Hof van Justitie EU 17-10-2002 ECLI:EU:C:2002:589

Rechtskader

Het hoofdgeding en de prejudiciële vraag

Develop is een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid met als vennoten Kontrakto Bauerrichtungs- und Verwertungsgesellschaft mbH en Raiffeisenlandesbank Niederösterreich — Wien reg. Genossenschaft mbH.

In december 1995 schreef RLB Beteiligungs- und Treuhandverwaltungs GmbH (hierna: „RLBBT”) in op door Develop voor een totale nominale waarde van 1 615 000 ATS uitgegeven winstbewijzen.

Blijkens de verwijzingsbeschikking gaven deze winstbewijzen recht op een aandeel in de lopende winst van Develop, in het vermogen, in de waarde van de vennootschap, met inbegrip van alle stille reserves en de goodwill, alsook in het liquidatieoverschot van deze vennootschap.

Uit de verwijzingsbeschikking blijkt ook dat deze winstbewijzen de houder bovendien recht gaven op de terugbetaling van het nominale bedrag, vermeerderd met eventuele bijbetalingen. Bij verbreking van de aan de winstbewijzen verbonden rechtsverhouding door opzegging, hadden de houders recht op een bedrag gelijk aan het aandeel in de waarde van Develop op het tijdstip van die verbreking en moesten zij ten minste het nominale bedrag van de winstbewijzen, vermeerderd met eventuele bijbetalingen, krijgen. Bij liquidatie van de vennootschap hadden de houders van winstbewijzen recht op een evenredig aandeel in het overschot. Door de verwerving van deze winstbewijzen diende voorts generlei vennootschapsrechtelijke verhouding tussen de uitgevende vennootschap en de houders te ontstaan. Aandeelhoudersrechten als het stemrecht of het recht aan de algemene vergaderingen deel te nemen, bezaten zij niet.

Op 16 februari 1996 is bij het Finanzamt für Gebühren und Verkehrsteuern de aangifte betreffende de uitgifte van de winstbewijzen ingediend. Blijkens deze aangifte had Develop, naast het door RLBBT betaalde bedrag van 1 615 000 ATS, een bijkomende financiële bijdrage van 321 385 000 ATS ontvangen van RLB Immobilienprojektentwicklungs- und Beteiligungs GmbH. Develop, die heeft toegegeven dat deze bijkomende betaling in het kader van de uitgifte van de winstbewijzen had plaatsgevonden, heeft evenwel gesteld dat zij niet onder het kapitaalrecht viel omdat zij niet afkomstig was van de verwerver van winstbewijzen, maar van de moedermaatschappij van die verwerver.

Bij beschikking van 29 mei 1996 stelde het Finanzamt für Gebühren und Verkehrsteuern het door Develop verschuldigde kapitaalrecht vast op basis van een belastbare grondslag van 323 000 000 ATS.

Tegen deze beschikking stelde Develop beroep in bij de Finanzlandesdirektion, waarin zij stelde dat een bijkomende bijdrage als de „Großmutterzuschuss” van RLB Immobilienprojektentwicklungs- und Beteiligungs GmbH, betaald door een niet-vennoot, niet aan kapitaalrecht is onderworpen. In dat beroep betwistte Develop evenwel niet de heffing van kapitaalrecht over het bedrag van 1 615 000 ATS.

Bij beschikking van 18 juli 1997 verwierp de Finanzlandesdirektion dit beroep op grond dat de herkomst van de in het kader van de uitgifte van de winstbewijzen ontvangen inbrengen geen rol speelt, aangezien de betalingen ten belope van het nominale bedrag van de winstbewijzen en de bijkomende bijdrage een geheel vormen. Deze twee bedragen moeten als een geheel worden beschouwd, aangezien zij zowel het bedrag bij terugbetaling bepalen als het bedrag van de winsten waarop de houder van de winstbewijzen aanspraak kan maken.

Tegen deze beschikking is Develop opgekomen bij het Verwaltungsgerichtshof. Tot staving van haar beroep stelde zij met name dat bijkomende financiële bijdragen die niet afkomstig zijn van een vennoot van de kapitaalvennootschap die ze ontvangt, krachtens artikel 4 van richtlijn 69/335 niet aan kapitaalrecht kunnen worden onderworpen.

In deze omstandigheden heeft het Verwaltungsgerichtshof de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vraag voorgelegd:

„Vormen de prestaties die de verwerver van winstbewijzen in een kapitaalvennootschap niet zelf, doch via zijn moedermaatschappij levert, een,inbreng van zaken van welke aard ook in de zin van artikel 4, lid 1, sub d, van richtlijn 69/335 [...]?”

De prejudiciële vraag

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 4, lid 1, sub d, van richtlijn 69/335 aldus moet worden uitgelegd, dat wanneer een moedermaatschappij aan een kapitaalvennootschap die door de uitgifte van winstbewijzen haar vennootschappelijk vermogen vermeerdert, financiële bijdragen betaalt opdat een dochtermaatschappij van deze moedermaatschappij die winstbewijzen kan verwerven, die bijdragen aan kapitaalrecht zijn onderworpen.

Dienaangaande zij om te beginnen opgemerkt dat, zoals blijkt uit punt 28 van het arrest van heden, Solida en Tech (C-138/00, Jurispr. blz. I-8905), de uitgifte door een kapitaalvennootschap van winstbewijzen zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn, in beginsel binnen de werkingssfeer van artikel 4, lid 1, sub d, van richtlijn 69/335 valt.

Het Hof heeft ook verklaard dat deze verrichting niet buiten de werkingssfeer van richtlijn 69/335 valt doordat de verwerver van deze winstbewijzen geen vennoot van de uitgevende vennootschap is (zie in die zin arrest Solida en Tech, reeds aangehaald, punten 32 en 33).

Bijgevolg zijn alle inbrengen die de verwerver van winstbewijzen heeft gedaan om deze verwerving te financieren, krachtens artikel 4, lid 1, sub d, van richtlijn 69/335 aan kapitaalrecht onderworpen.

Als inbrengen ter financiering van de verwerving van winstbewijzen moeten ook worden beschouwd de bijkomende financiële bijdragen die de verwerver aan de uitgevende vennootschap betaalt boven de nominale waarde van de winstbewijzen, wanneer deze betaling een onontbeerlijke voorwaarde is voor de verwerving (zie naar analogie arrest van heden, ESTAG, C-339/99, Jurispr. blz. I-8905, punten 30-33).

Ten slotte volgt uit de punten 37 en 38 van het arrest ESTAG (reeds aangehaald), dat om te bepalen of een verrichting al dan niet binnen de werkingssfeer van artikel 4 van richtlijn 69/335 valt, een economische en niet een formele, alleen op de herkomst van de inbrengen gebaseerde benadering moet worden gevolgd en moet worden onderzocht aan wie de betaling van de inbrengen in werkelijkheid moet worden toegeschreven.

Om te bepalen of bijkomende financiële bijdragen door de moedermaatschappij van de verwerver van winstbewijzen onder artikel 4, lid 1, sub d, van richtlijn 69/335 vallen, dient dus te worden nagegaan in hoeverre de betaling van deze bijdragen aan die verwerver moet worden toegeschreven.

Het feit dat de verplichting tot betaling van deze bijdragen op de dochtermaatschappij rust en de omstandigheid dat betaling deze maatschappij bevrijdt, vormen aanwijzingen waaruit kan worden opgemaakt dat de betaling van bedoelde bijdragen door de moedermaatschappij van een dochtermaatschappij aan deze laatste moet worden toegeschreven (zie in die zin arrest ESTAG, reeds aangehaald, punt 39).

De nationale rechter moet evenwel, rekening houdend met de omstandigheden van de bij hem aanhangige zaak, nagaan of de betaling van een bijkomende financiële bijdrage door de verwerver van de winstbewijzen geschiedt om deze verwerving te financieren — dan wel of daarmee een noodzakelijk verband bestaat — en, ingeval de moedermaatschappij van de verwerver van de winstbewijzen deze bijdrage betaalt, of die betaling aan deze laatste moet worden toegeschreven.

Gelet op een en ander moet op de gestelde vraag worden geantwoord dat artikel 4, lid 1, sub d, van richtlijn 69/335 aldus moet worden uitgelegd dat wanneer een moedermaatschappij aan een kapitaalvennootschap die door de uitgifte van winstbewijzen haar vennootschappelijk vermogen vermeerdert, financiële bijdragen betaalt opdat een dochtermaatschappij van deze moedermaatschappij die winstbewijzen kan verwerven, die bijdragen aan kapitaalrecht zijn onderworpen.

Kosten

De kosten door de Oostenrijkse regering, de Nederlandse regering en de Commissie wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakt, kunnen niet voor vergoeding in aanmerking komen. Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen.