Hof van Justitie EU 23-01-1992 ECLI:EU:C:1992:32

De ontvankelijkheid

De Raad betoogt dat zijn besluit tot verwerping van het voorstel om een specifieke aanpassingscoëfficiënt voor München in te voeren, en niet verordening nr. 2258/90, voorwerp van het beroep tot nietigverklaring zou moeten zijn. De Commissie wist dat binnen de Raad waarschijnlijk geen overeenstemming zou worden bereikt over de invoering van een dergelijke coëfficiënt, waarop zij besloot haar oorspronkelijk voorstel van 22 juni 1990 te splitsen, door het onderdeel betreffende een specifieke aanpassingscoëfficiënt voor München te scheiden van de rectificatie van de voor de bezoldigingen geldende tabellen en de wijziging van de aanpassingscoëfficiënten. De Raad had dus twee voorstellen voor zich liggen, waarvan hij er één heeft aangenomen en het andere heeft verworpen.

De Commissie merkt op, dat de kern van het geschil met de Raad is gelegen in de weigering van deze laatste om in verordening nr. 2258/90 een specifieke aanpassingscoëfficiënt voor München vast te stellen. Derhalve moet de wettigheid van die verordening hier worden bestreden, zulks onafhankelijk van de verwikkelingen binnen de Raad tijdens het onderzoek van het voorstel van de Commissie van 22 juni 1990.

Dienaangaande volstaat het op te merken, dat het voorstel van de Commissie van 22 juni 1990 onder meer betrekking had op de invoering van een specifieke aanpassingscoëfficiënt voor München, en dat verordening nr. 2258/90 van de Raad, die is vastgesteld op basis van dit voorstel, geen bepaling in die zin bevat. Hieruit volgt, dat de Commissie gerechtigd is beroep in te stellen tot nietigverklaring van die verordening, aangezien zij van oordeel is dat de Raad door dat verzuim een door het Verdrag opgelegde verplichting heeft geschonden.

Ten gronde

Van de vier door de Commissie aangevoerde middelen dienen het middel ontleend aan schending van artikel 64 van het Statuut en dat ontleend aan schending van het beginsel van gelijke behandeling gezamenlijk te worden onderzocht. Volgens vaste rechtspraak van het Hof ligt dit beginsel immers ten grondslag aan de artikelen 64 en 65 van het Statuut (zie in die zin onder meer de arresten van 19 november 1981, zaak 194/80, Benassi, Jurispr. 1981, blz. 2815, r.o. 5, en 28 juni 1988, zaak 7/87, Commissie/Raad Jurispr. 1988, blz. 3401, r.o. 3 en 25).

In het kader van deze beide middelen herinnert de Commissie om te beginnen aan de rechtspraak van het Hof (zie met name de arresten van 15 december 1982, zaak 158/79, Roumengous Carpentier, Jurispr. 1982, blz. 4379; zaak 543/79, Birke, Jurispr. 1982, blz. 4425; gevoegde zaken 532/79, 534/79, 567/79, 600/79, 618/79 en 660/79, Amesz e. a., Jurispr. 1982, blz. 4465, en zaak 737/79, Battaglia, Jurispr. 1982, blz. 4497), volgens welke de instellingen van de Gemeenschap specifieke aanpassingscoëfficiënten moeten vaststellen voor plaatsen waar een voldoende aantal ambtenaren en personeelsleden van de Gemeenschappen hun werkzaamheden verrichten, wanneer de kosten van levensonderhoud op zulk een plaats van tewerkstelling grotere wijzigingen ondergaan dan zich in de hoofdstad van de betrokken staten voordoen.

Zonder op dat punt te worden tegengesproken door de Raad, stelt de Commissie vervolgens vast dat de gemeenschappelijke indexcijfers, die door het Bureau voor de statistiek van de Europese Gemeenschappen worden vastgesteld in overleg met de nationale diensten voor de statistiek van de Lid-Staten, hebben aangetoond dat er voor München gevaar bestaat voor aanzienlijke afwijkingen ten opzichte van de voor de hoofdstad van de Bondsrepubliek waargenomen gegevens.

De Commissie geeft voorts te kennen, dat het aantal betrokken personen groot genoeg is om de vaststelling van een specifieke aanpassingscoëfficiënt voor die stad noodzakelijk te maken. Aan de 16 in München tewerkgestelde ambtenaren of personeelsleden van de Gemeenschappen dienen immers de ongeveer 100 leerkrachten van de Europese school te München te worden toegevoegd, wier bezoldiging wordt berekend op basis van de specifieke aanpassingscoëfficiënt die voor deze ambtenaren of personeelsleden geldt. Bovendien moet rekening worden gehouden met de personeelsleden van het Europees Octrooibureau, wier consumptiepatroon vergelijkbaar is met dat van de ambtenaren of andere personeelsleden van de Gemeenschappen.

In elk geval, aldus de Commissie, dient het criterium aantal ambtenaren of personeelsleden van de Gemeenschappen slechts in aanmerking te worden genomen samen met het criterium verschil in kosten van levensonderhoud in de hoofdstad respectievelijk in de plaats van tewerkstelling. Bij een bijzonder groot verschil moet een specifieke aanpassingscoëfficiënt worden vastgesteld, zelfs in gevallen waarin het aantal ambtenaren en personeelsleden van de Gemeenschappen lager is dan 50, het aantal dat door de communautaire instellingen op grond van een tienjarige praktijk als noodzakelijk wordt beschouwd.

De Raad is van oordeel, dat de 16 in München tewerkgestelde ambtenaren of personeelsleden van de Gemeenschappen geen voldoende aantal vormen om de vaststelling van een specifieke aanpassingscoëfficiënt noodzakelijk te maken. Bovendien bestrijdt de Raad dat rekening dient te worden gehouden met de leerkrachten van de Europese school te München of met de personeelsleden van het Europees Octrooibureau, omdat die niet de hoedanigheid hebben van ambtenaren of personeelsleden van de Gemeenschappen. Ten slotte herinnert de Raad aan de tienjarige praktijk van de instellingen volgens welke de aanwezigheid van 50 ambtenaren of personeelsleden in één plaats van tewerkstelling noodzakelijk werd geacht, zowel door de Commissie zelf, die er een voorwaarde van heeft gemaakt om een voorstel te doen tot invoering van een specifieke aanpassingscoëfficiënt, als door de Raad toen hij een dergelijke coëfficiënt moest vaststellen.

Allereerst moet worden vastgesteld, dat de bepalingen van het Statuut en van besluit 81/1061, reeds aangehaald, uitsluitend van toepassing zijn op ambtenaren of personeelsleden van de Gemeenschappen. Hieruit volgt, dat voor de toepassing van de regels betreffende de vaststelling van een specifieke aanpassingscoëfficiënt geen rekening kan worden gehouden met personeel dat niet onder het Statuut valt.

Vervolgens zij eraan herinnerd, dat de artikelen 64 en 65 van het Statuut, gelijk de Raad zelf erkent, ertoe strekken alle ambtenaren overeenkomstig het beginsel van gelijke behandeling een gelijkwaardige koopkracht te garanderen, ongeacht hun plaats van tewerkstelling.

Ook moet worden opgemerkt, dat de kosten van levensonderhoud in München eind 1987 8,3% hoger lagen dan in de toenmalige hoofdstad Bonn. Een dergelijk percentage betekent een aanzienlijk verschil dat, bij gebreke van een specifieke aanpassingscoëfficiënt, de koopkracht van in München tewerkgestelde ambtenaren vermindert ten opzichte van die van hun collega's die in Bonn zijn tewerkgesteld.

Dienaangaande volgt uit de rechtspraak van het Hof (arrest van 6 oktober 1982, zaak 59/81, Commissie/Raad, Jurispr. 1982, blz. 3329, r.o. 32, en arresten van 15 december 1982, zaak 158/79, reeds aangehaald, r.o. 28; zaak 543/79, reeds aangehaald, r.o. 44, gevoegde zaken 532/79, 534/79, 567/79, 600/79, 618/79 en 660/79, reeds aangehaald, r.o. 44), dat de Raad krachtens artikel 65, lid 2, van het Statuut bevoegd is vast te stellen of de kosten van levensonderhoud aanzienlijk zijn gestegen en, zo ja, daaruit de consequenties heeft te trekken.

Uit deze overwegingen volgt, dat de Raad over geen enkele beoordelingsmarge beschikt ten aanzien van de vraag of voor een plaats van tewerkstelling een specifieke aanpassingscoëfficiënt moet worden ingevoerd, indien is vastgesteld dat de kosten van levensonderhoud daar aanzienlijk hoger zijn dan in de hoofdstad.

In het bijzonder wanneer een zo aanzienlijk verschil als in het onderhavige geval is vastgesteld, kan de verplichting om een specifieke aanpassingscoëfficiënt in te voeren niet afhankelijk zijn van de vraag of het al dan niet om een groot aantal ambtenaren of personeelsleden van de Gemeenschappen gaat. Gelijk advocaatgeneraal Jacobs in punt 24 van zijn conclusie opmerkt, zou de toepassing van een numerieke drempel immers ertoe zou leiden, dat ambtenaren en personeelsleden van de Gemeenschappen wier totale aantal onder die drempel ligt, worden gediscrimineerd ten opzichte van hun collega's die in de hoofdstad werken.

Deze uitlegging kan voorts niet worden betwist met een beroep op de institutionele praktijk waarnaar de Raad verwijst. Dienaangaande, en zonder dat het rechtskarakter van een dergelijke praktijk behoeft te worden vastgesteld, volstaat het immers op te merken dat gedragslijnen, zelfs indien deze de concordantie bezitten van interne richtlijnen die van de gemeenschapsinstellingen uitgaan, hoe dan ook geen afbreuk kunnen doen aan de bepalingen van het Statuut (zie in die zin onder meer het arrest van 1 december 1983, zaak 190/82, Blomefield, Jurispr. 1983, blz. 3981).

Uit bovenstaande overwegingen volgt, dat de bestreden verordening nietig moet worden verklaard voor zover zij niet met ingang van 1 januari 1988 in een specifieke aanpassingscoëfficiënt voor München voorziet.

Op grond van het beginsel van gelijke behandeling, dat de grondslag vormt van artikel 64 van het Statuut, moet aan een dergelijke specifieke aanpassingscoëfficiënt immers terugwerkende kracht worden verleend tot de datum waarop het Bureau voor de statistiek van de Europese Gemeenschappen, in overleg met de diensten voor de statistiek van de Lid-Staten, een aanzienlijk verschil heeft vastgesteld in de kosten van levensonderhoud in München ten opzichte van de gegevens voor de hoofdstad, Bonn.

Kosten

Ingevolge artikel 69, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering moet de in het ongelijk gestelde partij in de kosten worden verwezen, voor zover zulks is gevorderd. Aangezien in casu geen van beide partijen ten aanzien van de kosten heeft geconcludeerd, dient elk der partijen haar eigen kosten te dragen.