Arrest van het Hof (Achtste kamer) van 22 april 2021

Arrest

1 Het onderhavige verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 29, lid 1, en artikel 32, lid 1, onder e), i), van verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad van 12 oktober 1992 tot vaststelling van het communautair douanewetboek (PB 1992, L 302, blz. 1; hierna: „communautair douanewetboek”), en van artikel 70, lid 1, en artikel 71, lid 1, onder e), i), van verordening (EU) nr. 952/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 9 oktober 2013 tot vaststelling van het douanewetboek van de Unie (PB 2013, L 269, blz. 1; hierna: „douanewetboek van de Unie”).

2 Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen „Lifosa” UAB (hierna: „importeur”) en de Muitinės departamentas prie Lietuvos Respublikos finansų ministerijos (douanedienst bij het ministerie van Financiën, Litouwen) over het besluit van de douaneautoriteiten om de importeur onder meer een aanpassing van de douanewaarde van de ingevoerde goederen op te leggen.

Toepasselijke bepalingen

Hoofdgeding en prejudiciële vraag

10 De importeur is een in Litouwen gevestigde vennootschap die onder meer meststoffen produceert. Ter uitvoering van een op 23 september 2011 gesloten overeenkomst heeft hij in de periode van 1 januari 2014 tot en met 31 oktober 2016 van een tussenpersoon, „Transchema” UAB, verschillende hoeveelheden door een in Belarus gevestigde vennootschap Naftan JSC (hierna: „producent”) geproduceerd technisch zwavelzuur gekocht en in het douanegebied van de Unie ingevoerd.

11 Voor elke transactie werd een aanvullende overeenkomst gesloten, waarin een bepaalde prijs werd vastgesteld, waarbij was gespecificeerd dat het ging om een prijs „franco grens” (DAF) volgens de incoterm DAF, die deel uitmaakt van de door de Internationale Kamer van Koophandel opgestelde Incoterms 2000, op grond waarvan alle vervoerskosten van de ingevoerde goederen tot aan de overeengekomen leveringsplaats aan de grens worden gedragen door de producent.

12 De douanewaarde van de door de importeur aangegeven goederen vermeldde de werkelijk betaalde bedragen zoals deze voorkwamen op de door de tussenpersoon uitgereikte facturen.

13 Bij een controle stelde het douanekantoor te Kaunas (Litouwen) vast dat de aldus aangegeven douanewaarde van de ingevoerde goederen lager was dan de kosten die de producent daadwerkelijk had gemaakt voor het vervoer per spoor van deze goederen tot aan de grensovergang. Aangezien het douanekantoor van Kaunas van mening was dat deze vervoerskosten moesten worden toegevoegd aan de transactiewaarde van die goederen, heeft het op 9 februari 2017 een besluit vastgesteld om de door de importeur aangegeven douanewaarde aan te passen door er de vervoerskosten van die goederen buiten het douanegebied van de Unie aan toe te voegen. Aldus werd hij gelast een bedrag van 25 876 EUR te betalen uit hoofde van de aanpassing van die douanewaarde, 412 EUR vertragingsrente over de betrokken niet-betaalde douanerechten, 187 152 EUR aan verschuldigde btw bij invoer, 42 492 EUR vertragingsrente over die belasting, en een geldboete van 42 598 EUR.

14 De importeur is tegen dit besluit opgekomen bij de Muitinės departamentas prie Lietuvos Respublikos finansų ministerijos (douanedienst bij het ministerie van Financiën, Litouwen), die het besluit heeft bevestigd.

15 De importeur heeft beroep ingesteld bij de Vilniaus apygardos administracinis teismas (bestuursrechter in eerste aanleg Vilnius, Litouwen).

16 Bij beslissing van 28 november 2017 heeft de Vilniaus apygardos administracinis teismas dit beroep van de importeur ongegrond verklaard. Daarop heeft de importeur tegen die beslissing hoger beroep ingesteld bij de Lietuvos vyriausiasis administracinis teismas (hoogste bestuursrechter, Litouwen).

17 Volgens de verwijzende rechter wordt tussen partijen in het hoofdgeding niet betwist dat de verkoopprijs van de ingevoerde goederen de leveringskosten tot aan de grens omvatte, die volgens de in punt 11 van het onderhavige arrest omschreven overeengekomen leveringsvoorwaarden werden gedragen door de producent.

18 Voorts merkt de verwijzende rechter op dat de door de importeur in zijn douaneaangiften vermelde douanewaarde van deze goederen bestond uit de voor deze goederen betaalde bedragen, en dat die bedragen overeenkwamen met de werkelijke waarde ervan. De aldus aangegeven douanewaarde was echter lager dan de kosten die de producent had gemaakt voor het vervoer per spoor van die goederen tot aan de Litouwse grens.

19 In dit verband voeren de douaneautoriteiten aan dat wanneer, met het oog op de vaststelling van de douanewaarde van de ingevoerde goederen, de transactiewaarde van de ingevoerde goederen niet wordt aangepast door toevoeging van de vervoerskosten die de producent draagt, de douaneaangiften niet alle elementen van deze goederen met een economische waarde weergeven.

20 De importeur betoogt daarentegen dat de verkoopprijs van de ingevoerde goederen de werkelijke waarde ervan weergeeft, aangezien de producent deze goederen niet kan verwerken of opslaan en de recycling van deze goederen zeer hoge kosten met zich meebrengt. Hoewel deze prijs niet alle door de producent gemaakte vervoerskosten dekt, blijft deze prijs voor hem dus gerechtvaardigd en economisch voordelig, aangezien het bedrag van de milieuheffing die in Belarus zou zijn opgelegd voor de recycling van de ingevoerde goederen, hoger zou zijn geweest dan het bedrag van de aangegeven douanewaarde en de kosten voor het vervoer van deze goederen.

21 In casu vraagt de verwijzende rechter zich af of artikel 29, lid 1, en artikel 32, lid 1, onder e), i), van het communautair douanewetboek en artikel 70, lid 1, en artikel 71, lid 1, onder e), i), van het douanewetboek van de Unie, voor de vaststelling van de douanewaarde van ingevoerde goederen vereisen dat de vervoerkosten aan de transactiewaarde van die goederen worden toegevoegd in een situatie als die welke in het hoofdgeding aan de orde is, namelijk waarin volgens de verkoopvoorwaarden de verkoopprijs van die goederen de vervoerskosten omvat maar de vervoerskosten van de producent hoger zijn dan de prijs waartegen hij die goederen aan de importeur verkoopt.

22 In die omstandigheden heeft de Lietuvos vyriausiasis administracinis teismas de behandeling van de zaak geschorst en het Hof verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vraag:

„Moeten artikel 29, lid 1, en artikel 32, lid 1, onder e), i), van [het communautair douanewetboek] en artikel 70, lid 1, en artikel 71, lid 1, onder e), i), van [het douanewetboek van de Unie] aldus worden uitgelegd dat de transactiewaarde moet worden aangepast om daarin alle kosten op te nemen die door de […] producent daadwerkelijk zijn gemaakt om de goederen te vervoeren naar de plaats van binnenkomst in het douanegebied van de Europese Unie wanneer, zoals in de onderhavige zaak, (1) volgens de leveringsvoorwaarden […] de verplichting om deze kosten te dragen, op de […] producent rustte, en (2) die vervoerskosten hoger waren dan de overeengekomen en door de […] importeur werkelijk betaalde prijs, maar (3) de door de […] importeur werkelijk betaalde prijs overeenkwam met de werkelijke waarde van de goederen, ook al was deze prijs ontoereikend om alle door de […] producent gemaakte vervoerskosten te dekken?”

Beantwoording van de prejudiciële vraag

23 Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 29, lid 1, en artikel 32, lid 1, onder e), i), van het communautair douanewetboek, en artikel 70, lid 1, en artikel 71, lid 1, onder e), i), van het douanewetboek van de Unie aldus moeten worden uitgelegd dat, om de douanewaarde van ingevoerde goederen vast te stellen, de door de producent daadwerkelijk gedragen kosten voor het vervoer van deze goederen tot aan de plaats van binnenkomst in het douanegebied van de Unie moeten worden toegevoegd aan de transactiewaarde van die goederen, wanneer volgens de overeengekomen leveringsvoorwaarden de producent verplicht is om deze kosten te dragen en deze kosten hoger zijn dan de daadwerkelijk door de importeur betaalde prijs maar deze prijs overeenstemt met de werkelijke waarde van de goederen.

24 Om te beginnen zij eraan herinnerd dat het Unierecht betreffende de vaststelling van de douanewaarde een billijk, uniform en neutraal systeem beoogt in te voeren dat het gebruik van willekeurige of fictieve douanewaarden uitsluit. De douanewaarde moet bijgevolg de werkelijke economische waarde van een ingevoerd goed weergeven en derhalve rekening houden met alle elementen van dat goed die een economische waarde vertegenwoordigen. De voor de goederen werkelijk betaalde prijs vormt in de regel weliswaar de basis voor de berekening van de douanewaarde ervan, maar die prijs moet zo nodig worden aangepast om te voorkomen dat een arbitraire of fictieve douanewaarde wordt vastgesteld (arrest van 20 juni 2019, Oribalt Rīga, C‑1/18, EU:C:2019:519, punten 22 en 23 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

25 In dit verband merkt de verwijzende rechter op dat de voor de ingevoerde goederen betaalde prijs overeenkomt met de werkelijke waarde ervan en dat niets erop wijst dat de door de importeur voor deze goederen werkelijk betaalde prijs fictief is omdat zij het gevolg is van fraude of rechtsmisbruik.

26 Bijgevolg lijkt het hoofdgeding geen betrekking te hebben op een willekeurige of fictieve douanewaarde, hetgeen de verwijzende rechter dient na te gaan, maar heeft het uitsluitend betrekking op de vraag of in een situatie als aan de orde in het hoofdgeding artikel 29, lid 1, en artikel 32, lid 1, onder e), i), van het communautair douanewetboek, en artikel 70, lid 1, en artikel 71, lid 1, onder e), i), van het douanewetboek van de Unie vereisen dat voor de vaststelling van de douanewaarde van ingevoerde goederen de vervoerskosten die overeenkomstig de contractvoorwaarden door de producent worden gedragen en in de verkoopprijs zijn begrepen, worden toegevoegd aan de transactiewaarde van die goederen wanneer die prijs niet alle vervoerskosten dekt.

27 In de eerste plaats vormt de transactiewaarde van de ingevoerde goederen overeenkomstig artikel 29, lid 1, van het communautair douanewetboek, en artikel 70, lid 1, van het douanewetboek van de Unie de „eerste basis” voor de vaststelling van de douanewaarde ervan. Slechts bij wijze van aanvulling kunnen overeenkomstig artikel 32 van het communautair douanewetboek en artikel 71 van het douanewetboek van de Unie bepaalde andere elementen aan deze basis worden toegevoegd om de werkelijke economische waarde van deze goederen weer te geven.

28 Artikel 32, lid 1, onder e), i), van het communautair douanewetboek en artikel 71, lid 1, onder e), i), van het douanewetboek van de Unie maken het weliswaar mogelijk de werkelijk betaalde prijs aan te vullen door de vervoerskosten toe te voegen, maar deze bepalingen vereisen dat deze kosten niet reeds in deze prijs zijn begrepen, hetgeen het geval is wanneer de verkoopvoorwaarden een prijs „franco grens” stipuleren.

29 Een dergelijke benadering wordt bevestigd door artikel 164, onder c), van verordening nr. 2454/93 en artikel 138, lid 3, van uitvoeringsverordening 2015/2447. Op grond van deze bepalingen kunnen de vervoerskosten immers slechts aan de transactiewaarde van de ingevoerde goederen worden toegevoegd wanneer het vervoer kosteloos is of is verstrekt door de invoerder.

30 De verwijzende rechter merkt op dat in het hoofdgeding, ten eerste, niets erop wijst dat de overeengekomen verkoopprijs de vervoerskosten van de ingevoerde goederen niet omvatte en, ten tweede, de door de importeur betaalde prijs overeenstemde met de werkelijke waarde van deze goederen.

31 Bijgevolg is in een situatie als die in het hoofdgeding niet voldaan aan de voorwaarden van artikel 32, lid 1, onder e), i), van het communautair douanewetboek en artikel 71, lid 1, onder e), i), van het douanewetboek van de Unie, en evenmin aan die van artikel 164, onder c), van verordening nr. 2454/93 en artikel 138, lid 3, van uitvoeringsverordening 2015/2447.

32 Een andere uitlegging van deze bepalingen zou erop neerkomen dat van de importeur wordt verlangd dat hij de vervoerskosten van de ingevoerde goederen tweemaal betaalt, en dat bijgevolg wordt aangenomen dat voor invoer waarvoor verkoopvoorwaarden gelden die bepalen dat de vervoerskosten in de verkoopprijs van deze goederen moeten worden opgenomen, de transactiewaarde steeds moet worden aangepast.

33 De omstandigheid dat in casu de door de producent gedragen kosten voor het vervoer van de ingevoerde goederen hoger zijn dan de door de importeur werkelijk betaalde prijs, doet niet af aan deze conclusie, mits deze prijs de werkelijke waarde van deze goederen weergeeft, hetgeen aan de verwijzende rechter staat om na te gaan.

34 In de tweede plaats lijkt het door de Europese Commissie in haar schriftelijke opmerkingen genoemde risico dat een marktdeelnemer zich met een beroep op zijn contractuele autonomie zou kunnen onttrekken aan de verplichtingen tot vaststelling van de douanewaarde van de ingevoerde goederen, in omstandigheden als die van het hoofdgeding niet aanwezig te zijn. Een dergelijk risico veronderstelt immers dat de vervoerskosten van deze goederen niet zijn betaald, hetgeen, zoals de verwijzende rechter opmerkt, in casu niet het geval is. Bovendien volgt uit artikel 29, lid 1, van het communautair douanewetboek en artikel 70, lid 1, van het douanewetboek van de Unie dat bij de vaststelling van de douanewaarde van deze goederen rekening wordt gehouden met de verkoopvoorwaarden.

35 Hoewel een marktdeelnemer zich niet met een beroep op zijn contractuele verplichtingen aan het Unierecht kan onttrekken, kan de vaststelling van de douanewaarde van ingevoerde goederen daarom nog niet in abstracto worden vastgesteld. Volgens de rechtspraak van het Hof vindt die vaststelling haar grondslag in de voorwaarden waaronder de betrokken koopovereenkomst is gesloten, ook indien deze afwijken van de handelspraktijk of ongebruikelijk zijn voor het betrokken type overeenkomst (zie in die zin arrest van 4 februari 1986, Van Houten International, 65/85, EU:C:1986:53, punt 13 ). Het Hof heeft aldus geoordeeld dat teneinde te beoordelen of de douanewaarde van de ingevoerde goederen de werkelijke economische waarde ervan weergeeft, rekening moet worden gehouden met de concrete rechtssituatie van de contractpartijen (zie in die zin arrest van 15 juli 2010, Gaston Schul, C‑354/09, EU:C:2010:439, punt 38 ). Wanneer bij de vaststelling van de douanewaarde van deze goederen geen rekening wordt gehouden met de verkoopvoorwaarden, zou dit dus niet alleen in strijd zijn met artikel 29, lid 1, van het communautair douanewetboek en artikel 70, lid 1, van het douanewetboek van de Unie, maar bovendien leiden tot een resultaat waarmee de werkelijke economische waarde van deze goederen niet kan worden weergegeven.

36 Gelet op een en ander dient op de gestelde vraag te worden geantwoord dat artikel 29, lid 1, en artikel 32, lid 1, onder e), i), van het communautair douanewetboek en artikel 70, lid 1, en artikel 71, lid 1, onder e), i), van het douanewetboek van de Unie aldus moeten worden uitgelegd dat om de douanewaarde van ingevoerde goederen vast te stellen, de door de producent daadwerkelijk gedragen kosten voor het vervoer van deze goederen tot aan de plaats van binnenkomst in het douanegebied van de Unie niet moeten worden toegevoegd aan de transactiewaarde van die goederen wanneer volgens de overeengekomen leveringsvoorwaarden de producent verplicht is om deze kosten te dragen, zelfs niet indien deze kosten hoger zijn dan de daadwerkelijk door de importeur betaalde prijs, voor zover deze prijs overeenstemt met de werkelijke waarde van de goederen, hetgeen aan de verwijzende rechter staat om na te gaan.

Kosten

37 Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de verwijzende rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.