Hof van Justitie EU 18-10-2002 ECLI:EU:C:2002:601

Rechtskader en aan het geding ten grondslag liggende feiten

Voor het rechtskader wordt verwezen naar de punten 1 tot en met 6 van de bestreden beschikking.

Wat de feiten betreft, blijkt uit de bestreden beschikking dat TGI een Duitse onderneming is die glas produceert. Bij twee overeenkomsten van 26 september 1994 en 11 december 1995 (hierna: „asset-deal 1” en „asset-deal 2”) heeft TGI van de Treuhandanstalt, thans de Bundesanstalt für vereinigungsbedingte Sonderaufgaben (hierna: „BvS”), vier te Ilmenau in de deelstaat Thüringen gelegen lijnen voor de productie van glas overgenomen uit genationaliseerde goederen. Wegens liquiditeitsproblemen heeft TGI met de BvS onderhandelingen aangeknoopt die op 16 februari 1998 hebben geleid tot een overeenkomst waarbij de BvS afzag van de betaling van 4 miljoen DEM van de koopprijs op grond van asset-deal 1 (hierna: „kwijtschelding”).

Bij brief van 1 december 1998 heeft de Bondsrepubliek Duitsland de Commissie in kennis gesteld van verschillende maatregelen ten gunste van TGI, waaronder de kwijtschelding.

Na inleiding van de formele onderzoeksprocedure van artikel 88, lid 2, EG, in het kader waarvan de Commissie onder meer op 28 augustus 2000 de opmerkingen van TGI en op 28 september 2000 die van Schott, een concurrent van TGI, heeft ontvangen, heeft zij op 12 juni 2001 de litigieuze beschikking gegeven.

Volgens artikel 1 van de litigieuze beschikking vormt de kwijtschelding met de gemeenschappelijke markt onverenigbare staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, EG ten gunste van TGI. Ingevolge artikel 2 van deze beschikking dient de Bondsrepubliek Duitsland de steun, vermeerderd met rente, onverwijld terug te vorderen overeenkomstig de procedures van het Duitse recht. Artikel 3 verplicht haar om de Commissie binnen twee maanden na kennisgeving van de beschikking mede te delen, welke maatregelen zijn getroffen om aan de beschikking te voldoen.

Procedure voor het Gerecht en bestreden beschikking

Bij op 28 augustus 2001 ter griffie van het Gerecht neergelegd verzoekschrift heeft TGI beroep tot nietigverklaring van de litigieuze beschikking ingesteld. Bij op 15 oktober 2001 ter griffie van het Gerecht neergelegde afzonderlijke akte heeft zij voorts verzocht, de tenuitvoerlegging van artikel 2 van de litigieuze beschikking op te schorten tot het arrest in de hoofdzaak dan wel tot een ander vast te stellen tijdstip.

Bij de bestreden beschikking heeft de kortgedingrechter het verzoek om opschorting onder verschillende in punt 2 van het dictum van deze beschikking genoemde voorwaarden toegewezen tot 17 februari 2003.

Blijkens de bestreden beschikking heeft de Commissie ter betwisting van de ontvankelijkheid van het verzoek in kort geding gesteld dat TGI had moeten wachten totdat een procedure tot terugvordering van de litigieuze steun bij de Duitse rechter aanhangig was gemaakt, om vervolgens alle haar ten dienste staande interne rechtsmiddelen in te roepen.

Onder verwijzing naar de arresten van 9 maart 1994, TWD Textilwerke Deggendorf (C-188/92, Jurispr. blz. I-833, punten 17 en 18), en 30 januari 1997, Wiljo (C-178/95, Jurispr. blz. I-585, punt 21), was de kortgedingrechter in punt 54 van de bestreden beschikking van oordeel dat de begunstigde van een steunmaatregel niet in een nationale procedure de onwettigheid kan inroepen van een beschikking van de Commissie die de terugvordering van de verleende steun gelast. Daaruit leidde hij af dat deze ontvanger van steun, die bij het Gerecht beroep tot nietigverklaring van die beschikking instelt, in beginsel de kortgedingrechter om voorlopige maatregelen kan verzoeken. De door de Commissie aangehaalde en in de punten 56 en 57 van de bestreden beschikking geciteerde rechtspraak kan niet tot de conclusie leiden, dat een beroep dat bij de gemeenschapsrechter is ingesteld zonder dat de formele inleiding van een nationale procedure tot terugvordering van de steun is afgewacht, niet-ontvankelijk is.

In punt 55 van de bestreden beschikking was de kortgedingrechter van oordeel dat deze uitlegging wordt bevestigd door artikel 14, lid 3, van verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad van 22 maart 1999 tot vaststelling van nadere bepalingen voor de toepassing van artikel [88] van het EG-Verdrag (PB L 83, blz. 1), volgens hetwelk met de gemeenschappelijke markt onverenigbaar verklaarde steun onverwijld en in overeenstemming met de procedures van de betrokken lidstaat moet worden teruggevorderd, onverminderd — uitsluitend — een kortgedingbeschikking van de gemeenschapsrechter.

Volgens de kortgedingrechter was het verzoek om opschorting dus ontvankelijk.

Over de gegrondheid van het verzoek bevat de bestreden beschikking de beoordeling door de kortgedingrechter van achtereenvolgens de f umus boni juris, de spoedeisendheid en de belangenafweging.

Wat om te beginnen de fumus boni juris betreft, verwees TGI naar de middelen die zij in het kader van haar beroep in de hoofdzaak heeft aangevoerd, en in het bijzonder naar het eerste en het derde middel, betreffende, respectievelijk, schending van artikel 87, lid 1, EG en van het recht van TGI op een eerlijke procedure.

Volgens het eerste middel van TGI vormde de subsidietoezegging van de deelstaat Thüringen geen staatssteun, aangezien zij werd gedaan in het kader van een dooide Commissie goedgekeurd steunprogramma voor kleine en middelgrote ondernemingen (KMO), zoals zijzelf, in de betrokken regio, zodat de kwijtschelding na de niet-nakoming van deze toezegging onder dezelfde regeling viel. Volgens het derde middel van TGI had de Commissie onder meer in het kader van de formele onderzoeksprocedure de firma Schott, naast de door deze op 28 september 2000 ingediende opmerkingen, verzocht om aanvullende opmerkingen, die op 23 januari 2001 waren binnengekomen, maar die niet te harer kennis waren gebracht, zodat zij zich in strijd met haar recht niet heeft kunnen uitlaten over wezenlijke punten.

De beoordeling door de kortgedingrechter van deze twee middelen was in de bestreden beschikking geformuleerd als volgt:

Om te beginnen dient met betrekking tot het eerste middel te worden opgemerkt, dat hetgeen [TGI] in haar aanvullende opmerkingen heeft gezegd over de naar Duits recht bestaande aanspraak op aanpassing van overeenkomsten, geen nieuw middel in de zin van artikel 48, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering [van het Gerecht] lijkt te zijn. Het lijkt daarbij veeleer te gaan om verduidelijkingen, die in het licht van de schriftelijke opmerkingen van de Commissie naar voren zijn gebracht met betrekking tot de betekenis van de niet-nakoming van de beweerdelijk door de deelstaat Thüringen gedane toezegging.

Met betrekking tot het bewijs van het bestaan van die toezegging moet worden opgemerkt, dat de Commissie in de [litigieuze] beschikking geen rekening heeft willen houden met de niet-nakoming van de beweerde toezegging en de gevolgen daarvan, doch heeft volstaan met op te merken: ‚Eventuele aanspraken die [TGI] jegens de deelstaat Thüringen en de BvS mocht hebben, dienen gescheiden van elkaar te worden behandeld’ (punt 82). [TGI] heeft dus gelijk waar zij stelt, dat de Commissie in de [litigieuze] beschikking het bestaan van de beweerde toezegging niet lijkt te hebben betwist. Dienaangaande zij eraan herinnerd, dat een beschikking als zodanig begrijpelijk moet zijn en niet naderhand, wanneer er reeds beroep tegen is ingesteld bij de gemeenschapsrechter, schriftelijk of mondeling kan worden gemotiveerd (arresten Gerecht [van 12 december 1996,] Rendo e.a./Commissie, [T-16/91, Jurispr. blz. II-1827], punt 45; 25 mei 2000, Ufex e.a./Commissie, T-77/95, Jurispr. blz. II-2167, punt 54, en 26 februari 2002, INMA en Itainvest/Commissie, T-323/99, [Jurispr. blz. II-545], punt 76). Bijgevolg kunnen de door de Commissie in haar aanvullende opmerkingen tot uitdrukking gebrachte twijfels omtrent het bestaan van genoemde toezegging, althans op het eerste gezicht, niet worden aanvaard.

Het begrip staatssteun is een juridisch begrip en moet worden uitgelegd op basis van objectieve elementen. Derhalve moet de kwalificatie van een overheidsmaatregel als nieuwe of bestaande steun door de Commissie in beginsel, en gelet op zowel de concrete gegevens van het geschil als het technische of ingewikkelde karakter van de door haar gemaakte beoordelingen, volledig door de gemeenschapsrechter worden getoetst (arrest Gerecht van 27 januari 1998, Ladbroke Racing/Commissie, T-67/94, Jurispr. blz. II-1, punt 52, in hogere voorziening bevestigd bij arrest Hof van 16 mei 2000, Frankrijk/Ladbroke Racing en Commissie, C-83/98 P, Jurispr. blz. I-3271, punt 25, en beschikking [van de president van het Gerecht van 19 december 2001,] Government of Gibraltar/Commissie, [T-195/01 R en T-207/01 R, Jurispr. blz. II-3915], punt 75).

In casu stelt [TGI], dat de toegezegde subsidie onder een tevoren goedgekeurde steunregeling voor KMO [...] viel, zodat ook de kwijtschelding die werd verleend toen die toezegging niet werd nagekomen, als door die regeling gedekt moet worden beschouwd. Volgens het verzoekschrift in de hoofdzaak, waaraan het onderhavige verzoek refereert, mocht Duitsland op basis van die regeling steun ten belope van 43 % van de totale investering toekennen wanneer het een KMO betrof, in plaats van het in andere gevallen geldende maximum van 27 %. De Commissie heeft niet betwist, dat genoemd plafond in casu niet is overschreden. Haar argument, dat de gevolgen van het niet nakomen van de beweerde toezegging op dezelfde wijze moeten worden gekwalificeerd als de toezegging zelf, namelijk als niet-aangemelde staatssteun, kan, althans zonder grondiger onderzoek, het betoog van [TGI] niet ontkrachten.

In deze omstandigheden kan ook het aanvullende argument van de Commissie, dat [TGI] zich niet met succes op genoemde steunregeling kan beroepen aangezien zij bij gebreke van passend bewijs niet als KMO kan worden aangemerkt, op het eerste gezicht niet worden aanvaard. Dienaangaande moet in de eerste plaats worden opgemerkt, dat de Duitse regering tijdens de formele onderzoeksprocedure informatie heeft verstrekt om aan te tonen dat [TGI] een KMO is (punt 48 van de [litigieuze] beschikking). De Commissie heeft zich in de [litigieuze] beschikking op heistandpunt gesteld, dat de vraag of [TGI] een KMO is, ‚[v]oor de beoordeling van de vraag of het afzien van de koopprijs verenigbaar is met de gemeenschappelijke markt, [...] niet van belang [is]’ (punt 55), terwijl zij in de punten 7 en 8 heeft verklaard, dat [TGI] in 1997 226 werknemers en een omzet van 28 048 000 DEM (14 340 715 euro) had, terwijl de heer Geiß, haar grootaandeelhouder, toen tevens enig aandeelhouder was van twee — inmiddels niet meer bestaande — andere ondernemingen, waarvan er een 74 werknemers had.

[TGI's] betoog met betrekking tot het eerste middel kan dus op het eerste gezicht niet van de hand worden gewezen.

In verband met het derde middel zij er in de eerste plaats aan herinnerd, dat beschikkingen die de Commissie op het gebied van staatssteun geeft, tot de betrokken lidstaten zijn gericht (arrest [Hof van 2 april 1998] Commissie/Sytraval en Brink's France, [C-397/95 P, Jurispr. biz. I-1719], punt 45). Het is evenwel evident, dat de belangen van een ontvanger van steun ernstig kunnen worden geschaad door de aan het einde van een formele onderzoeksprocedure gegeven beschikking. Volgens vaste rechtspraak nu is de eerbiediging van de rechten van de verdediging in iedere procedure die kan leiden tot een nadelige handeling voor de persoon tegen wie de procedure is ingeleid, te beschouwen als een grondbeginsel van gemeenschapsrecht, dat zelfs bij gebreke van enig specifiek voorschrift in acht moet worden genomen (zie in die zin arresten [Hof van 5 oktober 2000, Duitsland/Commissie, C-288/96, Jurispr. blz. I-8237], punt 99, [en 14 februari 1990, Frankrijk/Commissie, C-301/87, Jurispr. blz. I-307], punt 29, en [arrest Gerecht] van 14 december 2000, Ufex e.a./Commissie, [T-613/97, Jurispr. blz. II-4055], punten 85 en 86).

Over de verplichting van de Commissie om de belanghebbenden van de inleiding van een formele onderzoeksprocedure in kennis te stellen, heeft het Hof gezegd, dat de Commissie verplicht is ‚alle nodige adviezen in te winnen’indien zij na haar vooronderzoek twijfelt aan de verenigbaarheid van de betrokken maatregel met de gemeenschappelijke markt (arrest Commissie/Sytraval en Brink's France, reeds aangehaald, punt 39). Het is bovendien vaste rechtspraak, dat de bekendmaking van een mededeling in het Publicatieblad‚er [...] slechts toe strekt, bij de belanghebbenden alle inlichtingen ter voorlichting van de Commissie met het oog op haar toekomstig beleid in te winnen’(arrest Hof van 12 juli 1973, Commissie/Duitsland, 70/72, Jurispr. blz. 813, punt 19, en arrest Gerecht van 22 oktober 1996, Skibsvaerftsforeningen e.a./Commissie, T-266/94, Jurispr. blz. II-1399, punt 256). Deze rechtspraak kent de belanghebbenden vooral de rol toe van informatiebron voor de Commissie in het kader van een formele onderzoeksprocedure. Hieruit volgt, dat de belanghebbenden zich niet kunnen beroepen op de rechten van de verdediging zoals die zijn toegekend aan de personen tegen wie een procedure is ingeleid, maar enkel het recht hebben om, gelet op de omstandigheden van het concrete geval, op passende wijze bij de procedure te worden betrokken (arresten Gerecht van 25 juni 1998, British Airways e.a. en British Midland Airways/Commissie, T-371/94 en T-394/94, Jurispr. blz. II-2405, punten 59 en 60, en 14 december 2000, Ufex e.a./Commissie, reeds aangehaald, punt 89).

Overigens is het recht van een ontvanger van steun om te worden gehoord over een besluit om een formele onderzoeksprocedure in te leiden, thans met zoveel woorden erkend in artikel 20, lid 1, van verordening nr. 659/1999.

[TGI] betoogt in wezen dat, gelet op de ernstige gevolgen die de vaststelling van een negatieve beschikking aan het einde van de formele onderzoeksprocedure voor de begunstigde van een steunmaatregel kan hebben, het beginsel van goed bestuur en het billijkheidsbeginsel voor de Commissie de verplichting meebrachten, haar in de gelegenheid te stellen zich uit te laten over de belangrijke punten die tijdens die procedure aan de orde kwamen. Bij gebreke van rechtspraak ten aanzien van de vraag, welke rechten een dergelijke begunstigde precies heeft in vergelijking metdie van de andere belanghebbenden bij bedoelde procedure, baseert [TGI] zich bij analogie op de recente rechtspraak van het Gerecht ter zake van de rechten van de verdediging (arresten [Gerecht van 19 februari 1998,] Eyckeler & Malt/Commissie, [T-42/96, Jurispr. blz. II-401], punten 75 e.v.; [10 mei 2001,] Kaufring e.a./Commissie, [T-186/97, T-187/97, T-190/97—T-192/97, T-210/97, T-211/97, T-216/97—T-218/97, T-279/97, T-280/97, T-293/97 en T-147/99, Jurispr. blz. II-1337], punt 153, en [5 juni 2001,] ESF Elbe-Stahlwerke Feralpi/Commissie, [T-6/99, Jurispr. blz. II-1523], punten 126, 128 en 130).

Zonder dat voor de onderhavige procedure behoeft te worden uitgemaakt of [TGI] zich kan beroepen op de door de Commissie begane en erkende schending van de rechten van de verdediging van de lidstaat tot welke de [litigieuze] beschikking gericht is, moet worden vastgesteld, dat aan de ontvanger van staatssteun niet het algemene recht kan worden toegekend, zich uit te laten over alle potentieel belangrijke punten die tijdens de formele onderzoeksprocedure aan de orde komen. Uit de in punt 80 supra aangehaalde rechtspraak blijkt namelijk, dat een dergelijk recht niet bestaat (zie in dezelfde zin de conclusie van advocaat-generaal Geelhoed in de bij het Hof aanhangige gevoegde zaken Italië/Commissie en SIM 2 Multimédia/Commissie, C-328/99 en C-399/00, punten 91 en 92). Het zou verder gaan dan het recht om te worden gehoord en erop neer kunnen komen, dat aan de ontvangers van steun een recht op een debat op tegenspraak met de Commissie wordt toegekend. Een dergelijk recht is tot nu toe altijd geweigerd aan alle belanghebbenden in de zin van artikel 88, lid 2, EG en artikel 20 van verordening nr. 659/1999 (arrest Commissie/Sytraval en Brink's France, reeds aangehaald, punt 59).

Het is evenwel evident, dat de Commissie zich in een formele onderzoeksprocedure jegens alle belanghebbenden onpartijdig dient te gedragen. De op de Commissie rustende verplichting om alle belanghebbenden gelijk te behandelen, vormt de weerspiegeling van het recht op behoorlijk bestuur, dat deel uitmaakt van de algemene beginselen van de rechtsstaat die gemeen zijn aan de constitutionele tradities van de lidstaten (zie bij analogie arrest Gerecht van 30 januari 2002, [Max.mobil/Commissie], T-54/99, [Jurispr. blz. II-313], punt 48). Dit wordt bevestigd door artikel 41, lid 1, van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, afgekondigd op 7 december 2000 te Nice (PB 2000, C 364, blz. 1; hierna:‚ Handvest van de grondrechten’), dat bepaalt:‚Een ieder heeft er recht op dat zijn zaken onpartijdig, billijk en binnen een redelijke termijn door de instellingen en organen van de Unie worden behandeld.’ Ofschoon de begunstigde van een steunmaatregel, zoals hiervóór is gesteld, slechts in beperkte mate recht op deelneming en op informatie heeft, valt dus op het eerste gezicht niet uit te sluiten dat de Commissie, als verantwoordelijke voor de procedure, verplicht is hem de opmerkingen te doen toekomen waarom zij een concurrent uitdrukkelijk heeft verzocht naar aanleiding van de oorspronkelijk door die begunstigde ingediende opmerkingen. Zo de Commissie tijdens de procedure specifieke aanvullende informatie mocht inwinnen bij een concurrent van de begunstigde zonder deze laatste in de gelegenheid te stellen, van de opmerkingen van die concurrent kennis te nemen en eventueel daarop te reageren, dan zou zulks het nuttig effect van het aan de begunstigde toekomende recht om te worden gehoord, in ernstige mate kunnen aantasten.

Een dergelijke onregelmatigheid kan echter slechts tot nietigverklaring van de [litigieuze] beschikking leiden, indien de formele onderzoeksprocedure zonder die onregelmatigheid tot een ander resultaat had kunnen leiden (arrest [Duitsland/Commissie, reeds aangehaald], punt 101). Volgens de Commissie, die erkent op dit punt een procedurefout te hebben gemaakt, is dit in casu niet het geval, aangezien de aanvullende opmerkingen van de firma Schott geen enkele invloed hebben gehad op de [litigieuze] beschikking. [TGI] stelt daarentegen, dat die opmerkingen het besluit van de Commissie om de litigieuze steun niet goed te keuren, wel degelijk hebben beïnvloed, zoals haars inziens met name uit de punten 102 en 103 van de [litigieuze] beschikking blijkt [...]. Dienaangaande moet worden vastgesteld, dat die punten een belangrijk onderdeel vormen van het betoog op basis waarvan de Commissie tot de conclusie komt dat de litigieuze steun niet in overeenstemming is met het proportionaliteitsvereiste, een van de eisen waaraan een steunmaatregel moet voldoen om als met de gemeenschappelijke markt verenigbare herstructureringssteun te kunnen worden beschouwd. De Commissie heeft tijdens de tweede hoorzitting beklemtoond, dat de in de aanvullende opmerkingen van de firma Schott verstrekte informatie niet in aanmerking is genomen. Aangezien echter de verwijzing naar die opmerkingen in punt 103 — ook al wordt daar slechts van een ‚concurrent’ van [TGI] gesproken — alsook die naar de vermeende ‚agressieve en marktvervalsende activiteiten’ in punt 102 bij normale lezing aldus kan worden opgevat, dat daarmee op zowel de aanvullende als de oorspronkelijke opmerkingen van genoemde onderneming wordt gedoeld, zou de rechter in de hoofdzaak kunnen oordelen, dat de conclusie waartoe de Commissie in verband met de onderzochte maatregel is gekomen, door alle opmerkingen van de firma Schott is beïnvloed. Dit geldt te meer waar een van de door de Commissie aan de firma Schott gestelde vragen specifiek betrekking had op het vermeende ‚dumpingbeleid’van [TGI]. Er bestaat dus een reële mogelijkheid, dat de formele onderzoeksprocedure zonder bedoelde onregelmatigheid tot een ander resultaat had geleid.

Bijgevolg kan ook [TGI's] derde middel op het eerste gezicht serieus worden geacht.

Gelet op het voorgaande, lijken de door [TGI] aangevoerde middelen feitelijk en rechtens niet iedere grondslag te missen [beschikking president Hof van 19 juli 1995, Commissie/Atlantic Container Line e.a.,C-149/95 P(R), Jurispr. blz. I-2165, punt 26, en beschikking [president Gerecht van 8 december 2000], BP Nederland e.a./Commissie, [T-237/99 R, Jurispr. blz. II-3849], punt 37]. In deze omstandigheden kan het onderhavige verzoek niet wegens het ontbreken van fumus boni juris worden afgewezen, zodat moet worden onderzocht, of de voorwaarde van spoedeisendheid is vervuld.”

In de punten 96 tot en met 109 van de bestreden beschikking was de kortgedingrechter vervolgens van oordeel dat ook was voldaan aan de voorwaarde van spoedeisendheid, aangezien TGI zijns inziens afdoende aannemelijk had gemaakt dat zij in geval van onverwijlde tenuitvoerlegging van de litigieuze beschikking spoedig, zo niet onmiddellijk, in haar voortbestaan zou worden bedreigd.

Ten slotte stelde de kortgedingrechter het volgende inzake de belangenafweging vast:

Indien de Commissie vaststelt dat een steunmaatregel door een staat of met staatsmiddelen bekostigd, niet verenigbaar is met de gemeenschappelijke markt, bepaalt zij volgens artikel 88, lid 2, eerste alinea, EG, dat de betrokken staat die steunmaatregel moet opheffen of wijzigen binnen de door haar vast te stellen termijn. Het algemeen belang uit hoofde waarvan de Commissie de haar bij artikel 88, lid 2, EG en artikel 7 van verordening nr. 659/1999 opgedragen taken uitoefent teneinde met name te verzekeren dat de werking van de gemeenschappelijke markt niet wordt verstoord door staatssteunmaatregelen waardoor de concurrentie wordt geschaad, is bijgevolg van bijzondere betekenis [zie in die zin beschikking van de president van de Vierde kamer (uitgebreid) van het Gerecht van 2 april 1998, Arbeitsgemeinschaft Deutscher Luftfahrt-Unternehmen en Hapag-Lloyd/Commissie, T-86/96 R, Jurispr. blz. II-641, punt 74, en beschikking Government of Gibraltar/Commissie, reeds aangehaald, punt 108]. De verplichting voor de betrokken lidstaat om een met de gemeenschappelijke markt onverenigbare steunmaatregel op te heffen, beoogt immers het herstel van de vroegere toestand (arresten Hof van 4 april 1995, Commissie/Italië, C-348/93, Jurispr. blz. I-673, punt 26, en [20 maart 1997,] Alean Deutschland, [C-24/95, Jurispr. blz. I-1591], punt 23).

In het kader van een verzoek in kort geding dat strekt tot opschorting van de tenuitvoerlegging van de door de Commissie opgelegde verplichting om door haar met de gemeenschappelijke markt onverenigbaar verklaarde steun terug te vorderen, moet bijgevolg het belang van de Gemeenschap normaliter, zo niet bijna altijd, voorrang hebben boven het belang dat de ontvanger van de steun erbij heeft, te vermijden dat de verplichting tot terugbetaling van de steun ten uitvoer wordt gelegd voordat het arrest in de hoofdzaak is gewezen.

Wanneer, zoals in casu, aan de voorwaarden betreffende de fumus boni juris en de spoedeisendheid is voldaan, kan evenwel niet worden uitgesloten, dat voorlopige maatregelen worden getroffen ten gunste van de begunstigde van een dergelijke steunmaatregel. Anders zou namelijk de door de artikelen 242 EG en 243 EG geboden mogelijkheid, zoals voorzien in artikel 14, lid 3, van verordening nr. 659/1999, om ook in zaken die betrekking hebben op staatssteun, een doeltreffende voorlopige rechtsbescherming te verkrijgen, nagenoeg illusoir kunnen worden gemaakt. Een dergelijke bescherming vormt een algemeen beginsel van gemeenschapsrecht, dat ten grondslag ligt aan het constitutionele erfgoed dat alle lidstaten gemeen hebben (arrest [Hof van 15 mei 1986,] Johnston, [222/84, Jurispr. blz. 1651], punt 18, en beschikking Gerecht van 11 januari 2002, Diputación Foral de Alava e.a./Commissie, T-77/01, [Jurispr. blz. II-81], punt 35). Een dergelijk beginsel is ook geformuleerd in de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden en in artikel 47 van het Handvest van de grondrechten.

Nagegaan moet dus worden, of er in casu buitengewone omstandigheden zijn die zouden kunnen rechtvaardigen, dat bij de afweging van de op het spel staande belangen de schaal ten gunste van de voorlopige maatregelen doorslaat.

Ten eerste moet worden vastgesteld, dat de litigieuze steun, die slechts 4 miljoen DEM (2 045 167 euro) bedraagt, minder dan 6 % uitmaakt van de in totaal 67 425 000 DEM (34 473 855 euro) aan steun die [TGI] in het kader van [asset-deal 1] en [asset-deal 2] heeft ontvangen. Bovendien betwist de Commissie niet dat, afgezien van de kwijtschelding, de meeste van die andere steunmaatregelen verenigbaar zijn met bestaande steunregelingen (punten 56-65 van de [litigieuze] beschikking). Pas nadat haar in 1998 die kwijtschelding was verleend, is [TGI] daadwerkelijk met haar economische activiteiten begonnen. Het lijkt dan ook irreëel om in casu aan te nemen, dat de onverwijlde terugbetaling van de litigieuze steun het herstel van een specifieke mededingingssituatie zoals die voorheen op de relevante glasmarkt(en) (in de punten 35 en 36 van de [litigieuze] beschikking wordt geen precieze markt aangegeven) bestond, mogelijk zou maken. Het is zeer wel mogelijk dat die terugbetaling, zoals [TGI] stelt, slechts zou leiden tot een versterking van de machtspositie van de firma Schott, de belangrijkste concurrent van [TGI] in de Gemeenschap en de enige onderneming die tijdens de formele onderzoeksprocedure van zich heeft laten horen. Deze onderneming, waarvan de machtspositie door de Commissie niet wordt betwist, heeft een beduidend hogere omzet dan [TGI]. Het is dan ook uitgesloten, dat de door [TGI] verlangde voorlopige maatregelen deze concurrent ernstige schade zullen berokkenen. Overigens is de firma Schott eveneens in de deelstaat Thüringen gevestigd.

Bijgevolg zijn er in de onderhavige zaak buitengewone en zeer specifieke omstandigheden die voor verlening van voorlopige maatregelen pleiten.

Gelet op het belang van de Gemeenschap bij de daadwerkelijke terugvordering van staatssteun, waaronder ook herstructureringssteun, die in beginsel wordt toegekend aan ondernemingen die in economische moeilijkheden verkeren, valt een volledige opschorting van de tenuitvoerlegging van de [litigieuze] beschikking tot het arrest in de hoofdzaak evenwel niet te rechtvaardigen.

Beperkte voorlopige maatregelen zijn daarentegen in dit zeer bijzondere geval gerechtvaardigd en passend ter verzekering van een doeltreffende voorlopige rechtsbescherming.”

In deze omstandigheden werd de tenuitvoerlegging van de litigieuze beschikking onder de in punt 2 van het dictum van de bestreden beschikking genoemde voorwaarden opgeschort tot 17 februari 2003.

De hogere voorziening

De hogere voorziening is gebaseerd op drie middelen: de bestreden beschikking berust op schendingen van het recht wat de ontvankelijkheid van het verzoek om opschorting, de beoordeling van de fumus boni juris en de belangenafweging betreft.

Kosten

Aangezien de Commissie in het ongelijk is gesteld, moet zij in de kosten worden verwezen.