Arrest van het Hof (Tweede kamer) van 22 september 2022

1. Financieel reglement van 2002

3 Verordening (EG, Euratom) nr. 1605/2002 van de Raad van 25 juni 2002 houdende het Financieel Reglement van toepassing op de algemene begroting van de Europese Gemeenschappen (PB 2002, L 248, blz. 1), zoals gewijzigd bij verordening (EG, Euratom) nr. 1995/2006 van de Raad van 13 december 2006 (PB 2006, L 390, blz. 1; hierna: „financieel reglement van 2002”), is met ingang van 1 januari 2013 ingetrokken bij verordening (EU, Euratom) nr. 966/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 tot vaststelling van de financiële regels van toepassing op de algemene begroting van de Unie en tot intrekking van verordening nr. 1605/2002 (PB 2012, L 298, blz. 1; hierna: „financieel reglement van 2012”). In artikel 212, onder a), van het financieel reglement van 2012 was echter bepaald dat onder meer de artikelen 53 en 53 quinquies van het financieel reglement van 2002 van toepassing zouden blijven op alle tot 31 december 2013 gedane vastleggingen.

4 Artikel 53 van het financieel reglement van 2002 luidde:

„De Commissie voert de begroting, in overeenstemming met de artikelen 53 bis tot en met 53 quinquies, op één van de volgende wijzen uit:

1. op gecentraliseerde wijze,

2. onder gedeeld of gedecentraliseerd beheer, of

3. in gezamenlijk beheer met internationale organisaties.

5 In artikel 53 quinquies van dat reglement was onder meer bepaald:

„1.

Wanneer de Commissie de begroting in gezamenlijk beheer uitvoert, worden […] bepaalde uitvoeringstaken aan internationale organisaties gedelegeerd […].

[…]

2.

De individuele overeenkomst die voor de toekenning van de financiering met de internationale organisatie wordt gesloten, bevat gedetailleerde bepalingen inzake de uitoefening van de aan de internationale organisatie opgedragen taken.

[…]”

2. Financiële uitvoeringsverordening van 2002

6 Verordening (EG, Euratom) nr. 2342/2002 van de Commissie van 23 december 2002 tot vaststelling van uitvoeringsvoorschriften van verordening nr. 1605/2002 (PB 2002, L 357, blz. 1), zoals gewijzigd bij verordening (EG, Euratom) nr. 478/2007 van de Commissie van 23 april 2007 (PB 2007, L 111, blz. 13; hierna: „financiële uitvoeringsverordening van 2002”, en tezamen met het financieel reglement van 2002: „financiële regelgeving van 2002”), is met ingang van 1 januari 2013 ingetrokken bij gedelegeerde verordening (EU) nr. 1268/2012 van de Commissie van 29 oktober 2012 houdende uitvoeringsvoorschriften voor verordening nr. 966/2012 (PB 2012, L 362, blz. 1; hierna: „gedelegeerde financiële verordening van 2012”, en tezamen met het financieel reglement van 2012: „financiële regelgeving van 2012”).

7 Artikel 43 van de financiële uitvoeringsverordening van 2002, met als opschrift „Gezamenlijk beheer”, omvatte een lid 2 waarin was bepaald:

„De in artikel 53 quinquies van het [financieel reglement van 2002] bedoelde internationale organisaties zijn:

1. internationale publiekrechtelijke organisaties die zijn opgericht bij intergouvernementele overeenkomsten en hun gespecialiseerde agentschappen;

[…]”

1. Financieel reglement van 2012

8 Het financieel reglement van 2012 is overeenkomstig artikel 214, eerste alinea, ervan op 27 oktober 2012 in werking getreden. Het was krachtens de tweede alinea van dat artikel van toepassing vanaf 1 januari 2013, onverminderd de specifieke toepassingsdata die in diezelfde alinea voor sommige bepalingen van deze verordening zijn vastgesteld.

9 Een van die bepalingen was artikel 58 van dat reglement, „Wijzen van uitvoering van de begroting”, waarvan lid 1, dat slechts van toepassing was op verbintenissen die vanaf 1 januari 2014 waren aangegaan, luidde als volgt:

„De Commissie voert de begroting op de volgende wijzen uit:

1. op directe wijze (‚direct beheer’) via haar diensten, […];

2. in gedeeld beheer met de lidstaten (‚gedeeld beheer’); of

3. op indirecte wijze (‚indirect beheer’), […] door taken tot uitvoering van de begroting toe te vertrouwen aan:

   […]

   1. internationale organisaties en hun agentschappen;

[…]”

10 De artikelen 84 tot en met 86 van dit reglement waren van toepassing vanaf 1 januari 2013.

11 Artikel 84 van voornoemd reglement, „Financieringsbesluiten”, luidde:

„1.

Elke uitgave is voorwerp van een vastlegging, een betaalbaarstelling, een betalingsopdracht en een betaling.

2.

Behalve in het geval van kredieten die zonder een basishandeling kunnen worden besteed […], wordt de vastlegging van een uitgave voorafgegaan door een financieringsbesluit van de instelling of de door haar gedelegeerde autoriteiten.

3.

In het in lid 2 genoemde financieringsbesluit worden de doelstellingen, de verwachte resultaten, de wijze van uitvoering en het totaalbedrag van de uitgave vermeld. Tevens bevat het een beschrijving van de te financieren maatregelen en een vermelding van het aan elke maatregel toegewezen bedrag, alsmede een indicatief tijdschema voor de uitvoering.

In gevallen van indirect beheer worden in het financieringsbesluit tevens de krachtens artikel 58, lid 1, onder c), belaste entiteit of persoon, de gehanteerde criteria om de entiteit of persoon te kiezen en de hun toevertrouwde taken vermeld.

[…]”

12 Artikel 85 van het financieel reglement van 2012, „Soorten vastleggingen”, bepaalde in lid 1, eerste en tweede alinea:

„De vastlegging in de begroting is de handeling waarbij de kredieten worden gereserveerd die nodig zijn voor de latere betalingen ter uitvoering van juridische verbintenissen.

Het aangaan van een juridische verbintenis is de handeling waarbij de ordonnateur een verplichting doet ontstaan of constateert die tot een last leidt.”

13 Artikel 86 van dat reglement, „Regels betreffende vastleggingen”, bepaalde in lid 1:

„Voor elke maatregel waardoor een uitgave ten laste van de begroting ontstaat, verricht de bevoegde ordonnateur een vastlegging in de begroting alvorens een individuele juridische verbintenis met derden te sluiten […]”

2. Gedelegeerde financiële verordening van 2012

14 Artikel 43 van de financiële gedelegeerde verordening van 2012, „Specifieke bepalingen voor indirect beheer met internationale organisaties […]”, luidde in lid 1:

„De in artikel 58, lid 1, onder c), ii), van het [financieel reglement van 2012] bedoelde internationale organisaties zijn:

1. internationale publiekrechtelijke organisaties die zijn opgericht bij intergouvernementele overeenkomsten en hun gespecialiseerde agentschappen;

[…]”

1. Besluit van 7 november 2013

20 Op 7 november 2013 heeft de Commissie op grond van artikel 84 van het financieel reglement van 2012 uitvoeringsbesluit C(2013) 7682 final inzake het uit de algemene begroting van de Europese Unie te financieren jaarlijks actieprogramma 2013 ten gunste van Myanmar/Birma (hierna: „besluit van 7 november 2013”) vastgesteld.

21 Artikel 1 van dat besluit bepaalde dat het actieprogramma 2013 ten gunste van Myanmar/Birma, zoals dat is gepreciseerd in de bijlagen 1 en 2 bij dat besluit, is goedgekeurd.

22 In artikel 3 van dat besluit was bepaald dat taken tot uitvoering van de begroting in gezamenlijk beheer kunnen worden toevertrouwd aan de in de bijlagen 1 en 2 bij dat besluit bedoelde entiteiten, onder voorbehoud van het sluiten van een delegatieovereenkomst.

23 Bijlage 2 bij datzelfde besluit omschreef de tweede actie die deel uitmaakt van het actieprogramma 2013 ten gunste van Myanmar/Birma. In de afdelingen 5 en 8 van die bijlage stond in wezen te lezen dat die actie behoorde tot een programma voor de ontwikkeling van de handel waarvan de kosten, die werden geraamd op 10 miljoen EUR, zouden worden gefinancierd door de Europese Unie en dat die in gezamenlijk beheer met IMG ten uitvoer zou worden gelegd. In punt 8.3.1 van die bijlage werd IMG voorgesteld als een internationale organisatie die reeds in Myanmar/Birma was gevestigd en die betrokken was bij de tenuitvoerlegging van verschillende door de Unie gefinancierde projecten in die staat.

2. Besluit van 16 december 2014

24 Op 17 februari 2014 heeft het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) de Commissie meegedeeld dat het een onderzoek naar de status van IMG had ingesteld.

25 Op 24 februari 2014 heeft de secretaris-generaal van de Commissie die informatie doorgegeven aan de directeur-generaal Internationale Samenwerking en Ontwikkeling van die instelling, waarbij hij diens aandacht heeft gevestigd op de mogelijkheid om voorzorgsmaatregelen te nemen op grond van artikel 7, lid 6, van verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 11 september 2013 betreffende onderzoeken door het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) en tot intrekking van verordening (EG) nr. 1073/1999 van het Europees Parlement en de Raad en verordening (Euratom) nr. 1074/1999 van de Raad (PB 2013, L 248, blz. 1).

26 Op 26 februari 2014 heeft die directeur-generaal op grond van die bepaling voorzorgsmaatregelen genomen en ter rechtvaardiging daarvan verwezen naar de oorspronkelijke analyse van OLAF, waaruit was gebleken dat twijfel over de status van IMG was gerezen. Die voorzorgsmaatregelen bestonden in hoofdzaak in het tijdelijk verbieden van ten eerste het sluiten van nieuwe delegatieovereenkomsten met IMG voor het indirecte beheer van de begroting van de Unie op grond van het financieel reglement van 2012 en ten tweede het verlengen van delegatieovereenkomsten die reeds met IMG waren gesloten voor het gezamenlijke beheer van de begroting van de Unie op grond van het financieel reglement van 2002.

27 Op 25 april 2014 heeft de directeur-generaal Internationale Samenwerking en Ontwikkeling van de Commissie een brief gericht aan IMG (hierna: „brief van 25 april 2014”), waarin hij IMG ervan in kennis heeft gesteld dat op drie punten nieuwe gegevens in het administratieve dossier van de Commissie waren opgenomen: ten eerste het feit dat vijf lidstaten van de Unie die volgens IMG tot haar leden behoorden, zich niet als leden beschouwden; ten tweede het feit dat de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) erop had gewezen dat IMG geen gespecialiseerd agentschap van de VN was, en ten derde het feit dat er onzekerheid bestond over de bevoegdheden van de personen die bepaalde staten die aanwezig waren bij de ondertekening van de oprichtingsakte van IMG hadden vertegenwoordigd. Diezelfde directeur-generaal heeft er eveneens op gewezen dat hij, gelet op de twijfels die door de bovenvermelde gegevens waren ontstaan over de status van IMG, zijn diensten de opdracht had gegeven tijdelijk het gebruik van de procedures die in de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 zijn vastgesteld om de Commissie in staat te stellen de uitvoering van taken tot uitvoering van de begroting toe te vertrouwen aan internationale organisaties in het kader van een indirect of gezamenlijk beheer van de begroting van de Unie, op te schorten wat IMG betreft.

28 Op 15 december 2014 heeft de Commissie het verslag dat OLAF na zijn onderzoek had opgesteld (hierna: „verslag van OLAF”), samen met een reeks aanbevelingen, ontvangen. In dat verslag heeft OLAF zich in wezen op het standpunt gesteld dat IMG geen internationale organisatie in de zin van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 was en de Commissie aanbevolen om IMG sancties op te leggen en over te gaan tot de terugvordering van de bedragen die aan IMG in die hoedanigheid waren betaald.

29 Op 16 december 2014 heeft de Commissie op grondslag van artikel 84 van het financieel reglement van 2012 uitvoeringsbesluit C(2014) 9787 final vastgesteld (hierna: „besluit van 16 december 2014”). In artikel 1 van dat besluit werd bijlage 2 bij het besluit van 7 november 2013 vervangen door een nieuwe bijlage, waarin in de onderdelen 1 en 4.3 in wezen was bepaald dat het programma voor de ontwikkeling van de handel dat in laatstgenoemd besluit was vastgesteld, in indirect beheer zou worden uitgevoerd door een andere entiteit dan IMG.

3. Besluit van 8 mei 2015

30 Op 16 januari 2015 heeft de juridische dienst van de Commissie een nota opgesteld met als opschrift „Juridische analyse van het [rapport van OLAF] in het onderzoek […] naar [IMG]”.

31 Op 8 mei 2015 heeft de Commissie IMG een brief geschreven om haar in te lichten over de gevolgen die zij voornemens was te geven aan het verslag van OLAF. In het bijzonder heeft de Commissie aangegeven dat zij weliswaar het merendeel van de aanbevelingen in dat verslag, dat zij niet heeft meegedeeld aan IMG, naast zich neer zou leggen, maar onder meer had besloten dat, „totdat er volstrekte zekerheid bestond over de status van IMG als internationale organisatie”, haar diensten met IMG geen nieuwe delegatieovereenkomst zouden afsluiten op grond van de bepalingen die het mogelijk maken taken tot uitvoering van de begroting toe te vertrouwen aan internationale organisaties in het kader van indirect beheer van de begroting van de Unie (hierna: „besluit van 8 mei 2015”).

1. Arrest T‑29/15

32 Bij verzoekschrift, neergelegd ter griffie van het Gerecht op 21 januari 2015, heeft IMG beroep tot nietigverklaring van het besluit van 16 december 2014 ingesteld.

33 De Commissie heeft een exceptie van niet-ontvankelijkheid opgeworpen tegen dat beroep, op grond dat het besluit van 16 december 2014 geen voor beroep vatbare handeling was, daar het ten eerste geen bindende rechtsgevolgen had en het ten tweede louter een bevestiging was van de brief van 25 april 2014, waarbij IMG in kennis was gesteld van de voorzorgsmaatregelen van 26 februari 2014.

34 Bij beschikking van 30 juni 2015 heeft het Gerecht deze exceptie gevoegd met de zaak ten gronde.

35 Bij arrest van 2 februari 2017, International Management Group/Commissie (T‑29/15, niet gepubliceerd, EU:T:2017:56 ; hierna: „arrest T‑29/15”), heeft het Gerecht het beroep van IMG verworpen. In de punten 28 tot en met 78 van dit arrest heeft het Gerecht geoordeeld dat de door de Commissie opgeworpen exceptie van niet-ontvankelijkheid niet gegrond was, aangezien het besluit van 16 december 2014 bindende rechtsgevolgen in het leven had geroepen, doordat IMG daardoor definitief de mogelijkheid was ontnomen om de daarin bedoelde delegatieovereenkomst te sluiten en omdat het besluit niet louter een bevestiging was van de brief van 25 april 2014. In de punten 79 tot en met 169 en 174 van dat arrest heeft het Gerecht de zeven middelen van IMG echter afgewezen en bijgevolg het beroep ongegrond verklaard.

2. Arrest T‑381/15

36 Bij verzoekschrift, neergelegd ter griffie van het Gerecht op 14 juli 2015, heeft IMG beroep tot nietigverklaring van het besluit van 8 mei 2015 en tot vergoeding van de door dat besluit veroorzaakte schade ingesteld.

37 De Commissie heeft een exceptie van niet-ontvankelijkheid tegen dat beroep opgeworpen, op grond dat het besluit van 8 mei 2015 geen voor beroep vatbare handeling was, met name omdat het geen bindende rechtsgevolgen had.

38 Bij beschikking van 29 januari 2016 heeft het Gerecht deze exceptie gevoegd met de zaak ten gronde.

39 Bij arrest van 2 februari 2017, IMG/Commissie (T‑381/15, niet gepubliceerd, EU:T:2017:57 ; hierna: „arrest T‑381/15”), heeft het Gerecht vastgesteld dat niet meer hoefde te worden beslist op een deel van het beroep van IMG en heeft het dit beroep voor het overige verworpen.

40 In de punten 41 tot en met 53 en 75 van dat arrest heeft het Gerecht allereerst geoordeeld dat het besluit van 8 mei 2015 bindende rechtsgevolgen in het leven had geroepen, voor zover IMG daarbij de mogelijkheid was ontnomen om nieuwe taken tot uitvoering van de begroting toegewezen te krijgen volgens de methode van indirect beheer door een internationale organisatie, zoals voorzien in artikel 58, lid 1, van het financieel reglement van 2012, en dat het beroep tot nietigverklaring van IMG dus ontvankelijk was. Vervolgens heeft het Gerecht in de punten 76 tot en met 160 van dat arrest de acht door IMG aangevoerde middelen afgewezen en het beroep bijgevolg ongegrond verklaard. In dat verband heeft het Gerecht met name in essentie geoordeeld dat het besluit van 8 mei 2015 weliswaar niet zeer nauwkeurig en gedetailleerd was gemotiveerd, maar moest worden begrepen en getoetst met het oog op de drie in punt 27 van het onderhavige arrest genoemde feitelijke en juridische gegevens, die de Commissie aan IMG ter kennis had gebracht ter rechtvaardiging van haar twijfels over de hoedanigheid van internationale organisatie van deze entiteit. Ten slotte heeft het Gerecht in de punten 170 tot en met 173 van datzelfde arrest de vordering tot schadevergoeding van IMG afgewezen.

3. Arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P

41 Bij twee op 11 april 2017 ingestelde hogere voorzieningen heeft IMG het Hof verzocht de arresten T‑29/15 en T‑381/15 te vernietigen en de zaken af te doen door de besluiten van 16 december 2014 en 8 mei 2015 nietig te verklaren en de Unie te veroordelen tot vergoeding van de door dat tweede besluit veroorzaakte schade.

42 De Commissie concludeert tot volledige afwijzing van deze twee hogere voorzieningen en heeft twee parallelle incidentele hogere voorzieningen ingesteld, waarin zij het Hof met name verzocht de arresten T‑29/15 en T‑381/15 te vernietigen voor zover daarbij haar excepties van niet-ontvankelijkheid waren verworpen, en de zaken af te doen door de beroepen niet-ontvankelijk te verklaren.

43 Bij het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P heeft het Hof in de eerste plaats de twee incidentele hogere voorzieningen van de Commissie afgewezen op grond dat het Gerecht geen blijk had gegeven van de door die instelling aangevoerde onjuiste rechtsopvattingen door te oordelen dat de twee beroepen van IMG ontvankelijk waren, aangezien zij betrekking hadden op handelingen die beoogden bindende rechtsgevolgen in het leven te roepen die de belangen van IMG konden aantasten door haar rechtspositie aanmerkelijk te wijzigen.

44 Het Hof heeft in de punten 55 tot en met 60 van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P immers vastgesteld dat het besluit van 16 december 2014 een financieringsbesluit op grond van artikel 84 van het financieel reglement van 2012 vormde, dat tot doel had om een eerder besluit te wijzigen, teneinde een taak tot uitvoering van de begroting van de Unie die voorheen aan IMG was toevertrouwd, aan een derde entiteit toe te vertrouwen. Zij heeft er ook op gewezen dat dit financieringsbesluit tot gevolg had dat IMG de juridische hoedanigheid van met deze taak belaste entiteit werd ontnomen en derhalve iedere mogelijkheid verloor om in de toekomst met de Unie een delegatieovereenkomst voor die taak te sluiten in het kader waarvan een juridische verbintenis in de zin van de artikelen 85 en 86 van die verordening tot stand zou komen.

45 Voorts heeft het Hof in de punten 61 tot en met 63 van dat arrest vastgesteld dat het besluit van 8 mei 2015 verbood dat er met IMG enige andere delegatieovereenkomst voor indirect beheer van de begroting van de Unie zou worden gesloten „totdat er volstrekte zekerheid bestond over [haar status] als internationale organisatie”, dat de betrokkene daardoor elke reële kans werd ontnomen om in die hoedanigheid met taken tot uitvoering van de begroting te worden belast, en dat uit de rechtspraak bleek dat dit gevolg moet worden beschouwd als een juridisch bindend gevolg van dat besluit, zoals het Gerecht terecht heeft geoordeeld.

46 In de tweede plaats heeft het Hof in de punten 84 tot en met 97 van dat arrest de middelen van de twee hogere voorzieningen aanvaard waarmee IMG het Gerecht verweet te hebben geoordeeld dat de Commissie geen blijk had gegeven van een onjuiste rechtsopvatting en geen kennelijke beoordelingsfout had gemaakt door de besluiten van 16 december 2014 en 8 mei 2015 te rechtvaardigen op grond dat er twijfel bestond over haar hoedanigheid van internationale organisatie in de zin van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012.

47 In dit verband heeft het Hof geoordeeld dat het Gerecht blijk had gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door enkel te stellen dat de door IMG aangevoerde argumenten en bewijzen niet afdeden aan de twijfels die de Commissie had over de status van IMG als internationale organisatie, in plaats van de rechtmatigheid van de besluiten van 16 december 2014 en 8 mei 2015 te toetsen aan het begrip „internationale organisatie” in de zin van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012, die in dit verband spreken van „internationale publiekrechtelijke organisaties die zijn opgericht bij intergouvernementele overeenkomsten”.

48 In die context heeft het Hof met name opgemerkt dat geen van de drie in punt 27 van het onderhavige arrest genoemde elementen op rechtmatige wijze twijfel kon doen rijzen over de hoedanigheid van internationale organisatie van IMG, aangezien zij alleen betrekking hadden op de hoedanigheid van vijf staten die volgens IMG deel uitmaken of deel uitmaakten van haar leden, alsmede op de bevoegdheden van de personen die deze staten hebben vertegenwoordigd bij de ondertekening van haar oprichtingsakte, en niet op alle staten die lid zijn van IMG of over haar eigen hoedanigheid.

49 In de derde en laatste plaats heeft het Hof in de punten 98 tot en met 106 van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P geoordeeld, ten eerste, dat de vaststelling van de onjuiste rechtsopvattingen van het Gerecht met zich meebracht dat de arresten T‑29/15 en T‑381/15 in hun geheel moesten worden vernietigd, ten tweede, dat de twee gedingen in staat van wijzen waren voor zover IMG verzocht om nietigverklaring van de besluiten van 16 december 2014 en 8 mei 2015, ten derde, dat die twee besluiten op dezelfde wijze onrechtmatig waren als de arresten T‑29/15 en T‑381/15, zodat ook zij in hun geheel nietig moesten worden verklaard, en, ten vierde, dat de vordering tot vergoeding van de schade die IMG als gevolg van het besluit van 8 mei 2015 heeft geleden daarentegen niet in staat van wijzen was en dus moest worden terugverwezen naar het Gerecht.

4. Beschikking C‑183/17 P-INT

50 Bij verzoekschrift, neergelegd ter griffie van het Hof op 10 januari 2020, heeft IMG het Hof verzocht om de punten 1 tot en met 3 van het dictum van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P, gelezen in samenhang met de punten 91 tot en met 105 van dat arrest, aldus uit te leggen dat de Commissie niet meer mocht twijfelen aan de status van IMG als internationale organisatie in de zin van de financiële regelgeving van de Unie.

51 Bij beschikking van 9 juni 2020, International Management Group/Commissie (C‑183/17 P-INT, EU:C:2020:507 ; hierna: „beschikking C‑183/17 P-INT”), heeft het Hof dit verzoek om uitlegging kennelijk niet-ontvankelijk verklaard voor zover het betrekking had op een punt waarover in dat arrest geen uitspraak is gedaan. In het bijzonder heeft het Hof in de punten 22 en 23 van die beschikking in essentie aangegeven dat het weliswaar had vastgesteld dat de twijfel over de hoedanigheid van internationale organisatie van IMG die de Commissie koesterde op basis van een reeks elementen die geen grond voor dergelijke twijfel konden vormen, onjuist was, maar dat het zich geenszins had uitgesproken over de vraag of, op basis van een analyse waarbij geen blijk wordt gegeven van een onjuiste rechtsopvatting en waarbij rekening wordt gehouden met alle relevante feitelijke en juridische gegevens, moest worden aangenomen of, integendeel, moest worden uitgesloten dat de belanghebbende een dergelijke hoedanigheid bezat.

1. Zaak T‑381/15 RENV

52 Na de uitspraak van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P heeft het Gerecht partijen verzocht om schriftelijke opmerkingen in te dienen en hun vervolgens schriftelijk te beantwoorden vragen gesteld, waarop zij binnen de daartoe gestelde termijnen hebben geantwoord. Het heeft hen ook gehoord tijdens een pleitzitting op 12 maart 2020.

53 Bij het bestreden arrest heeft het Gerecht de in punt 49 van het onderhavige arrest bedoelde vordering tot schadevergoeding afgewezen.

54 In de eerste plaats heeft het Gerecht in de punten 49 tot en met 68 van het bestreden arrest in essentie geoordeeld dat deze vordering, zoals verduidelijkt door IMG in haar schriftelijke opmerkingen naar aanleiding van de gedeeltelijke terugverwijzing van de zaak door het Hof, niet-ontvankelijk was voor zover zij strekte tot vergoeding van een reeks schadeposten die ofwel boven op de schade in het inleidend verzoekschrift kwam, ofwel ten opzichte daarvan van aard was veranderd. In het bijzonder heeft deze rechter de vorderingen in dat verzoekschrift niet-ontvankelijk verklaard waarmee IMG vergoeding in natura, in de vorm van bevelen tot handelen en publieke verklaringen, gepaard met vertragingsrente, wenste te verkrijgen van verschillende soorten materiële schade die zij stelde te hebben geleden ten gevolge van het besluit van 8 mei 2015. Voorts heeft het Gerecht een vordering van IMG tot vergoeding van immateriële schade ten belope van 10 miljoen EUR – in plaats van het in het inleidend verzoekschrift gevorderde symbolische bedrag van 1 EUR – niet-ontvankelijk verklaard.

55 De schadevordering is daarentegen wel ontvankelijk verklaard voor zover zij betrekking had op bepaalde materiële schade en op de immateriële schade waarvan IMG in voornoemd verzoekschrift vergoeding had gevorderd.

56 In de tweede plaats heeft het Gerecht in de punten 75 tot en met 93 van het bestreden arrest in essentie geoordeeld dat het besluit van 8 mei 2015 weliswaar onrechtmatig was om de door het Hof in het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P uiteengezette redenen, maar niet een rechtsregel had geschonden die ertoe strekt aan particulieren rechten toe te kennen.

57 In dat verband heeft het Gerecht in de punten 76 tot en met 88 van dat arrest het betoog van IMG ongegrond verklaard dat moest worden geoordeeld dat de bepalingen van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012, in strijd waarmee dat besluit was vastgesteld, in het licht van bepaalde regels van internationaal publiekrecht betreffende het in die bepalingen gehanteerde begrip „internationale organisatie” aldus moesten worden uitgelegd dat zij ertoe strekten entiteiten die de Commissie de hoedanigheid van internationale organisatie heeft toegekend het recht te verlenen als zodanig erkend te blijven.

58 Zo heeft het Gerecht in de punten 89 tot en met 93 van het bestreden arrest ook het betoog van IMG ongegrond verklaard dat de onrechtmatigheid van het besluit van 8 mei 2015, zoals vastgesteld door het Hof in het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P, moest worden aangemerkt als een schending van een rechtsregel die voortvloeit uit het beginsel van behoorlijk bestuur en ertoe strekt aan particulieren rechten toe te kennen, te weten de verplichting voor de Commissie om haar situatie en haar eventuele hoedanigheid van internationale organisatie zorgvuldig en onpartijdig te onderzoeken in het licht van de relevante bepalingen van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012.

59 Om tot die slotsom te komen heeft het Gerecht zich gebaseerd op drie reeksen overwegingen. Om te beginnen heeft het opgemerkt dat uit vaste rechtspraak van het Gerecht volgt dat het beginsel van behoorlijk bestuur, dat thans is verankerd in artikel 41 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: „Handvest”), als zodanig geen rechten toekent aan particulieren, behalve wanneer het de uitdrukking vormt van specifieke rechten, zoals het recht van particulieren om hun zaken onpartijdig, billijk en binnen een redelijke termijn door de instanties van de Unie te laten behandelen. Vervolgens heeft het in herinnering gebracht dat uit de juridische beoordelingen in het bestreden arrest bleek dat de hoedanigheid van internationale organisatie van IMG in de zin van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 rechtmatig in twijfel kon worden getrokken door de Commissie, zodat deze instelling niet op goede gronden kon worden verweten dat zij geen nieuwe delegatieovereenkomsten voor indirect beheer met deze entiteit had gesloten. Tot slot heeft het Gerecht uiteengezet dat IMG, los van dat argument, niet had onderbouwd waarom de onrechtmatigheid die het Hof ertoe heeft gebracht het besluit van 8 mei 2015 nietig te verklaren, een schending zou vormen van de op de Commissie rustende verplichting om haar situatie onpartijdig te onderzoeken in het licht van alle relevante informatie.

60 In de derde en laatste plaats heeft het Gerecht in de punten 94 tot en met 97 van het bestreden arrest in essentie geoordeeld dat de door IMG aangevoerde schending van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 hoe dan ook niet voldoende gekwalificeerd was, omdat de betrokkene niet had aangetoond dat de Commissie over geen enkele beoordelingsmarge beschikte bij de tenuitvoerlegging van die regelgevingen.

61 Op basis van deze overwegingen heeft het Gerecht in de punten 98 tot en met 101 van het bestreden arrest geoordeeld dat de schadevordering van IMG in haar geheel moest worden afgewezen.

2. Zaak T‑645/19

62 Parallel aan de procedure in zaak T‑381/15 RENV hebben de Commissie en IMG een briefwisseling gevoerd over de uitvoering van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P. Uit deze briefwisseling blijkt dat de Commissie aanvankelijk van mening was dat de nietigverklaring van de besluiten van 16 december 2014 en 8 mei 2015 was gebaseerd op het ontbreken van motivering van die besluiten, terwijl IMG van mening was dat de nietigverklaring ten gronde van die besluiten tot gevolg had dat de Commissie haar status als internationale organisatie in de zin van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 moest erkennen.

63 In het kader van deze briefwisseling heeft de Commissie IMG op 18 juli 2019 een brief gestuurd die in punt 31 van de bestreden beschikking, dat niet voor het Gerecht wordt betwist, als volgt is omschreven:

„Bij brief van 18 juli 2019 […] heeft de Commissie om te beginnen betoogd dat het Hof in [het] arrest [C‑183/17 P en C‑184/17 P] niet had geconcludeerd dat [IMG] een internationale organisatie was, zodat de tenuitvoerlegging van dat arrest niet ‚de automatische erkenning van IMG als internationale organisatie […], maar de herbeoordeling van haar juridische status in het licht van de beschikbare informatie en de toepasselijke financiële regels’ vereiste. De Commissie herhaalde vervolgens haar verzoek aan [IMG] om de in [haar] brief van 6 mei 2019 […] vermelde documenten over te leggen en preciseerde dat zij zich, indien [IMG] dat niet zou doen, rechtstreeks zou wenden tot de staten die IMG als haar leden beschouwt. Tot slot heeft de Commissie herhaald dat de beoordeling van de status van [IMG] als internationale organisatie een kwestie was die aan de tenuitvoerlegging van [het] arrest [C‑183/17 P en C‑184/17 P] voorafging, ook voor zover daarbij het besluit van 16 december 2014 nietig was verklaard.”

64 Bij verzoekschrift, neergelegd ter griffie van het Gerecht op 26 september 2019, heeft IMG beroep ingesteld tot nietigverklaring van de brief van 18 juli 2019, op grond dat de Commissie niet gerechtigd was om haar status als internationale organisatie opnieuw te beoordelen of om haar leden te verzoeken informatie daarover te verstrekken. Daarnaast heeft IMG verzocht om vergoeding van, ten eerste, de immateriële schade die zij door die brief zou hebben geleden, ten tweede, verschillende materiële schadeposten die, hoewel zij voortvloeien uit het besluit van 8 mei 2015, door die brief zouden zijn bestendigd, en, ten derde, de schade die zij zou hebben geleden door het besluit van 16 december 2014, maar alleen voor zover deze schade ook door die brief zou zijn bestendigd.

65 Bij de bestreden beschikking heeft het Gerecht dit beroep verworpen. Wat de vordering tot nietigverklaring van de brief van 18 juli 2019 betreft, heeft het in de punten 45 tot en met 76 van die beschikking geoordeeld dat deze vordering niet-ontvankelijk was, in essentie op grond dat die brief een voorbereidende maatregel was voor het besluit dat de Commissie moest nemen om uitvoering te geven aan het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P.

66 Wat de vordering tot vergoeding van de door de brief van 18 juli 2019 veroorzaakte schade betreft, heeft het Gerecht geoordeeld dat deze kennelijk niet-ontvankelijk was om drie redenen, te weten, ten eerste, het nauwe verband tussen de door IMG aangevoerde immateriële schade en de vordering tot nietigverklaring van die brief, die zelf niet-ontvankelijk was (punten 80 en 81 van de bestreden beschikking), ten tweede, het bestaan van een situatie van litispendentie voortvloeiende uit het verband tussen een deel van de door IMG aangevoerde materiële schade en de in zaak T‑381/15 RENV aan de orde zijnde schade (punten 82‑85 van deze beschikking), en, ten derde, het gebrek aan duidelijkheid en nauwkeurigheid in de memories van IMG met betrekking tot de andere materiële schade waarvan vergoeding was gevorderd (punten 86‑93 van die beschikking).

1. Argumenten van partijen

74 Ter ondersteuning van het betoog in de punten 70 en 71 van het onderhavige arrest heeft de Commissie de brief van 8 juni 2021 overgelegd, met als bijlage het in punt 70 genoemde document „Eindbeoordeling van de juridische status van [IMG] om in aanmerking te komen voor indirect beheer”.

75 Uit dit document blijkt in de eerste plaats dat de in het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P bedoelde bepalingen van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 in de loop van de procedure die tot dat arrest heeft geleid zijn vervangen door nieuwe bepalingen van het financieel reglement van 2018, waarmee volgens de Commissie rekening moet worden gehouden bij de voor de tenuitvoerlegging van dat arrest benodigde nieuwe beoordeling van de situatie en de juridische hoedanigheid van IMG.

76 In de tweede plaats is de Commissie van mening dat de bepalingen van het financieel reglement van 2018 die voorzien in de mogelijkheid om taken tot uitvoering van de begroting toe te vertrouwen aan internationale organisaties die in het leven zijn geroepen bij „internationale overeenkomsten”, aldus moeten worden uitgelegd dat, ten eerste, zij dezelfde betekenis hebben als de bepalingen in de financiële regelgevingen van 2002 en 2012 waarin wordt verwezen naar internationale organisaties die zijn opgericht bij „intergouvernementele overeenkomsten”, en dat, ten tweede, de twee in deze bepalingen aangehaalde begrippen op dezelfde manier verwijzen naar verdragen die formeel zijn gesloten tussen meerdere staten, die daarbij zijn vertegenwoordigd door personen die op geldige wijze zijn gemachtigd om hun instemming over te brengen.

77 In de derde plaats geeft de Commissie daarin aan dat zij met het oog op de tenuitvoerlegging van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P elk van de staten die volgens IMG lid van haar zijn of zijn geweest, heeft gevraagd of deze entiteit een internationale organisatie vormde waarvan zij lid waren of waren geweest, en of zij de internationale overeenkomst tot oprichting van die internationale organisatie, alsook elk ander in dit verband relevant document, konden overleggen.

78 In de vierde plaats stelt de Commissie daarin in wezen dat uit de antwoorden van die staten blijkt dat geen van hen erkent overeenkomstig de vormvereisten een internationale overeenkomst te hebben gesloten tot oprichting van IMG als internationale organisatie waarvan zij lid zou zijn. Uit deze antwoorden blijkt immers dat de verschillende staten waarvan vaststaat dat zij ofwel de oprichtingsakte of de statuten van IMG hebben ondertekend, ofwel hebben deelgenomen aan de vergadering waarop zij is opgericht, ofwel deel hebben uitgemaakt van haar bestuurscomité of haar hebben gefinancierd, deze entiteit in de loop van 1994 hebben opgericht via een politiek en juridisch niet-bindend document, als specifiek en tijdelijk internationaal instrument voor de coördinatie van de financiering van de wederopbouw van infrastructuur in Bosnië en Herzegovina.

79 In de vijfde plaats concludeert de Commissie daarin dat, gelet op deze gegevens, de verschillende opmerkingen die IMG op dit punt heeft ingediend en de beoordeling die de Commissie daarvan heeft gemaakt, niet is aangetoond dat deze entiteit als internationaalrechtelijke organisatie is opgericht bij een overeenkomst die is gesloten tussen ten minste twee daartoe rechtsgeldig vertegenwoordigde staten, ook al bestaat zij inmiddels meer dan twintig jaar en heeft zij haar activiteiten sinds haar oprichting aanzienlijk uitgebreid. Bijgevolg konden aan die entiteit geen taken tot uitvoering van de begroting worden toevertrouwd op grond van de bepalingen van de financiële regelgevingen van 2002, 2012 en 2018, die het mogelijk maken dergelijke taken toe te vertrouwen aan internationale organisaties.

80 IMG voert aan dat het betoog van de Commissie ongegrond is.

2. Beoordeling door het Hof

81 Volgens vaste rechtspraak van het Hof moet iedere natuurlijke of rechtspersoon die een hogere voorziening instelt, net zoals wanneer hij een beroep tot nietigverklaring instelt, een procesbelang hebben, waarvan het bestaan moet worden beoordeeld aan de hand van het voorwerp van die hogere voorziening of dat beroep alsmede de datum waarop het is ingesteld. Niet-naleving van dit essentiële vereiste vormt een middel van niet-ontvankelijkheid van openbare orde dat in elke stand van het geding ambtshalve door de Unierechter kan worden opgeworpen (zie in die zin arresten van 3 september 2009, Moser Baer India/Raad, C‑535/06 P, EU:C:2009:498, punt 24 , en  21 januari 2021, Duitsland/Esso Raffinage, C‑471/18 P, EU:C:2021:48, punt 101 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

82 Voorts moet dit procesbelang, net zoals het voorwerp van het geding zelf, blijven bestaan tot aan de rechterlijke beslissing. Bijgevolg kan het verdwijnen van dit belang of dit voorwerp in de loop van het geding de Unierechter ertoe brengen om, zo nodig ambtshalve, vast te stellen dat er geen uitspraak meer hoeft te worden gedaan (zie in die zin arresten van 19 oktober 1995, Rendo e.a./Commissie, C‑19/93 P, EU:C:1995:339, punt 13 ; 3 september 2009, Moser Baer India/Raad, C‑535/06 P, EU:C:2009:498, punt 24 , en  4 september 2018, ClientEarth/Commissie, C‑57/16 P, EU:C:2018:660, punt 43 ).

83 Ten slotte veronderstelt zowel het bestaan als het voortbestaan van procesbelang dat de uitkomst van het beroep of de hogere voorziening in het voordeel kan zijn van de natuurlijke of rechtspersoon die het beroep of de hogere voorziening heeft ingesteld (zie in die zin arresten van 28 mei 2013, Abdulrahim/Raad en Commissie, C‑239/12 P, EU:C:2013:331, punten 61‑64 , en  4 september 2018, ClientEarth/Commissie, C‑57/16 P, EU:C:2018:660, punt 43 ). Deze vraag moet in ieder geval concreet worden beoordeeld (zie in die zin arrest van 28 mei 2013, Abdulrahim/Raad en Commissie, C‑239/12 P, EU:C:2013:331, punt 65 ).

84 In casu wordt in de eerste plaats niet betwist dat de onderhavige hogere voorzieningen op het tijdstip waarop zij werden ingesteld een voorwerp hadden en dat IMG een procesbelang had. De Commissie betoogt echter dat dit voorwerp en dit belang in de loop van de procedure zijn verdwenen als gevolg van haar in de brief van 8 juni 2021 vervatte besluit om IMG niet aan te merken als internationale organisatie in de zin van de financiële regelgevingen van 2002, 2012 en 2018, in het licht van de definitieve beoordeling van haar status die de Commissie heeft verricht ter uitvoering van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P.

85 In de tweede plaats vormt dit besluit het eindpunt van een beoordelingsproces waarvan het beginpunt de in punt 63 van het onderhavige arrest vermelde brief van 18 juli 2019 is, waarvan IMG nietigverklaring vordert. Bovendien is dat besluit, zoals blijkt uit de in de punten 76 tot en met 78 van het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P samengevatte argumenten van de Commissie, gebaseerd op een samenstel van gegevens die deze instelling in het kader van het betrokken beoordelingsproces heeft verzameld. Ten slotte hebben het beroep in zaak T‑645/19, dat IMG tegen die brief heeft ingesteld, en de hogere voorziening in zaak C‑619/20 P, die zij heeft ingesteld na de verwerping van dat beroep bij de bestreden beschikking, met name tot doel om de mogelijkheid voor de Commissie om een dergelijk beoordelingsproces te starten, te betwisten, zoals blijkt uit punt 64 van voornoemd arrest.

86 Deze omstandigheden, in hun geheel beschouwd, laten niet het oordeel toe dat deze hogere voorziening zonder voorwerp is geraakt of dat IMG haar procesbelang heeft verloren, aangezien de uitkomst van die hogere voorziening nog steeds in haar voordeel kan zijn. Indien na afloop van het door het Hof te verrichten onderzoek blijkt dat de hogere voorziening gegrond is en dat de bestreden beschikking moet worden vernietigd, zou deze vernietiging er immers toe leiden dat de brief van 18 juli 2019 verdwijnt uit de rechtsorde en zou zij, gelet op het verband tussen deze brief en die van 8 juni 2021, gevolgen kunnen hebben voor de rechtmatigheid van die tweede brief, ten aanzien waarvan beide partijen hebben aangegeven dat deze door IMG wordt betwist in het kader van een beroep dat ter griffie van het Gerecht is ingeschreven onder nummer T‑509/21 en dat nog aanhangig was bij die rechterlijke instantie op de datum waarop de onderhavige hogere voorzieningen werden ingesteld.

87 In de derde en laatste plaats kan de brief van 8 juni 2021, zoals zij door de Commissie is overgelegd, geen enkele invloed hebben op het voorwerp van de hogere voorziening in zaak C‑620/20 P of op het procesbelang van IMG in dat kader.

88 Deze hogere voorziening en het daaraan voorafgaande beroep in zaak T‑381/15 RENV hebben immers betrekking op de vergoeding van de immateriële en materiële schade die IMG stelt te hebben geleden als gevolg van het besluit van 8 mei 2015, waarbij de Commissie haar, zoals is vermeld in punt 31 van het onderhavige arrest, in kennis had gesteld van haar besluit om met haar geen nieuwe delegatieovereenkomst meer te sluiten overeenkomstig de bepalingen van de financiële regelgevingen van 2002 en 2012, op grond waarvan internationale organisaties kunnen worden belast met taken tot uitvoering van de begroting, omdat twijfel bestond over haar hoedanigheid van internationale organisatie in de zin van die bepalingen.

89 Aangezien het Hof, zoals volgt uit de punten 46 tot en met 49 en 51 van het onderhavige arrest, in het arrest C‑183/17 P en C‑184/17 P heeft vastgesteld dat dit besluit onrechtmatig was omdat de redenering die de Commissie tot die twijfel had gebracht, feitelijk en juridisch ongegrond is, en aangezien de rechtsoverwegingen die deze vaststelling onderbouwen, overeenkomstig vaste rechtspraak (arresten van 14 september 1999, Commissie/AssiDomän Kraft Products e.a., C‑310/97 P, EU:C:1999:407, punt 54 , en  19 april 2012, Artegodan/Commissie, C‑221/10 P, EU:C:2012:216, punt 87 ) gezag van gewijsde hebben omdat zij de noodzakelijke ondersteuning van het dictum van dat arrest tot nietigverklaring vormen, kan de vraag of dat onrechtmatige besluit immateriële en materiële schade heeft kunnen veroorzaken ten aanzien waarvan IMG een belang heeft om schadevergoeding te vorderen, niet worden beïnvloed door de omstandigheid dat de Commissie, in een zes jaar later genomen besluit dat is gebaseerd op een andere juridische en feitelijke beoordeling, tot de slotsom is gekomen dat IMG niet kan worden beschouwd als een internationale organisatie. De onrechtmatigheid van een handeling of een gedraging die tot de niet-contractuele aansprakelijkheid van de Unie kan leiden, moet immers in het kader van een beroep tot schadevergoeding worden beoordeeld in het licht van de juridische en feitelijke elementen die ten tijde van de vaststelling van die handeling of gedraging bestonden (arrest van 10 september 2019, HTTS/Raad, C‑123/18 P, EU:C:2019:694, punt 39 ).

90 Uit het voorgaande volgt dat het betoog van de Commissie betreffende het verdwijnen van het voorwerp van de onderhavige hogere voorzieningen of het verlies van procesbelang van IMG ongegrond is.

1. Eerste middel

2. Tweede middel

1. Eerste middel

2. Tweede middel