Hof van Justitie EU 07-04-2011 ECLI:EU:C:2011:221

Toepasselijke bepalingen

Hoofdgeding en prejudiciële vraag

May was van 1 april 1966 tot en met 31 maart 2009 in dienst bij de AOK. Gedurende de periode van 24 april 2006 tot en met de beëindiging van zijn functie was hij overwegend arbeidsongeschikt wegens ziekte.

In 2008 en 2009 heeft May zijn betaalde jaarlijkse vakantie opgenomen.

In zijn beroep bij het Arbeitsgericht Wuppertal (arbeidsrechtbank te Wuppertal), vordert May een financiële vergoeding voor 11 jaarlijkse vakantiedagen uit het jaar 2006 en voor 28 jaarlijkse vakantiedagen uit het jaar 2007, die hij niet heeft kunnen opnemen.

De AOK heeft het beroep verworpen. Volgens haar wordt een werknemer („Angestellter”) van een ziekenfonds van de deelstaat Nordrhein-Westfalen die aan een personeelsregeling („Dienstordnung”) is onderworpen, bezoldigd en dus ook vergoed zoals een ambtenaar van die deelstaat, die overeenkomstig de nationale wetgeving geen enkel recht heeft op een financiële vergoeding voor jaarlijkse vakantie bij het beëindigen van zijn arbeidsverhouding.

De verwijzende rechter is van mening dat een recht op een dergelijke financiële vergoeding voor jaarlijkse vakantie uit artikel 7, leden 1 en 2, van richtlijn 2003/88 voortvloeit, indien het daarin gebruikte begrip „werknemer” eveneens de werknemer omvat die is onderworpen aan een personeelsregeling als die welke op verzoeker in het hoofdgeding van toepassing is.

In die omstandigheden heeft het Arbeitsgericht Wuppertal beslist de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof te verzoeken om een prejudiciële beslissing over de volgende prejudiciële vraag:

„Omvat het begrip werknemer in de zin van artikel 7, leden 1 en 2, van richtlijn 2003/88/EG [...] ook de werknemer die is onderworpen aan een personeelsregeling van een publiekrechtelijke instelling waarvan de krachtens een machtiging in de federale wetgeving [...] vastgestelde autonome rechtspositieregeling, wat het recht op jaarlijkse vakantie van die werknemer betreft, verwijst naar de voor ambtenaren geldende bepalingen [...] [van de deelstaat Nordrhein-Westfalen]?”

Beantwoording van de prejudiciële vraag

Krachtens artikel 104, lid 3, eerste alinea, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof kan het Hof, wanneer het antwoord op een prejudiciële vraag duidelijk uit de rechtspraak kan worden afgeleid, na de advocaat-generaal te hebben gehoord, beslissen bij een met redenen omklede beschikking waarin naar de betrokken rechtspraak wordt verwezen.

Deze bepaling dient op de onderhavige zaak te worden toegepast.

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het begrip „werknemer” in de zin van artikel 7 van richtlijn 2003/88 een werknemer omvat van een publiekrechtelijke instelling op het gebied van de sociale zekerheid, die wat onder meer zijn recht op jaarlijkse betaalde vakantie betreft, is onderworpen aan de voor ambtenaren geldende regels.

In dit verband zij vooreerst eraan herinnerd dat volgens artikel 1, lid 3, van richtlijn 2003/88 juncto artikel 2 van richtlijn 89/391, waarnaar het verwijst, de betrokken richtlijnen van toepassing zijn op alle particuliere of openbare sectoren, teneinde de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk te bevorderen en bepaalde aspecten van hun arbeidstijd te regelen.

Zo heeft het Hof reeds geoordeeld dat de werkingssfeer van richtlijn 89/391 ruim moet worden opgevat zodat de in artikel 2, lid 2, eerste alinea ervan bedoelde uitzonderingen op haar werkingssfeer restrictief moeten worden uitgelegd (zie in die zin met name arrest van 3 oktober 2000, Simap, C-303/98, Jurispr. blz. I-7963, punten 34 et 35, en arrest van 12 januari 2006, Commissie/Spanje, C-132/04, punt 22). Deze uitzonderingen zijn immers enkel vastgesteld om de goede werking te verzekeren van de diensten die noodzakelijk zijn voor de bescherming van de openbare veiligheid, gezondheid en orde in omstandigheden van uitzonderlijke ernst en omvang (arrest van 5 oktober 2004, Pfeiffer e.a., C-397/01–C-403/01, Jurispr. blz. I-8835, punt 55).

Aangezien geen enkele van deze uitzonderingen van toepassing is op de situatie van een werknemer als verzoeker in het hoofdgeding, valt de werkzaamheid van een dergelijke werknemer binnen de werkingssfeer van richtlijn 2003/88.

Vervolgens zij herinnerd aan de vaste rechtspraak dat het begrip „werknemer” in de zin van artikel 45 VWEU een autonome betekenis heeft en niet restrictief mag worden uitgelegd. „Werknemer” is iedereen die reële en daadwerkelijke arbeid verricht, met uitsluiting van werkzaamheden van zo geringe omvang dat zij louter marginaal en bijkomstig zijn. Volgens deze rechtspraak wordt de arbeidsverhouding daardoor gekenmerkt, dat iemand gedurende een bepaalde tijd voor een ander onder diens gezag prestaties verricht tegen beloning (zie onder meer arresten van 3 juli 1986, Lawrie-Blum, 66/85, Jurispr. blz. 2121, punten 16 en 17; 23 maart 2004, Collins, C-138/02, Jurispr. blz. I-2703, punt 26, en 7 september 2004, Trojani, C-456/02, Jurispr. blz. I-7573, punt 15).

Deze door het Hof gegeven precisering betreffende het begrip „werknemer” in de zin van artikel 45 VWEU, geldt eveneens voor hetzelfde begrip dat voorkomt in de bij artikel 288 VWEU bedoelde wetgevingshandelingen (zie in die zin arrest van 17 juli 2008, Raccanelli, C-94/07, Jurispr. blz. I-5939, punt 27).

Dienaangaande dient te worden vastgesteld dat niets in de verwijzingsbeslissing twijfel doet rijzen over het feit dat de arbeidsverhouding tussen May en zijn werkgever, de AOK, de in punt 21 van de onderhavige beschikking vermelde kenmerken van een arbeidsverhouding vertoont.

Hoewel uit het voorgaande reeds volgt dat de prejudiciële vraag bevestigend dient te worden beantwoord, zij ten slotte gepreciseerd dat het Hof reeds heeft geoordeeld dat, aangezien de in artikel 45, lid 4, VWEU voorziene uitzondering betreffende de betrekkingen in overheidsdienst geen enkel onderscheid maakt, het niet van belang is of een werknemer is aangesteld als arbeider, bediende of ambtenaar en evenmin of zijn arbeidsverhouding van publiekrechtelijke of privaatrechtelijke aard is. Deze juridische kwalificaties variëren immers naargelang van de nationale wetgeving en kunnen derhalve geen interpretatiecriterium bieden dat aansluit op de eisen van het recht van de Unie (zie arrest van 12 februari 1974, Sotgiu, 152/73, Jurispr. blz. 153, punt 5).

Ten overvloede dient te worden opgemerkt dat het Hof uitdrukkelijk heeft vastgesteld dat een Duitse hoogleraar, ongeacht het hem door het nationale recht toegekende statuut van ambtenaar, een werknemer in de zin van artikel 45 VWEU is (zie in die zin beschikking van 10 maart 2005, Marhold, C-178/04, punt 19).

Gelet op een en ander dient de conclusie te luiden dat uit de rechtspraak van het Hof duidelijk volgt dat een werknemer van een publiekrechtelijke instelling, zoals verzoeker in het hoofdgeding, een „werknemer” in de zin van artikel 7 van richtlijn 2003/88 is.

Bijgevolg dient op de prejudiciële vraag te worden geantwoord dat artikel 7, leden 1 en 2, van richtlijn 2003/08 aldus moet worden uitgelegd dat het begrip „werknemer” een werknemer omvat van een publiekrechtelijke instelling op het gebied van de sociale zekerheid die, wat met name zijn recht op betaalde jaarlijkse vakantie betreft, aan de voor ambtenaren geldende bepalingen is onderworpen.

Kosten

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.