat de Duitse wettelijke regeling de waarneming van auteursrechten en verwante rechten niet aan bepaalde ondernemingen opdraagt, maar in het algemeen de werkzaamheden regelt van ondernemingen die de gemeenschappelijke exploitatie van dergelijke rechten tot doel hebben.

32 Weliswaar gaat het in genoemde wet geregelde toezicht op de werkzaamheden van die vennootschappen verder dan het overheidstoezicht op vele andere ondernemingen, maar dit vormt onvoldoende grond om die vennootschappen als ondernemingen in de zin van artikel 90, lid 2, EEG-Verdrag aan te merken.

33 Bijgevolg kan het derde middel niet worden aanvaard.

Vierde middel: ongunstige beïnvloeding van de handel tussen Lid-Staten

34 Met dit middel voert verzoekster aan, dat de haar in de aangevochten beschikking verweten overtreding van de mededingingsregels, ook al zou daarvan daadwerkelijk sprake zijn geweest, geen ongunstige beïnvloeding van de handel tussen Lid-Staten in de zin van artikel 86, eerste alinea, EEG-Verdrag tot gevolg kon hebben.

35 In de beschikking wordt daaromtrent (sub 63) gesteld, dat door de weigering van GVL, de exploitatie van de rechten van buitenlandse kunstenaars met woonplaats in een andere Lid-Staat dan de Bondsrepubliek Duitsland op zich te nemen, de totstandkoming van één enkele markt voor diensten binnen de Gemeenschap werd belemmerd. Daar deze kunstenaars geen beroep konden doen op de diensten van GVL, werd grensoverschrijdend dienstenverkeer zoals zich dat zonder de weigering van GVL zou hebben ontwikkeld, binnen de Gemeenschap verhinderd. Deze ongunstige beïnvloeding van het dienstenverkeer — aldus de beschikking — was bovendien merkbaar, aangezien een groot aantal buitenlandse gerechtigden werd belemmerd in de waarneming van hun rechten in de Bondsrepubliek Duitsland.

36 Verzoekster betwist dat de ongunstige beïnvloeding van de handel tussen Lid-Staten merkbaar is geweest. Zij betoogt dat bij de inleiding van de administratieve procedure alleen Interpar een klacht had ingediend; daarna zou de Commissie nog slechts één geval ter ore zijn gekomen, dat betrekking had op een Italiaans alpinistenkoor. De negen artiesten die in de beschikking als indieners van een klacht worden genoemd, zouden tot een zelfde groep behoren. Verzoekster zelf zou voorheen slechts in zeer uitzonderlijke gevallen om waarneming van de rechten van buitenlandse kunstenaars zijn verzocht. Mitsdien zou de praktijk van GVL slechts een geringe invloed op de handel tussen Lid-Staten hebben gehad.

37 Er zij aan herinnerd, dat voor de beoordeling van de vraag of misbruik van een machtspositie op de betrokken markt tot ongunstige beïnvloeding van de handel tussen Lid-Staten in de zin van artikel 86 EEG-Verdrag kan leiden, de gevolgen voor een effectieve concurrentiestructuur in de beschouwing moeten worden betrokken (arrest van 6 maart 1974, gevoegde zaken 6 en 7/73, Commercial Solvents, Jurispr. 1974, blz. 223).

38 In het arrest van 25 oktober 1979 (zaak 22/79, Greenwich Film Productions, Jurispr. 1979, blz. 3275) overwoog het Hof reeds, dat de werkzaamheden van met het beheer van auteursrechten belaste verenigingen zo kunnen zijn geregeld, dat zij leiden tot een compartimentering van de gemeenschappelijke markt en aldus een belemmering vormen voor het vrij verrichten van diensten, een van de doelstellingen van het Verdrag. Deze activiteiten kunnen dan — aldus het Hof — de handel tussen Lid-Staten ongunstig beïnvloeden in de zin van artikel 86 EEG-Verdrag.

39 De Commissie voert tegen de vroegere werkzaamheden van GVL juist het bezwaar aan, dat deze zo waren geregeld, dat zij leidden tot een belemmering van het vrij verrichten van diensten, met als gevolg een compartimentering van de gemeenschappelijke markt. Door verzoeksters praktijk werd de exploitatie op de Duitse markt van de rechten van niet-Duitse kunstenaars met woonplaats in een andere Lid-Staat, inderdaad verhinderd.

40 Het vierde middel moet derhal /e worden afgewezen.

Vijfde middel: misbruik van een machtspositie

41 Dit middel heeft betrekking op de materiële voorwaarden van artikel 86 EEG-Verdrag en bestaat uit verscheidene onderdelen. In het eerste onderdeel wordt bestreden dat GVL een machtspositie bezit.

42 Verzoekster betoogt dat haar dienstverlening bestaat in de waarneming van de aan het auteursrecht verwante rechten die uitvoerende kunstenaars aan de tweede exploitatie ontlenen, en dat zij de enige onderneming is die zich in de Bondsrepubliek met dat beheer bezig houdt. Zij zou evenwel met de enige handelspartner van de uitvoerende kunstenaars zijn, daar deze hun rechten uit de eerste exploitatie geldend kunnen maken en diensten kunnen uitwisselen met bij voorbeeld organisatoren of producenten van geluidsdragers.

43 Verweerster is van mening dat verzoekster met dit betoog voorbijgaat aan de vraag, wat in casu de relevante markt is. Volgens verweerster is dit niet de uitwisseling van diensten in het kader van de uitvoering van kunstwerken, doch de waarneming van de aanspraken op vergoeding die de uitvoerende kunstenaars aan de tweede exploitatie van hun werken ontlenen. Op deze markt zou GVL een machtspositie innemen.

44 In de beschikking wordt daaromtrent vastgesteld (sub 45), dat als markt waarop GVL opereert, moet worden beschouwd de dienstenmarkt voor de waarneming van rechten uit de tweede exploitatie van uitvoerende kunstenaars en fabrikanten in Duitsland, welke nauwkeurig van de activiteiten van andere exploitatiemaatschappijen kan worden afgebakend. GVL zou in Duitsland, dat wil zeggen in een wezenlijk deel van de gemeenschappelijke markt, een feitelijke monopoliepositie op deze markt innemen.

45 Het Hof acht deze vaststellingen juist. Het eerste onderdeel van het middel kan derhalve niet worden aanvaard.

46 In het tweede onderdeel van het vijfde middel wordt het in de beschikking gestelde misbruik van een machtspositie ontkend. Inzonderheid zou de Commissie verzoekster ten onrechte nebben verweten, dat zij de kunstenaars op grond van hun nationaliteit ongelijk behandelt.

47 In de aangevochten beschikking wordt in de eerste plaats overwogen (sub 46), dat een ongelijke behandeling op grond van nationaliteit door een onderneming met een machtspositie op de markt als een inbreuk op artikel 86 moet worden beschouwd, en voorts (sub 47), dat de weigering van GVL om als houdster van een feitelijk monopolie waarnemingsovereenkomsten te sluiten met buitenlandse kunstenaars zonder woonplaats in Duitsland, discriminatie op grond van nationaliteit oplevert.

48 Dit laatste wordt door verzoekster met klem bestreden. Zij zou tijdens de tegen haar ingeleide procedure steeds hebben betoogd, dat het door haar gemaakte onderscheid tussen de verschillende kunstenaars enkel op de aard van de betrokken rechten berustte. Het werkelijke probleem zou hierin bestaan, dat de nationale rechtsvoorschriften inzake de auteursrechten en verwante rechten onderling verschillen. Deze discrepantie zou tot gevolg hebben, dat voor de rechten van kunstenaars met woonplaats buiten de Bondsrepubliek Duitsland wettelijke bepalingen gelden die niet voorzien in vergoedingen uit hoofde van de tweede exploitatie van de betrokken rechten.

49 Verzoekster stelt, alleen rechten te kunnen waarnemen waarvan zij het bestaan kan nagaan en de omvang kan vaststellen. Dit zou het geval zijn met kunstenaars die de Duitse nationaliteit bezitten en die krachtens artikel 125 van de Duitse wet op de auteursrechten de in deze wet voorziene rechtsbescherming genieten. Verzoekster zou hebben erkend, dat aan bedoelde voorwaarde ook is voldaan in het geval van buitenlandse kunstenaars met woonplaats in de Bondsrepubliek Duitsland; deze woonplaats vormt immers een voldoende aanknopingspunt om de toepassing van de Duitse wet op dit gebied toe te staan.

50 Volgens verzoekster wordt deze rechtsopvatting bevestigd door artikel 6, lid 1, van de Duitse waarnemingswet van 1965. Volgens deze bepaling is een exploitatiemaatschappij verplicht, de tot haar werkterrein behorende rechten en aanspraken op verzoek van de rechthebbenden waar te nemen „indien deze Duits onderdaan in de zin van de grondwet zijn dan wel hun woonplaats in het toepassingsgebied van deze wet [dat wil zeggen in de Bondsrepubliek Duitsland] is gelegen”.

51 Verweerster geeft toe, dat de rechtssituatie van Lid-Staat tot Lid-Staat verschilt en dat, voor wat betreft de rechten uit de tweede exploitatie, de wetgeving in de meeste andere Lid-Staten minder ver gaat dan in Duitsland. Haars inziens vormt dit evenwel geen rechtvaardigingsgrond voor de weigering om overeenkomsten te sluiten met buitenlandse kunstenaars zonder woonplaats in de Bondsrepubliek Duitsland; daardoor wordt die kunstenaars immers de mogelijkheid ontnomen, aan te tonen dat zij de geldend gemaakte rechten daadwerkelijk bezitten.

52 Dienaangaande moet in de eerste plaats worden opgemerkt, dat artikel 6 van de Duitse waarnemingswet de exploitatiemaatschappijen weliswaar verplicht, de rechten waar te nemen van alle kunstenaars die de Duitse nationaliteit bezitten dan wel woonplaats in de Bondsrepubliek Duitsland hebben, doch hun niet verhindert, ook namens andere kunstenaars op te treden. Dat deze uitlegging de juiste is, blijkt wel uit het feit dat het bureau voor de industriële eigendom de wijziging van de statuten van GVL van 21 november 1980 heeft goedgekeurd.

53 Vervolgens moet worden vastgesteld, dat de vrijheid die GVL in zoverre aan de Duitse wetgeving ontleent, wordt begrensd door de bepalingen van het Verdrag, inzonderheid op het gebied van de mededinging. Dit geldt te meer, nu GVL een machtspositie op een wezenlijk deel van de gemeenschappelijke markt inneemt.

54 Ook al zijn de wettelijke regelingen op het gebied van het auteursrecht niet geharmoniseerd, GVL mocht haar werkzaamheden niet beperken tot kunstenaars van wie zij zeker wist, dat hun rechten door de Duitse wetgeving werden beheerst. Zij mocht niet de mogelijkheid uitsluiten, dat bepaalde buitenlandse kunstenaars zonder woonplaats in de Bondsrepubliek Duitsland rechten uit de tweede exploitatie geldend zouden kunnen maken. Voor het overige wist zij, dat door haar weigering deze rechten waar te nemen, deze kunstenaars daadwerkelijk verhinderde, de vergoedingen te innen waarop zij recht hadden.

55 Verzoekster heeft derhalve haar activiteiten zo geregeld, dat geen buitenlandse kunstenaar zonder woonplaats in de Bondsrepubliek Duitsland rechten uit de tweede exploitatie kon genieten, ook indien hij kon aantonen dat die rechten hem toekwamen hetzij omdat Duits recht van toepassing was, hetzij omdat voorschriften van andere Staten van toepassing waren, die dezelfde rechten erkenden.

56 Een dergelijke weigering van een onderneming die een feitelijk monopolie bezit, om haar diensten ter beschikking te stellen van al degenen die daar wellicht op zijn aangewezen, doch niet behoren tot een bepaalde, door de betrokken onderneming naar nationaliteit of woonplaats omschreven groep, moet worden aangemerkt als misbruik van een machtspositie in de zin van artikel 86, eerste alinea, EEG-Verdrag.

57 De Commissie heeft mitsdien terecht beslist, dat artikel 86, eerste alinea, EEG-Verdrag op het onderhavige geval van toepassing was.

58 Deze vaststelling betekent, dat het vijfde middel niet kan worden aanvaard en dat de overige onderdelen ervan, met name die welke betrekking hebben op de gestelde discriminatie in de zin van artikel 86, tweede alinea, sub c, EEG-Verdrag, niet meer behoeven te worden onderzocht.

59 Het beroep moet derhalve worden afgewezen.

Kosten

60 Ingevolge artikel 69, paragraaf 2, van het Reglement voor de procesvoering moet de in het ongelijk gestelde partij in de kosten worden verwezen. Aangezien verzoekster in het ongelijk is gesteld, moet zij in de kosten worden verwezen.